Cuộc gọi rác hại cuộc gọi thật

Cuộc gọi rác telesale xen lẫn cuộc gọi lừa đảo khiến người dùng điện thoại cảnh giác cao độ đến mức mất niềm tin và gần như "dị ứng" với những số điện thoại lạ.

Cúp máy ngay khi nghe tên công ty

Quá mệt mỏi với cuộc gọi rác, từ lâu anh T.K.H (ngụ Q.4 cũ, TP.HCM) gần như không nghe số lạ. Còn nếu mở nghe mà gặp "rác" anh sẽ dập máy, chặn số. Tuy nhiên cũng chính vì thế, anh gặp không ít tình huống dở khóc dở cười. Anh H. kể mới đây nhận được một cuộc gọi từ số lạ. Mới nghe câu đầu tiên "em tên là… ở phòng dịch vụ công ty bất động sản…", anh lập tức cúp máy vì nghĩ là cuộc gọi rác, cuộc gọi lừa đảo. Mấy ngày sau, vợ anh nhận cuộc gọi tương tự và bên kia giải thích rằng công ty muốn mời vợ chồng anh đến hoàn tất thủ tục để bàn giao dự án nhưng gọi anh H. thì đã bị chặn số, không liên lạc được. Chẳng là trước đây, vợ chồng anh có mua đầu tư một dự án bất động sản tại TP.Thủ Đức (cũ), nay đến lúc làm sổ đỏ nên bên công ty gọi đến làm thủ tục. "Cũng may họ còn có số vợ trong hồ sơ mua bán chứ không thì không biết liên lạc thế nào với tôi", anh vừa cười vừa kể.

Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu công nghệ Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA), chia sẻ trải nghiệm thực tế của bản thân: Cuối tháng 6 vừa qua, NCA tổ chức trao giải thưởng cuộc thi "Sinh viên với Công ước Hà Nội" nhưng khâu thông báo kết quả cho thí sinh lại rất vất vả vì nhiều sinh viên nhận cuộc gọi thì tắt máy ngay vì cho rằng đó là cuộc gọi lừa đảo.

"Hiệp hội đã tìm mọi cách liên lạc để thông báo cho các bạn trúng thưởng mà không ai chịu tin, bạn nào cũng đề phòng cao độ và nghi ngờ đang bị lừa đảo. Có thể nói không gian mạng đang bị mất niềm tin nghiêm trọng vì nạn lừa đảo. Nếu không xử lý sớm, có lẽ chúng ta phải có hình thức khác để liên lạc", ông Vũ Ngọc Sơn nói.

Bà Trần Thị Thanh (48 tuổi, giáo viên, ngụ P.An Phú Đông, TP.HCM) thừa nhận: "Bây giờ tôi thấy số điện thoại lạ gọi đến thì không dám nghe vì sợ chào mời dịch vụ hoặc lừa đảo. Có lần Ban giám hiệu gọi tôi có chuyện gấp, nhưng tôi không nghe máy, sau đó bị nhà trường khiển trách. Thật ra bây giờ thói quen kết bạn qua các ứng dụng khá phổ biến, đâu còn lưu số điện thoại nữa. Nên khi gọi bằng số điện thoại thông thường thì tôi cứ mặc định từ chối, dẫn đến nhiều sự cố oái oăm".

Ngay chính bản thân người viết bài cũng nhiều lần trải nghiệm cảm giác "hụt hẫng" như vậy. Khi kiểm tra, xác minh những số điện thoại cá nhân bị rao bán trên mạng, chúng tôi gọi trực tiếp cho các chủ sở hữu SIM số trong danh sách, nhưng ngay khi vừa nhấc máy vài giây, chưa kịp nghe đầy đủ thông tin trao đổi, người nghe đã lập tức cúp máy.

Xói mòn niềm tin nghiêm trọng

Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm tư vấn và đào tạo an ninh mạng Athena, nhìn nhận: "Cuộc gọi rác hiện nay quá nhiều khiến nhiều người bất an, phản ứng một cách tiêu cực. Điều này không trách họ được vì vấn đề bảo mật chưa được đảm bảo, các sự cố rò rỉ thông tin quá nhiều đến mức ai cũng phải cảnh giác. Đơn cử ngay sau khi hoàn tất thủ tục tại một cơ quan nhà nước, người dân đã nhận hàng loạt cuộc gọi từ các số điện thoại lạ với tần suất dồn dập để chào mời các dịch vụ liên quan. Hay như vừa mua hàng online hoặc nhận bưu kiện thì thông tin đã bị lộ, cho thấy khả năng cao thông tin đã bị rò rỉ từ nội bộ. Hiện tượng rò rỉ thông tin cá nhân từ các cơ quan hành chính và doanh nghiệp không chỉ gây phiền hà mà còn làm suy giảm lòng tin của người dân, tạo ra tâm lý e ngại khi tiếp nhận cuộc gọi lạ và đề phòng tất cả".

Ông Vũ Ngọc Sơn phân tích: "SIM rác thường được sử dụng trong cuộc gọi rác và cuộc gọi lừa đảo. Việc chuẩn hóa thông tin thuê bao thời gian qua đã góp phần làm giảm các cuộc gọi lừa đảo sử dụng SIM rác. Tuy nhiên, các cuộc gọi rác như quảng cáo, tiếp thị, giới thiệu, mời chào sản phẩm dịch vụ sẽ chưa bị loại bỏ vì về bản chất, đây không phải là loại hình cần che giấu thông tin. Khác với các cuộc gọi lừa đảo là người gọi phải ẩn danh để tránh bị xử lý, các cuộc gọi rác hiện tại thậm chí còn chủ động cung cấp thông tin về công ty, tổ chức đang thực hiện cuộc gọi để mời chào người dùng tham gia sử dụng dịch vụ của họ. Điển hình là các cuộc gọi mời đầu tư, chứng khoán, bất động sản, du lịch, học ngoại ngữ... Bên cạnh đó, gần đây kẻ lừa đảo đang chuyển sang dùng các nền tảng OTT. Với các nền tảng này chúng có thể tạo hoặc mua tài khoản của người khác để thực hiện cuộc gọi. Tóm lại, hình thức gọi điện thoại để chào mời dịch vụ hay lừa đảo đến nay vẫn chưa có giải pháp hạn chế hữu hiệu".

Theo ông Vũ Ngọc Sơn, để đối phó tin nhắn rác, giải pháp có thể áp dụng là phân tích nội dung và tần suất để chặn tự động ngay từ các nhà mạng. Còn với cuộc gọi rác, để phân tích nội dung thời gian thực là thách thức thật sự với các hệ thống truyền dẫn hiện nay. Đầu tiên, cần ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để chuyển thể/nhận diện từ giọng nói ra văn bản, sau đó đoạn văn bản này được đưa vào các máy phân tích để nhận diện cuộc gọi rác. Với các công nghệ và nền tảng hiện nay, khối lượng tính toán để nhận diện cuộc gọi rác tự động sẽ tương đối lớn, rất khó để ngăn chặn tự động.

Từ góc độ an ninh quốc gia, tình trạng thông tin cá nhân của công dân bị buôn bán công khai với quy mô lớn có thể tạo ra những rủi ro nghiêm trọng. Thông tin này có thể được khai thác cho các mục đích không chỉ lừa đảo tài chính mà còn có thể là hoạt động gián điệp, khủng bố hoặc các hình thức tội phạm có tổ chức khác.