Cuộc chiến chống ung thư: Thiếu 'vũ khí' xạ trị

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phải chỉ đạo 'nóng' mua ngay hai máy xạ trị cho Bệnh viện Ung bướu Cần Thơ vì bệnh viện này quá tải và chỉ có một máy xạ trị đã quá cũ.

Số lượng bệnh nhân ung thư ngày càng tăng tại các bệnh viện ung bướu, trong khi máy xạ trị đang thiếu, khiến người bệnh phải chờ vài tuần đến cả tháng mới được xạ trị.

Người bệnh đợi 2 - 4 tuần mới được xạ trị

Bệnh viện Ung bướu Cần Thơ (khám, chữa bệnh chuyên khoa ung bướu cho bệnh nhân ở Cần Thơ và các tỉnh Tây Nam Bộ) có cơ sở cũ cải tạo lại tại đường Châu Văn Liêm và cơ sở 2 tại đường Trần Bình Trọng (phường Ninh Kiều). Cả hai cơ sở đều cải tạo lại chắp vá, kê khoảng 500 giường, tuy nhiên lượng bệnh nhân đến khám và điều trị lên đến 1.000 người/ngày.

Bệnh viện chỉ có một máy xạ trị Cobalt 60 cũ (đưa vào sử dụng từ năm 2010) thường xảy ra hỏng hóc. Mới đây, máy được sửa chữa lại, mỗi ngày đêm xạ trị được cho 70 bệnh nhân. Số lượt người chờ gấp 2 - 3 lần bệnh được xạ trị, bệnh nhân đăng ký phải chờ trung bình từ 8 - 10 tuần mới đến lượt.

Theo các bác sĩ, do lượng bệnh chờ quá đông, bệnh viện đã gửi bớt bệnh nhân xạ trị về Bệnh viện Đa khoa Vĩnh Long và Bệnh viện Đa khoa Kiên Giang. Bà N.T.N.N. (ở phường Long Tuyền, TP Cần Thơ) cho biết đi bệnh viện ở đây cực lắm do phòng chật chội có khi giường nằm hai người, máy móc lại thiếu.

"Vì vậy chúng tôi rất mong chờ bệnh viện mới được xây dựng, có thêm máy móc mới cho dân được nhờ...", bà N. nói.

Không chỉ ở Cần Thơ, các bệnh viện ung bướu lớn cũng đều quá tải. Ghi nhận của Tuổi Trẻ, khoảng 9h sáng 10-11 tại khu vực xạ trị cơ sở 2 Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, bệnh viện điều trị lớn nhất phía Nam, đông đảo thân nhân và người bệnh xếp hàng với khuôn mặt mệt mỏi, ngồi chờ đến lượt xạ trị. Đa phần là những người bệnh đến từ các tỉnh như Kiên Giang, Đồng Nai, Lâm Đồng...

Nhiều người bệnh có bảo hiểm y tế cho biết để được xạ trị phải đợi từ 3 - 4 tuần tùy vào từng thời điểm. Nhân viên y tế cho biết nếu nhanh ít nhất cũng phải hai tuần mới có thể xạ trị vì lượng bệnh nhân đã quá tải. Bà T.T. (47 tuổi, Kiên Giang) cho biết bà được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vòm hầu và có chỉ định xạ trị 33 tia, đến nay bà đã xạ trị được 9 tia.

Từ lúc chẩn đoán ra bệnh có chỉ định xạ trị cho đến lúc được mô phỏng xạ trị, bà phải đợi 30 ngày.

Bệnh nhân tăng, máy chạy cả ngày đêm

Ông Diệp Bảo Tuấn, Giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, cho biết số lượng bệnh nhân đến khám tại bệnh viện đang có xu hướng tăng. Dự kiến trong năm 2025, lượng bệnh nhân sẽ tăng khoảng 20% so với năm 2024 (880.000 lượt bệnh nhân đến khám).

