Công trình trữ nước cho vùng cao được giải thưởng Trần Đại Nghĩa

Hai công trình được giải thưởng Trần Đại Nghĩa năm nay đều có tính ứng dụng cao, một được đánh giá là công trình giàu tính nhân văn, một được đánh giá là công trình nâng tầm công nghệ Việt.

Sáng 16.5, Viện hàn lâm Khoa học - Công nghệ Việt Nam tổ chức lễ trao giải thưởng Trần Đại Nghĩa lần thứ 3 cho những công trình ứng dụng KH-CN xuất sắc. Hai công trình được tôn vinh lần này được Hội đồng giải thưởng đánh giá đây là tiêu biểu, đại diện cho 2 lĩnh vực có tính thời sự và ứng dụng rộng rãi: tài nguyên nước vùng núi cao và công nghệ thiết bị điện trung thế.

Trong đó, công trình công nghệ hồ treo thu trữ nước vách núi được đánh giá cao bởi ngoài yếu tố kỹ thuật, công trình còn mang giá trị nhân văn sâu sắc. Công trình đã gắn nghiên cứu với phục vụ cộng đồng, hướng tới đối tượng yếu thế, đồng bào dân tộc thiểu số - những người vốn thiệt thòi về điều kiện sống và tiếp cận dịch vụ cơ bản.

Tác giả của công trình là PGS Vũ Cao Minh (Viện Các khoa học trái đất, Viện hàn lâm KH-CN Việt Nam); TS Vũ Văn Bằng (Viện Công nghệ nước và môi trường, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam); kỹ sư Nguyễn Chí Tôn (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Giang).

Theo các tác giả, tình trạng thiếu nước sinh hoạt và nước tưới ở các vùng núi cao luôn là bài toán nan giải nhiều thập kỷ qua. Địa hình hiểm trở, điều kiện thời tiết khắc nghiệt khiến cho việc dẫn nước, khoan giếng hay xây hồ chứa truyền thống gặp nhiều khó khăn, chi phí cao và thiếu tính bền vững.

Trong bối cảnh đó, nhóm tác giả đã phát triển một công nghệ độc đáo - hồ treo thu trữ nước vách núi, sử dụng chính địa hình dốc cao để thu gom và tích trữ nước mưa trong mùa ẩm, cung cấp nước cho sinh hoạt và canh tác trong mùa khô.

Hội đồng giải thưởng cũng nhận định công trình mang tính đột phá và hiệu quả ứng dụng bởi các yếu tố sau: tận dụng địa hình tự nhiên, không cần bơm hoặc dẫn nước phức tạp; kết cấu đơn giản, chi phí đầu tư thấp, dễ triển khai tại vùng sâu vùng xa; bền vững với môi trường, phù hợp với điều kiện địa chất núi đá.

Trên thực tế, giải pháp đã được triển khai tại nhiều xã vùng cao của tỉnh Hà Giang, giúp hàng nghìn hộ dân có nước sạch, tăng vụ sản xuất nông nghiệp và giữ chân dân cư tại chỗ, góp phần vào giảm nghèo và phát triển bền vững.

Công trình thứ hai được giải thưởng Trần Đại Nghĩa năm 2025 là nghiên cứu, phát triển sản xuất tủ điện trung thế của nhóm tác giả: kỹ sư Phạm Đình Thắng, kỹ sư Đoàn Kỳ Bá, kỹ sư Bùi Văn Đam, đều làm việc ở Công ty cổ phần kỹ thuật công nghiệp Á Châu.

Giải thưởng Trần Đại Nghĩa được được tổ chức định kỳ 3 năm/lần, giải thưởng lần đầu được trao năm 2016. Nhưng do yêu cầu cao về chất lượng công trình đạt giải nên lần trao gần đây nhất là năm 2019. Năm 2022 không có công trình nào được trao giải.