Đào tạo lao động tay nghề cao: Tiên quyết ở sự chủ động

Khi doanh nghiệp cần lao động có tay nghề, ngoại ngữ và tác phong chuyên nghiệp, điều quyết định nằm ở việc các cơ sở đào tạo có dám chủ động nâng chuẩn và bắt nhịp thị trường hay không.

Đó là những chia sẻ của ThS Nguyễn Khánh Cường, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Công nghệ quốc tế Lilama 2, xoay quanh nhu cầu, cơ hội và thách thức cho các trường cao đẳng nói riêng và hệ thống giáo dục nghề nghiệp nói chung để đáp ứng nhu cầu lao động tay nghề cao hiện nay.

Nhu cầu ngày càng tăng

 * Ông đánh giá thế nào về nhu cầu nhân lực chất lượng cao của các doanh nghiệp hiện nay?

- Hiện nay, tôi thấy nhu cầu nhân lực kỹ thuật chất lượng cao của doanh nghiệp đang rất lớn và ngày càng tăng nhanh. 

Không chỉ các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư tại Việt Nam như Đức, Nhật, Hàn mà ngay cả doanh nghiệp trong nước cũng đang có xu hướng mạnh mẽ trong việc tuyển dụng lao động có tay nghề cao.

Khi hoạt động sản xuất, giao thương quốc tế ngày càng mở rộng, máy móc và công nghệ được cải tiến liên tục, doanh nghiệp buộc phải hiện đại hóa để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. 

Điều đó kéo theo nhu cầu lớn về lực lượng kỹ thuật viên có trình độ, có khả năng vận hành, bảo trì và làm chủ các hệ thống hiện đại. Trước đây, nhiều nhà máy cần lượng lớn lao động phổ thông nhưng giờ họ muốn tăng dần tỉ lệ nhân lực có trình độ cao, có thể thay thế dần những vị trí lao động giản đơn.

* Theo quan sát của ông, doanh nghiệp đang cần một lao động tay nghề cao hay có thể đạt chuẩn quốc tế cụ thể ở những khía cạnh nào, thưa ông?

- Tôi có thể tạm chia thành bốn nhóm yêu cầu lớn. Thứ nhất là tay nghề và kỹ năng nghề theo chuẩn quốc tế. 

Nghĩa là người học phải nắm được quy trình thao tác chuẩn, đo kiểm chính xác, biết sử dụng dụng cụ, thiết bị theo đúng hướng dẫn kỹ thuật, biết xử lý lỗi phát sinh trong quá trình vận hành. 

Một số nghề cơ điện tử, điện công nghiệp, hàn, tự động hóa... thì còn phải làm việc được với thiết bị xuất xứ châu Âu hoặc Nhật vì doanh nghiệp bây giờ nhập dây chuyền rất đa dạng. Thứ hai là ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh chuyên ngành. 

Tôi nhấn mạnh là không phải biết vài câu giao tiếp là đủ. Sinh viên ra trường cần đọc được tài liệu kỹ thuật bằng tiếng Anh, hiểu được hướng dẫn vận hành, tiêu chuẩn an toàn, thậm chí là email kỹ thuật từ hãng.

Thứ ba là tác phong công nghiệp. Doanh nghiệp rất coi trọng việc đi làm đúng giờ, tuân thủ kỷ luật an toàn lao động, làm việc theo ca, theo quy trình, báo cáo rõ ràng. Làm việc trong môi trường sản xuất hiện đại thì không thể làm theo cảm tính. 

Cho nên thái độ chuyên nghiệp, làm việc nhóm, phối hợp với kỹ sư với chuyên gia nước ngoài... đều được họ xem là tiêu chí bắt buộc.

Thứ tư là khả năng cập nhật công nghệ và chuyển đổi số. Máy móc bây giờ tích hợp rất nhiều phần mềm, cảm biến, hệ thống điều khiển thông minh. Lao động kỹ thuật phải chấp nhận việc mỗi vài năm thiết bị sẽ thay đổi, quy trình sẽ thay đổi. 

Doanh nghiệp đánh giá rất cao những bạn biết cách học cái mới, biết sử dụng máy tính để kết nối thiết bị, biết tự tra cứu hướng dẫn kỹ thuật...

Nhiều thách thức nhưng cũng không ít cơ hội

* Trước những yêu cầu ấy, thực tế việc đào tạo hiện nay ở Lilama 2 ra sao, thưa ông?

- Chúng tôi xác định ngay từ đầu là đào tạo nghề không thể chỉ dừng ở mức "làm được việc", mà phải hướng tới "làm được việc ở môi trường quốc tế". Vì vậy, mọi hoạt động đào tạo của Lilama 2 đều gắn với những nhóm năng lực mà doanh nghiệp đang cần. 

Về kỹ năng nghề theo chuẩn quốc tế, trường đã hợp tác sâu với các tổ chức giáo dục và phát triển nghề của Đức như GIZ để chuyển giao chương trình đào tạo, tiêu chuẩn đánh giá tay nghề và phương pháp giảng dạy. 

Nhiều nghề đã có giáo trình và mô hình thực hành theo tiêu chuẩn Đức, học viên được hướng dẫn bởi cả giảng viên Việt Nam lẫn chuyên gia quốc tế.

Về ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh chuyên ngành, trường đưa các học phần kỹ thuật bằng tiếng Anh vào trong chương trình chính khóa. Sinh viên học cách đọc bản vẽ, tài liệu vận hành, quy trình an toàn bằng tiếng Anh. Về tác phong công nghiệp, mọi sinh viên đều phải tuân thủ kỷ luật an toàn, giờ giấc, quy trình làm việc ngay trong quá trình học.

Còn về khả năng cập nhật công nghệ và chuyển đổi số, trường chủ động đưa nội dung số hóa vào từng ngành nghề từ sử dụng phần mềm thiết kế, mô phỏng, đến vận hành thiết bị có tích hợp IoT và hệ thống quản lý dữ liệu sản xuất. 

Thời gian qua, chúng tôi kết nối mạnh mẽ với các tổ chức quốc tế và doanh nghiệp trong nước. Đặc biệt, doanh nghiệp vừa là nơi sinh viên đến thực tập, vừa tham gia góp ý, xây dựng chương trình đào tạo, đánh giá tay nghề, thậm chí hỗ trợ nâng cao năng lực cho giảng viên.

* Theo ông, việc đào tạo lao động tay nghề cao ở các trường cao đẳng hiện nay đang có những thuận lợi, khó khăn gì?

- Tôi cho rằng giai đoạn hiện nay là một thời điểm rất thuận lợi cho giáo dục nghề nghiệp. Đảng và Nhà nước đã có những chủ trương, chính sách rất rõ ràng để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, coi đây là nền tảng cho sự phát triển kinh tế mới của đất nước. 

Còn thách thức trước hết là bài toán về kinh phí. Đào tạo nghề chất lượng cao cần đầu tư rất lớn, từ việc mua sắm máy móc, thiết bị thực hành hiện đại, xây dựng chương trình đạt chuẩn quốc tế, đến việc bồi dưỡng đội ngũ giảng viên.

Một khó khăn khác là mức độ tham gia của doanh nghiệp. Dù trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp đã chủ động hợp tác với nhà trường nhưng nhìn chung, vẫn còn không ít doanh nghiệp chưa thật sự nhận thấy lợi ích lâu dài của việc cùng tham gia vào đào tạo nghề.