Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19: Bài học nghĩa tình đồng bào

Là lãnh đạo Bệnh viện 175, đơn vị quân y chủ lực trong giai đoạn phòng chống đại dịch Covid-19 ở TP.HCM, thiếu tướng Nguyễn Hồng Sơn rất tâm huyết với chủ trương xây dựng Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 ở TP.HCM.

Tuổi Trẻ trao đổi với Thiếu tướng, Thầy thuốc nhân dân Nguyễn Hồng Sơn quanh chủ đề này.

Hai tiếng đồng bào vô cùng thiêng liêng

* Là người trong cuộc chứng kiến những mất mát trong đại dịch COVID-19, chứng kiến những nỗ lực lớn lao để vượt qua mà ông nhiều lần khẳng định là cuộc chiến đấu vì sinh mạng đồng bào, cảm xúc của ông khi nghe lãnh đạo TP.HCM quyết định dựng khu tưởng niệm giữa trung tâm thành phố?

- Tôi rất xúc động và hoàn toàn đồng tình. Có thể nói với những người trải qua đại dịch COVID-19 thì đây là thảm họa y tế, một cuộc chiến sinh tử chưa có tiền lệ.

Chúng ta cần phải ghi nhớ để rút kinh nghiệm, để có những bài học truyền lại đời sau về cách nhìn nhận, đối diện, ứng phó và cảnh giác cho tương lai.

Chủ trương xây dựng khu tưởng niệm nạn nhân COVID-19 hết sức nhân văn, nhận được nhiều đồng tình của nhân dân. Năm nay, kỷ niệm 5 năm COVID-19, nhưng với TP.HCM đến tháng 5-2021, dịch bệnh mới thật sự hết sức căng thẳng.

Chúng ta phải trải qua qua 3 tháng nặng nề nhất, đó là tháng 7, 8, 9-2021. Đây chính là thời điểm lịch sử vô cùng khó khăn và hai tiếng đồng bào cũng vô cùng vĩ đại, thiêng liêng.

Khu tưởng niệm chính là tình cảm, nguyện vọng của đồng bào sau biết bao đau thương lẫn nỗ lực cùng nhau vượt qua thảm họa đại dịch.

* Ông đã chứng kiến rất nhiều nỗi đau thương lẫn sự dũng cảm của những người lao vào trận tuyến bảo vệ sinh mạng nhân dân. Theo ông, khu tưởng niệm này nên được xây dựng như thế nào để có ý nghĩa sâu sắc?

- Khu tưởng niệm không đơn thuần là một tượng đài, được xây dựng trong một công viên văn hóa trên khu đất vốn đã có tính lịch sử rồi. Và với ý tưởng nhân văn sâu sắc như vậy thì phải làm như thế nào để chạm vào cảm xúc đồng bào.

Mai sau đến khu công viên tưởng niệm này, đồng bào sẽ cảm nhận và hiểu được thảm họa gì đã xảy ra, đồng thời biết ơn và trân trọng những người đã lao vào cuộc chiến sinh tử chống đại dịch.

Ngoài tưởng niệm hàng chục ngàn đồng bào đã nằm xuống vì COVID-19, nơi này còn có ý nghĩa tri ân mà trước hết là lực lượng y tế, quân y trực tiếp lao vào cuộc chiến cứu sinh mạng đồng bào.

Họ chấp nhận nguy hiểm, kể cả hy sinh với trách nhiệm cao nhất của người làm y tế và tình thương con người đối với con người. Đồng thời còn là nhiều lực lượng khác như quân đội, công an tham gia chống dịch, giúp đỡ nhân dân.

Đặc biệt là tri ân nghĩa tình đồng bào. Biết bao người đã không ngại thiệt thòi, gian nguy để góp công sức, vật chất phòng chống đại dịch, kể cả người dân phải tạm từ bỏ cuộc sống và công việc bình thường để tuân thủ các quy định giãn cách xã hội.

Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19: Ta sẽ kể những câu chuyện nghĩa tình

* Đã có nhiều ý kiến đóng góp cụ thể việc xây dựng khu tưởng niệm. Còn ý kiến của ông như thế nào?

- Tôi nghĩ có rất nhiều điều cần phải bàn. Tượng đài này có giá trị lớn lao lắm. Cho nên tinh thần đó phải được mở rộng ra sao. Người dân đến đây được biết những chuyện gì trong cuộc chiến chống COVID-19, tất cả lực lượng tham gia, những hy sinh mất mát, và điểm nhấn là gì.

