Để thực hiện chính sách dạy 2 buổi/ngày hiệu quả

Việc miễn học phí và dạy học 2 buổi/ngày thể hiện sự quan tâm và đầu tư lớn của giáo dục. Nhưng làm thế nào để thực hiện chính sách này thực sự có hiệu quả là vấn đề toàn ngành giáo dục phải quan tâm.

NGÀNH GIÁO DỤC PHẢI LÀM GÌ TRƯỚC DỒN DẬP TIN VUI ?

Theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, việc dạy học 2 buổi/ngày bảo đảm không thu phí và giảm áp lực với học sinh (HS), tăng cường dạy học về văn hóa, nghệ thuật bảo đảm cho HS phát triển toàn diện, được thực hiện ngay từ năm học 2025 - 2026.

Có thể thấy cùng với tin vui này, ngành giáo dục đón cả một "chuỗi" chính sách ưu đãi lớn trong gần 1 năm qua. Từ tháng 7.2024, do tăng hệ số mức lương cơ sở lên 2,34 nên lương giáo viên (GV) được cải thiện đáng kể, một số GV, tính cả tiền trợ cấp và phụ cấp khác, lên tới 30 triệu đồng/tháng.

GV có lương thưởng tháng thứ 13 giúp cho việc khen thưởng cuối năm được thực hiện tốt hơn và thiết thực hơn. Ngay trong năm học 2025 - 2026 tới, trẻ mầm non và HS phổ thông trường công được ưu tiên, miễn phí khi đi học. Đối với các trường dân lập, tư thục được nhà nước hỗ trợ học phí bằng mức học phí của trường công lập tương ứng…

Cái được lớn nhất từ các chính sách mới là sự kỳ vọng môi trường giáo dục được lành mạnh; hiệu quả giáo dục được nâng lên một bước; tránh dạy thêm, học thêm tràn lan, tiêu cực trong hoạt động dạy học cũng vì thế mà không còn nữa.

Có thể nói, các nhà trường trong cả nước được tiếp tục bước sang một giai đoạn phát triển mới của giáo dục. Hiển nhiên, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho trụ cột phát triển quốc gia, yếu tố then chốt trong phát triển con người và là động lực chuyển hóa xã hội.

Vậy ngành giáo dục sẽ làm gì và làm như thế nào cho xứng tầm và xứng đáng với quốc gia, trong thời gian tới?

Trước hết, với những chính sách mới, phải gấp rút hoàn thành các văn bản chỉ đạo và hướng dẫn các địa phương. Hiện nay còn khoảng 4 tháng, trước khi năm học mới 2025 - 2026 bắt đầu nên Bộ GD-ĐT phải thực hiện theo cách "vừa chạy, vừa xếp hàng".

KHÁC BIỆT KHI DẠY 2 BUỔI/NGÀY Ở TIỂU HỌC VÀ THCS

Tổ chức dạy học 2 buổi/ngày ở THCS rất khác ở tiểu học. Ở THCS, một lớp có nhiều GV dạy, còn ở tiểu học một lớp có một GV. Tâm sinh lý lứa tuổi của HS hai cấp cũng rất khác nhau.

Vì thế, các nhà trường không thể rập khuôn cách tổ chức dạy học 2 buổi/ngày ở hai cấp này giống nhau được. Đặc biệt, nhiều địa phương đã chuyển sang tổ chức trường học liên cấp tiểu học và THCS, do đó chúng ta đang quá tải cho việc ăn, nghỉ bán trú tại trường ở khối tiểu học thì không thể "gánh" thêm một số lượng lớn HS khối THCS.

Dạy học buổi thứ 2 ở trường sẽ dễ làm và đơn giản nếu GV chỉ tập trung dạy kiến thức theo cách cũ. Tuy nhiên sẽ khó hơn rất nhiều nếu các nhà trường thay đổi, dạy học phát triển năng lực HS. Khó không chỉ về chọn người dạy, chuẩn bị nội dung học tập mà còn các điều kiện về vật chất, trang thiết bị hỗ trợ cho học tập. Dạy học đổi mới ngày nay là học qua làm, thực hành và trải nghiệm nên sẽ khó hơn nhiều nếu dạy kiến thức kiểu cũ, chỉ cần phấn trắng và bảng đen.

Phải tùy thuộc vào điều kiện của từng địa phương về cơ sở vật chất, tài chính và GV để xây dựng lộ trình cho triển khai dạy học 2 buổi/ngày ở THCS. Ngoài ra cũng cần đẩy mạnh công tác xã hội hóa giáo dục để hỗ trợ kinh phí, giảm gánh nặng cho ngân sách. Tuy nhiên, từ đây cũng cần đề phòng sự biến tướng của dạy thêm, học thêm mà Thông tư 29 đang siết chặt.

Vấn nạn lạm thu đầu năm nếu không chú ý quản lý, cũng có cớ nảy nở. Nhà nước phải bổ sung nhiều kinh phí chi cho cán bộ quản lý và GV làm việc quá giờ theo Thông tư số 05/2025 của Bộ GD-ĐT quy định chế độ làm việc đối với GV phổ thông, dự bị đại học. Vì thế, chắc chắn, sắp tới ngân sách chi cho hoạt động quản lý và dạy học trong các nhà trường sẽ rất lớn.

BUỔI 2 KHÔNG PHẢI DẠY KIẾN THỨC MÀ LÀ CÁCH HỌC

Vì vậy, trước hết địa phương phải thống nhất được các nguyên tắc dạy học miễn phí 2 buổi/ngày. Dạy buổi thứ 2 cho HS không phải dạy kiến thức mà là cách học, cách tự học và học tập suốt đời, dạy kỹ năng sống, dạy vận dụng các ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình học và vào cuộc sống đời thường.

Nhiều nước có nền kinh tế và giáo dục phát triển không có quan niệm học 1 hay 2 buổi như VN. Vì vậy, có thể thí điểm theo cách tổ chức học cả ngày của họ: Các nhà trường bắt đầu học khoảng 8 - 8 giờ 30 sáng, tới trước 14 giờ 30 sẽ tan học. Họ cũng không có khái niệm bán trú cho HS các trường phổ thông, mà HS mang thức ăn nhẹ tới trường hoặc mua ở căn tin gần trường hay ăn ở căn tin tự phục vụ trong trường.

Sự khác biệt này của các nước là do quy hoạch trường gần nhà dân. Sự tự chủ độc lập của HS rất cao do các em được rèn luyện ngay từ bé, từ giai đoạn học mẫu giáo. Gia đình chủ động, tự lo việc học tập của con em.