Cú hích đầu tiên từ Hà Nội: Trung Quốc mở lối đi chiến lược đưa hàng trăm triệu USD hàng hóa từ ASEAN sang EU

Chuyến tàu xuyên lục địa đầu tiên từ Hà Nội qua Trung Quốc đánh dấu bước ngoặt logistics, giúp ASEAN rút ngắn thời gian xuất khẩu hàng trăm triệu USD hàng hóa sang châu Âu.

Cửa ngõ đường sắt mới của Trung Quốc ra thế giới

Tại làng Tuanjie, ngay trung tâm Trùng Khánh – thành phố nội địa lớn nhất Trung Quốc, nổi tiếng với món lẩu cay – những cần cẩu màu cam đang nâng hàng hóa lên các đoàn tàu chở hàng đi châu Âu và Nga. Mỗi ngày, hàng trăm container đi qua bãi hàng rộng 82.000 mét vuông, xuất khẩu xe điện và linh kiện, hoặc quay trở về với ô tô, thịt, rượu vang và các sản phẩm từ sữa.

Chỉ cách đó 5 phút lái xe, những cần cẩu màu xanh đánh dấu một bãi hàng khác – nơi đang dỡ trái cây nhiệt đới và nguyên liệu thô đến từ Đông Nam Á.

Trong thập kỷ qua, thành phố lớn ở tây nam Trung Quốc này đã phát triển thành một trung tâm thương mại quốc tế, nhờ sự ra đời của hai mạng lưới đường sắt xuyên biên giới quy mô lớn. Một tuyến chạy về phía tây đến Đức, và tuyến còn lại kéo dài về phía nam, xa đến tận Singapore – những hành lang thương mại này giúp Trung Quốc tiếp cận thị trường toàn cầu nhanh hơn, đáng tin cậy hơn, đồng thời tạo điều kiện cho các quốc gia khác tiếp cận nội địa rộng lớn của nước này.

Nhưng tham vọng của thành phố không chỉ dừng lại ở việc giao thương với đối tác nước ngoài. Trùng Khánh mong muốn trở thành một nút trung tâm trong nền kinh tế toàn cầu – một “kênh đào Suez” dựa trên đường sắt, kết nối châu Á và châu Âu.

Từ ý tưởng của doanh nghiệp Mỹ đến tham vọng nối liền lục địa

“Vận chuyển hàng hóa từ ASEAN đến châu Âu qua Trùng Khánh bằng đường sắt nhanh hơn 10 đến 20 ngày so với vận tải biển truyền thống,” ông Liu Yizhen, Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH Vận hành Hành lang Đất liền - Biển Mới (NLSC) – đơn vị phụ trách tuyến vận tải từ Trùng Khánh đến Đông Nam Á – cho biết.

Chuyến tàu đầu tiên trên tuyến cao tốc này, mang tên Asean Express, được khởi hành vào tháng 10 năm ngoái. Tàu rời Hà Nội, Việt Nam và mất năm ngày để đến Trùng Khánh, nơi toa tàu được sắp xếp lại trong thời gian ngắn, trước khi tiếp tục hành trình thêm hai tuần để đến điểm cuối tại Malaszewicze, Ba Lan.

Dịch vụ này cho phép các nhà nhập khẩu và xuất khẩu đơn giản hóa hậu cần bằng cách chỉ cần đặt một đơn hàng duy nhất để vận chuyển hàng hóa trực tiếp giữa các quốc gia Đông Nam Á và châu Âu, theo ông Liu – người đứng đầu công ty vận hành tuyến này phối hợp cùng đơn vị điều hành tuyến Đường sắt Trung Quốc – châu Âu.

“Đối với khách hàng ưu tiên tốc độ và sự ổn định, vận tải đường bộ có thể là lựa chọn ưu tiên. Những người tìm kiếm mức giá tốt hơn có thể chọn vận tải biển,” ông Liu nói thêm.

Hiện nay, Asean Express khai thác các chuyến tàu chở hàng mỗi tuần. Theo ông Liu, đến cuối tháng 4, tuyến này đã vận chuyển lượng hàng hóa trị giá tổng cộng 1,65 tỷ nhân dân tệ (229,6 triệu USD).

