Cổng Tò Vò ở đảo Lý Sơn thành di tích quốc gia

Ngày 9/9, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã quyết định xếp hạng Danh lam Thắng cảnh Cổng Tò Vò ở Đặc khu Lý Sơn, Quảng Ngãi là di tích quốc gia.

Cổng Tò Vò ở phía tây Đảo Lớn (một trong hai hòn đảo thuộc Lý Sơn) từ lâu đã là điểm check - in nổi tiếng. Khi đặt máy từ phía dưới hướng góc nhìn lên trên, vòm đá trở nên đồ sộ như "cổng trời". Sức hút của Cổng Tò Vò thậm chí khiến chính quyền Lý Sơn phải cắm biển hạn chế du khách trèo lên để tránh hư hại.

Tên gọi Cổng Tò Vò bắt nguồn từ đặc điểm của vòm đá bazan lộ thiên có hình dạng giống tổ ong tò vò.

Theo hồ sơ di tích, vòm là một phần của thắng cảnh được công nhận với tổng diện tích bảo vệ lên đến 26.000 m2, trong đó phần cổng chính có diện tích hơn 420 m2 gồm phần đầu, phần đuôi và vòm.

Sự hình thành của Cổng Tò Vò gắn liền với sự hình thành của đảo Lý Sơn. Hòn đảo được tạo nên từ những đợt phun trào núi lửa cuối kỷ Neogen, đầu kỷ Đệ Tứ, cách đây hàng chục triệu năm. Đảo Lớn khi đó có năm miệng núi lửa cổ, trong đó có núi Giếng Tiền.

Các chuyên gia cho rằng, núi lửa Giếng Tiền phun trào đã tạo ra tầng bazan dày tại vị trí cổng đá. Trải qua thời gian, tầng đá bazan này bị phá vỡ và mài mòn bởi sóng biển liên quan đến quá trình biển tiến Flandrian khoảng vào Holocen giữa (khoảng 6.000 năm trước). Sau đó, biển thoái, sóng tiếp tục đánh mạnh, phá vỡ lớp đá ở giữa có độ gắn kết yếu hơn, tạo thành lỗ rỗng giống hình tổ tò vò như ngày nay.

Cùng với kiến trúc cổng chính, không gian Cổng Tò Vò còn đẹp hơn nhờ các bãi đá nằm ngay cạnh thềm đá bazan. Xung quanh Cổng Tò Vò có hệ sinh thái đa dạng, với hàng trăm loài hải sản cùng rạn san hô.

Là một trong những thắng cảnh của đảo Lý Sơn - không gian sống của người Sa Huỳnh cổ, người Chăm pa và người Việt xưa và nay, Cổng Tò Vò còn được nhắc đến trong những truyền thuyết dân gian và những giai thoại, thi ca.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ngãi cho rằng, Cổng Tò Vò là một phần quan trọng trong chuỗi di sản địa chất và văn hóa tại Lý Sơn, nên cần giữ được cổng đá, thềm đá và bãi san hô trước khả năng bị hư hại do thiên nhiên và con người. Cơ quan này cũng đề xuất đầu tư đường, nhà giữ xe để tiện cho du khách tham quan.

Đặc khu Lý Sơn cách đất liền tỉnh Quảng Ngãi khoảng 30 km, là đảo tiền tiêu gắn liền với lịch sử cắm mốc chủ quyền biển đảo của Việt Nam. Lý Sơn có khoảng 50 di tích lịch sử văn hóa trong đó có 6 di tích quốc gia và hai di sản văn hóa phi vật thể. Những năm qua, đảo là điểm sáng trên bản đồ du lịch cả nước. Quảng Ngãi định hướng đưa Lý Sơn thành trung tâm du lịch biển đảo quốc gia.

Phạm Linh