Cuộc 'đại hồng thủy' của hình ảnh và thách thức với các nhiếp ảnh gia

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Thị Thu Đông - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam cho rằng, nhiếp ảnh Việt Nam hiện đứng trước hai nghịch lý lớn.

Sáng 9/11 tại Hà Nội, Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức hội thảo Nhiếp ảnh Việt Nam - Những vấn đề đặt ra trong kỷ nguyên mới. Các đại biểu đã cùng trao đổi về hướng đi, cơ hội và thách thức của nhiếp ảnh Việt Nam trong bối cảnh công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) và mạng xã hội đang làm thay đổi cách con người sáng tạo và tiếp nhận hình ảnh.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Trần Thị Thu Đông - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam cho rằng, nhiếp ảnh Việt Nam hiện đứng trước hai nghịch lý lớn.

Thứ nhất là cuộc 'đại hồng thủy' của hình ảnh, khi điện thoại thông minh phổ biến, bất kỳ ai cũng có thể chụp ảnh và chia sẻ chỉ trong vài giây.

"Không còn ranh giới rõ ràng giữa photo và photograph. Khi kỹ thuật trở nên dễ dàng, vai trò và vị thế của nghệ sĩ nhiếp ảnh chuyên nghiệp, người sáng tạo bằng tư duy, cảm xúc và tầm văn hóa sẽ được định vị lại như thế nào?”, bà Thu Đông đặt câu hỏi.

Thứ hai, nhiếp ảnh đang đối mặt với thách thức về tính chân thực, yếu tố vốn là bản chất và sức mạnh nền tảng của bộ môn này. Các công cụ AI tạo sinh (Generative AI) có thể tạo ra những hình ảnh giống như thật nhưng hoàn toàn không bắt nguồn từ khoảnh khắc hiện thực nào.

"Điều này không chỉ làm xói mòn niềm tin của công chúng, mà còn đặt ra câu hỏi triết học: Nhiếp ảnh sẽ là gì nếu nó không còn là chứng nhân của sự thật?", bà Đông nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, NSNA Phạm Tiến Dũng cho rằng, trong kỷ nguyên bùng nổ hình ảnh, nhiếp ảnh đang chuyển mình mạnh mẽ từ công cụ ghi chép hiện thực sang ngôn ngữ biểu đạt tư tưởng, cảm xúc và bản thể con người.

"Nếu trước đây chiếc máy ảnh là công cụ ‘ghi lại hiện thực’ thì nay, nhiếp ảnh đã trở thành ngôn ngữ của bản thể, nơi mỗi cú bấm máy là một tuyên ngôn về nhận thức, công nghệ và tâm hồn", ông Dũng nói.

Ông cho rằng, nghệ thuật nhiếp ảnh tương lai không chỉ là nghệ thuật của ánh sáng mà là nghệ thuật của rung động, nơi người chụp trở thành chủ thể năng lượng sáng tạo và cộng hưởng nhân văn. Ảnh không còn giới hạn trong khung hình vật lý: drone, camera 360°, AI hay công nghệ thực tế ảo đang tái định nghĩa góc nhìn.

"Một bức ảnh đẹp chưa chắc đã rung động, chỉ khi người chụp đạt trạng thái cộng hưởng nội tâm thì ảnh mới có linh hồn. Đây là thách thức và cũng là cơ hội cho nhiếp ảnh Việt Nam thời gian tới", ông Dũng khẳng định.

Trước sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ số, NSNA Phạm Tiến Dũng đề xuất nhiều giải pháp giúp nhiếp ảnh Việt Nam phát triển bền vững: Làm chủ công nghệ mới, sử dụng hiệu quả các phần mềm chỉnh sửa, công cụ AI nhưng không lệ thuộc, đảm bảo tính sáng tạo và bản quyền. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thông qua đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho các nhiếp ảnh gia, đặc biệt là thế hệ trẻ. Mở rộng giao lưu, học hỏi quốc tế qua các khóa học, hội thảo, triển lãm để nâng tầm trình độ và tư duy sáng tạo. Đầu tư cơ sở vật chất, công nghệ hiện đại, xây dựng studio, không gian trưng bày chuyên nghiệp để quảng bá tác phẩm. Tạo môi trường sáng tạo năng động bằng việc tổ chức các cuộc thi, festival, chương trình giao lưu và triển lãm ảnh.

Cùng quan điểm, NSNA Vũ Huyến nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế, xã hội hóa nguồn lực và khuyến khích thử nghiệm sáng tạo.

"Cần mở rộng hợp tác với các tổ chức nhiếp ảnh quốc tế, tổ chức triển lãm chung, quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới. Đồng thời, tăng cường xã hội hóa, tự vận động tài trợ, không ỷ lại vào ngân sách Nhà nước", ông nói.

Theo ông, nhiếp ảnh Việt Nam chỉ có thể phát triển khi người nghệ sĩ dám tìm tòi và đổi mới, sử dụng công nghệ như công cụ hỗ trợ chứ không thay thế cảm xúc và tư duy sáng tạo.

"Khuyến khích các nhiếp ảnh gia thử nghiệm phong cách, kỹ thuật mới, sáng tạo ra những tác phẩm độc đáo, mang tính đột phá, gây ấn tượng mạnh mẽ với công chúng", NSNA Vũ Huyến nhấn mạnh.