Các quan chức tin rằng sáng kiến mang tính đột phá từ Trùng Khánh có thể cách mạng hóa thương mại toàn cầu, phản ánh kinh nghiệm của chính thành phố này với tư cách là nơi khai sinh tuyến Đường sắt Trung Quốc – châu Âu, ra mắt năm 2011.

Ý tưởng kết nối Trung Quốc và châu Âu bằng đường sắt bắt nguồn từ HP – nhà sản xuất máy tính và máy in của Mỹ. Năm 2009, công ty này đề xuất tuyến đường với các quan chức địa phương như một giải pháp hậu cần nhanh hơn đường biển và rẻ hơn đường hàng không.

Trong 14 năm qua, tuyến này đã phát triển thành một mạng lưới đường sắt toàn diện trải dài qua Trung Quốc, Trung Á và châu Âu, được củng cố bởi các khoản trợ cấp lớn từ chính phủ như một dự án chủ lực thuộc sáng kiến Vành đai và Con đường.

Đối mặt thử thách

“Điều kiện ban đầu của Trùng Khánh hoàn toàn không lý tưởng để phát triển nền kinh tế hướng xuất khẩu,” ông Huang Yiwu – Phó Giám đốc kiêm chuyên gia nghiên cứu tại Viện Khoa học Xã hội Trùng Khánh – nhận xét, ám chỉ đến địa hình núi non và khoảng cách hơn 1.000 km tới các cảng biển.

Tuy nhiên, tuyến Đường sắt Trung Quốc – châu Âu thực sự đã làm thay đổi cuộc chơi.

Các lĩnh vực công nghiệp và sản xuất của Trùng Khánh cũng phát triển mạnh khi các doanh nghiệp tận dụng mạng lưới đường sắt để thu hút đơn hàng từ nước ngoài. Năm 2024, Trùng Khánh sản xuất một phần ba số lượng máy tính xách tay toàn cầu.

Trong số các thương hiệu chủ lực địa phương có nhà sản xuất xe điện Seres Automobile – đơn vị hợp tác sản xuất xe điện với tập đoàn viễn thông Huawei – và hãng quốc doanh Changan Automobile.

Nhà máy lắp ráp xe điện Avatr của Changan tại phía tây Trùng Khánh có khả năng sản xuất 50 xe mỗi giờ. Nhiều xe trong số đó là tay lái nghịch và được đặt hàng bởi các thị trường như Thái Lan, theo ông Tang Junze – kỹ sư của Changan phụ trách khâu lắp ráp cuối cùng. Sau khi rời dây chuyền, xe được đưa thẳng tới làng Tuanjie để xuất khẩu.

“Tại Trùng Khánh, cứ mỗi bốn chiếc xe được xuất khẩu thì có một chiếc được vận chuyển quốc tế từ làng Tuanjie,” ông Han Chao – Phó Chủ tịch Công ty Xây dựng Công viên Trung tâm Logistics Quốc tế Trùng Khánh – cho biết.

Đổi lại, các quan chức địa phương và doanh nghiệp vận hành hy vọng thế mạnh sản xuất của thành phố sẽ khiến Asean Express trở nên hấp dẫn hơn với khách hàng nước ngoài bằng cách gia tăng giá trị gia tăng của hàng hóa trung chuyển.

“Việc này giống như kết nối hai thị trường thông qua các khu vực bảo thuế và hành lang hậu cần,” ông Han nói. “Khi một công ty [ở ASEAN] muốn nhập khẩu máy công cụ điều khiển số cũ từ Đức, họ có thể nâng cấp và tân trang thiết bị trong các khu bảo thuế [ở Trùng Khánh] trước khi chuyển về Đông Nam Á.”

Điều này mang lại cho các nước ASEAN một giải pháp tiết kiệm hơn so với việc mua thiết bị mới, đồng thời cho phép các nước EU xuất khẩu thêm hàng hóa ra thị trường toàn cầu, ông Han nói.

“Về phần Trung Quốc, chúng tôi có thể tận dụng lợi thế của các hành lang logistics này để xây dựng mô hình kinh doanh khép kín bằng cách giảm chi phí yếu tố và ứng dụng nâng cấp công nghệ.”