Dấu ấn lịch sử và thông điệp hành động

80 năm qua, cùng với từng bước thăng trầm của dân tộc, giáo dục Việt Nam luôn là điểm tựa để giữ lửa tri thức, hun đúc ý chí và kiến tạo tương lai.

Từ phong trào xóa mù chữ trong khói lửa chiến tranh đến công cuộc hội nhập hôm nay, giáo dục đã trở thành sức mạnh mềm đưa đất nước vươn lên.

Có thể khẳng định chính giáo dục là một trong những trụ cột làm nên sức mạnh trường tồn của dân tộc Việt Nam.

Sức mạnh tồn vong của quốc gia

Ngay từ những ngày đầu lập nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: "Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu". Điều đó cho thấy giáo dục không chỉ là quyền lợi mà còn là sức mạnh tồn vong của quốc gia.

Trong bối cảnh "giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm" hoành hành, công cuộc xóa mù chữ trở thành nhiệm vụ cấp bách. 

Hình ảnh lớp bình dân học vụ bên ngọn đèn dầu hay lớp học trong hầm tránh bom là minh chứng cho khát vọng tri thức.

Sau ngày đất nước thống nhất, từ xuất phát điểm khó khăn, giáo dục tiếp tục khẳng định vai trò kiến tạo nguồn nhân lực, góp phần làm nên những bước tiến: nông nghiệp từ chỗ thiếu ăn trở thành cường quốc xuất khẩu gạo, cầu đường từng phụ thuộc chuyên gia nước ngoài nay do kỹ sư Việt đảm nhiệm, mạng lưới trường lớp phủ khắp cả nước.

Phổ cập giáo dục được hoàn thành, tỉ lệ dân số tốt nghiệp THPT tăng nhanh, giáo dục nghề nghiệp và đại học phát triển cả về quy mô lẫn chất lượng.

Đằng sau mỗi thành tựu kinh tế - xã hội đều in đậm dấu ấn của giáo dục. Tuy vậy, hạn chế vẫn còn: chất lượng chưa đồng đều, thi cử và tuyển sinh còn áp lực, đổi mới thiếu đồng bộ, dẫn đến tình trạng dạy thêm - học thêm kéo dài.

Quyết tâm chính trị mạnh mẽ

Từ việc chỉ ra những hạn chế của giáo dục, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh tại lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành giáo dục và khai giảng năm học 2025 - 2026: "... chuyển từ cải cách chỉnh sửa sang tư duy kiến tạo - dẫn dắt phát triển quốc gia bằng giáo dục; lấy chất lượng - công bằng - hội nhập - hiệu quả làm thước đo; siết chặt kỷ luật thực thi".

Trong dòng chảy đổi mới giáo dục theo tinh thần nghị quyết 71, phát biểu của Tổng Bí thư đã khẳng định quyết tâm chính trị mạnh mẽ: phổ cập giáo dục phổ thông càng sớm càng tốt.

Đây không chỉ là một lời nhấn mạnh, mà còn là thông điệp hành động: giáo dục phổ thông phải trở thành quyền lợi cơ bản, để mỗi đứa trẻ đều có cơ hội hoàn thiện học vấn trung học trước khi bước vào đời.

Phổ cập giáo dục phổ thông trước hết tạo nền tảng cho nhân lực chất lượng cao, là điều kiện quan trọng để đất nước vươn lên trong kỷ nguyên kinh tế tri thức.

Một quốc gia muốn phát triển tất yếu phải có nhân lực chất lượng cao. Nguồn lực này không chỉ bắt đầu từ bậc đại học, mà quan trọng hơn là nền học vấn phổ thông.

Phổ cập giáo dục phổ thông chính là "nguyên liệu đầu vào" để đào tạo nhân lực trình độ cao. Nếu thiếu nền tảng trung học, đào tạo bậc cao sẽ gặp hạn chế.

Với tầm nhìn xa, Tổng Bí thư đã đặt ra yêu cầu mang tính kiến tạo: biến phổ cập giáo dục phổ thông thành nền tảng chiến lược phát triển nguồn nhân lực, coi giáo dục là động lực trung tâm để dẫn dắt công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Phổ cập giáo dục phổ thông còn giúp giảm áp lực thi cử, san sẻ nỗi lo của gia đình và tháo gỡ gánh nặng cho đội ngũ giáo viên. Một điểm nhấn nhân văn trong phát biểu của Tổng Bí thư là yêu cầu giảm áp lực thi chuyển cấp.

Thực tế mỗi mùa thi vào lớp 10, hàng trăm ngàn học sinh và gia đình căng thẳng như bước vào một cuộc "vượt vũ môn". Tỉ lệ cạnh tranh ở các đô thị lớn đã biến kỳ thi này thành gánh nặng tinh thần và vật chất.

Phổ cập giáo dục phổ thông được triển khai sẽ giảm bớt cảnh hàng trăm nghìn học sinh "trượt" THPT, buộc phải rẽ lối trong tâm thế hụt hẫng.

Đây chính là giải pháp giảm đau: giảm khổ tâm cho phụ huynh, giảm sức ép cho học trò, hạn chế tình trạng chạy đua học thêm. Khi đó, việc học thêm chỉ còn là bổ trợ, thay vì cuộc đua sinh tử.

Phổ cập giáo dục phổ thông đồng thời góp phần phân bổ lại nguồn lực, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh và nâng cao chất lượng thực chất.

Điều này cần xây dựng thêm cơ sở trường lớp và tuyển giáo viên (mà Tổng Bí thư khẳng định Nhà nước có thể lo được). Khi mọi học sinh đều có cơ hội học tập chính quy, giáo viên không còn bị đè nặng bởi áp lực chỉ tiêu tuyển sinh hay phân tầng bất bình đẳng.

Thầy cô có điều kiện tập trung cho nhiệm vụ: nuôi dưỡng nhân cách, bồi dưỡng kỹ năng, truyền cảm hứng học tập.

Đây cũng là cách làm trong sạch môi trường giáo dục: khi thi cử bớt áp lực, khi "chạy chọt" đầu vào không còn là vấn đề sống còn, thì tiêu cực trong dạy thêm - học thêm cũng giảm.

Những yêu cầu cấp bách ấy thể hiện sự quan tâm đặc biệt và tầm nhìn dài hạn của Đảng, Nhà nước đối với giáo dục.

Chỉ một yêu cầu "phổ cập giáo dục phổ thông càng sớm càng tốt" đã phản ánh sự quan tâm đặc biệt của Tổng Bí thư, đồng thời thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc đáp ứng nguyện vọng chính đáng của nhân dân.

Đằng sau lời nhấn mạnh ấy là tầm nhìn dài hạn: xây dựng xã hội học tập công bằng, nơi mỗi công dân đều được trang bị hành trang tối thiểu để hội nhập, lao động và cống hiến.

Đây là mắt xích then chốt bảo đảm công bằng xã hội, nâng cao chất lượng nhân lực và giảm bất công.