Trong số những bệnh nhân đến khám và điều trị này có đến 84% bệnh nhân tới từ các tỉnh thành trong khu vực, trong khi trước đây tỉ lệ này chỉ khoảng 75%. Dù mới đưa vào hoạt động cơ sở 2 công suất 1.000 giường năm 2023, nhưng đến năm 2024 bệnh viện này đã rơi vào tình trạng quá tải, năm 2025 phải kê thêm 200 giường mới đáp ứng đủ nhu cầu.

Theo GS.TS Lê Văn Quảng - Giám đốc Bệnh viện K, xạ trị là một trong ba trụ cột điều trị ung thư, cùng với phẫu thuật và hóa trị. Đến nay, Bệnh viện K có bảy máy, cái mới nhất vừa được bệnh viện đưa vào hoạt động từ tháng 6-2025. Tuy nhiên, dù các máy đều phải vận hành suốt ngày đêm vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu điều trị cho người bệnh.

Suốt nhiều năm qua, những chiếc máy xạ trị gia tốc luôn vận hành không kể ngày đêm, thế nhưng vẫn không đủ để đáp ứng nhu cầu điều trị của người bệnh khi số bệnh nhân ngày càng gia tăng.

Bệnh viện K cũng dự kiến mở rộng thêm ba hệ thống mới tại Quán Sứ và Tân Triều, dự kiến hoàn thành cuối năm 2025. Các thiết bị thế hệ mới sử dụng công nghệ xạ trị điều biến liều kết hợp hướng dẫn hình ảnh (IGRT) cho phép chiếu tia chính xác từng milimet, giảm tổn thương mô lành và tăng hiệu quả điều trị.

Mua máy không nhanh được vì "vướng quy trình"

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Đặng Huy Quốc Thịnh - Chủ tịch Hội Y học chăm sóc giảm nhẹ Việt Nam, nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM - cho hay xạ trị là một trong ba phương pháp chính yếu trong điều trị ung thư, bên cạnh phẫu thuật và hóa trị. Có thể nói xạ trị là phần không thể thiếu nếu muốn điều trị ung thư một cách toàn diện.

Theo TS Thịnh, khoảng 20 - 30 năm trước, Việt Nam thiếu nghiêm trọng thiết bị xạ trị (cả nước chỉ có 14 - 15 máy xạ trị, phục vụ cho khoảng 70 - 80 triệu dân). Theo khuyến cáo của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế và Tổ chức Y tế thế giới, cứ 1 triệu dân cần ít nhất một máy xạ trị. Như vậy, với 100 triệu dân, chúng ta phải có tối thiểu 100 máy gia tốc xạ trị.

Hiện nay cả nước mới chỉ có hơn 84 máy xạ trị gia tốc xạ trị - loại máy tiên tiến, hiện đại và hiệu quả điều trị cao hơn. Các thiết bị xạ trị được trang bị khắp cả nước chứ không chỉ tập trung ở Hà Nội và TP.HCM như trước. Dù vậy, lượng máy vẫn chưa đáp ứng đủ so với nhu cầu thực tế, trước thực trạng bệnh nhân ung thư ngày càng tăng tại Việt Nam.

Một chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực ung thư cho rằng nhu cầu sử dụng máy xạ trị nhằm điều trị cho bệnh nhân ung thư luôn được đề cập đến. Thế nhưng, nhiều năm qua, nhiều bệnh viện cho rằng thủ tục đấu thầu, thẩm định giá, bảo hành thiết bị y tế vẫn là rào cản lớn.

"Không ít bệnh viện dù có kinh phí vẫn không thể mua máy vì "vướng quy trình". Một số cơ sở không có kinh phí, muốn thuê máy hoặc hợp tác công - tư, nhưng mô hình này cũng gặp nhiều tranh cãi về pháp lý, cơ chế thanh toán và quản lý", một lãnh đạo bệnh viện bày tỏ.