Tôi nói rất đơn giản thôi, là chuyện cách ly, vắc xin, các trung tâm điều trị COVID-19... Rồi chuyện lực lượng y tế, quân đội vào cuộc thế nào, công an bảo vệ trật tự xã hội ra sao. Hình ảnh anh bộ đội với chiếc xe đạp thô sơ như thời đi chiến dịch Điện Biên Phủ cách đây hơn 70 năm đem lương thực đến cho đồng bào thời dịch giã.

Chúng tôi đã từng làm bức tượng anh bộ đội tay cầm bó rau, vai vác bao gạo, hông đeo túi thuốc và chân đạp lên con COVID-19 để đến cứu giúp đồng bào. Đây chính là vì nhân dân quên mình, vì nhân dân phục vụ.

Còn nữa những doanh nghiệp, nhà hảo tâm, những người dân làm tình nguyện viên. Vì nghĩa tình đồng bào, họ cứ lao vào, có việc gì cũng sẵn sàng sẻ chia. Chúng ta xúc động với người dân cùng tham gia chống dịch, tặng bệnh nhân những suất ăn.

Từ tấm lòng đồng bào mà có ATM gạo, có thêm bình oxy, có thêm máy thở, có những đồng tiền đẫm mồ hôi của đồng bào lao động đóng góp vào các quỹ phòng chống dịch... Những hình ảnh hết sức xúc động.

Ở khu tưởng niệm, chúng ta sẽ kể những câu chuyện nghĩa tình đó. Và chúng ta kể những khó khăn trong điều trị bệnh COVID-19. Chúng ta cũng kể cả chuyện lo hậu sự cho đồng bào không qua khỏi, việc trao trả từng lọ tro cốt vô cùng cảm động.

Rất nhiều hình ảnh xúc động, rất nhiều câu chuyện nhân văn mà chúng ta phải kể lại. Bây giờ có nhiều hình thức tưởng niệm, bảo tàng, từ hiện vật đến phim ảnh, kỹ thuật số. Ở khu bảo tàng, chúng ta có thể mô phỏng lại cho người sau biết một phòng hồi sức Covid-19 như thế nào, rồi cả chuyện lo hậu sự cho người mất khó khăn mà nghĩa tình ra sao.

Thậm chí, kể cả những câu chuyện về văn hóa trong đại dịch, những văn nghệ sĩ đi đến các điểm cách ly, bệnh viện dã chiến để biểu diễn động viên tinh thần bà con. Rồi những bức tranh, những ca khúc, những bài báo, cuốn sách viết về đại dịch.

Cho nên, tôi nghĩ không đơn thuần chỉ là tượng đài, mà có thể là cả khu bảo tàng thì mới có thể kể hết câu chuyện được. Và nếu làm được điều đó, đây có thể trở thành điểm thu hút khách du lịch. Một khu tưởng niệm, bảo tàng, công viên văn hóa lịch sử và nhân văn.

* Việc xây dựng tượng đài cần có nhiều ý kiến của đồng bào và giới chuyên môn. Ông nghĩ gì về vấn đề này?

- Đây là công trình có ý nghĩa sâu sắc mãi mãi với toàn xã hội. Làm thế nào để mọi người cảm nhận được, hiểu được sự bi hùng nhưng đầy chất nhân văn, tình người của TP.HCM trong những ngày tháng khó khăn như thế, và cả đất nước tập trung vì sinh mệnh con người, vì tình đồng bào.

Chúng tôi nghĩ cần phải có nhiều ý kiến. Ý kiến những nhà xã hội học, những người có trách nhiệm, các lãnh đạo thành phố, những người trực tiếp lao vào cuộc chiến chống đại dịch như lực lượng chuyên môn y tế của TP.HCM, của quân đội, công an, của các bộ ban ngành, các nhà kiến trúc, của nhân dân.

Tiếp theo, chúng ta có thể tổ chức thi tuyển, chọn khoảng ba đến năm phương án tối ưu thì lại lấy ý kiến một lần nữa... Việc này cần có thời gian.

Trên khu đất đó cũng có những tòa nhà cũ mang tính lịch sử để có thể trưng bày các hiện vật, các thiết bị số hóa để làm sao vừa ý nghĩa, vừa phong phú, hiện đại, và điều quan trọng nhất là chạm đến cảm xúc của người dân hiện nay và mai sau.

10 năm hay trăm năm, vài trăm năm nữa, người đời sau đến khu tưởng niệm vẫn cảm nhận, vẫn hiểu và rút ra được bài học của đại dịch và nghĩa tình đồng bào.