Công thức giúp bóng đá Morocco vô địch trẻ thế giới

Chỉ trong hơn ba tuần, đường phố khắp Morocco trải qua hai trạng thái trái ngược. Đầu tiên là những cơn giận dữ trong phong trào biểu tình đòi hỏi một xã hội công bằng hơn của Gen Z. Còn sau đó là bầu không khí lễ hội rực rỡ cờ hoa, pháo hoa và tiếng còi xe, khi hàng nghìn người dân quốc gia Bắc Phi xuống đường ăn mừng chiến tích của những đội tuyển U20 nước nhà.

Bóng đá trở thành một biểu tượng của sự nghịch lý, vừa là niềm tự hào quốc gia, vừa trở thành tấm gương phản chiếu những mong muốn của giới trẻ Morocco. GenZ 212, một trong hai tập hợp thanh niên dẫn đầu phong trào biểu tình, tin rằng chính sách đầu tư lớn xoay quanh quả bóng tròn đã khiến nước này quên đi những lĩnh vực khác trong xã hội.

Nhưng cho đến lúc chính phủ và những người biểu tình tìm được tiếng nói chung, giải quyết bài toán nghịch lý ấy để tìm thấy sự cân xứng trong quản lý, có một thực tế không thể phủ nhận: nền bóng đá Morocco đang liên tiếp gặt hái những thành công nhờ vào một kế hoạch đầu tư đầy tham vọng, được LĐBĐ nước này (FRMF) cùng Quốc vương Mohammed VI triển khai từ cuối những năm 2000 và vạch ra tầm nhìn rõ ràng từ 2021.

Tiếp đà thăng hoa từ sau World Cup 2022, nơi tuyển Morocco vào bán kết và hiện giữ kỷ lục thế giới cấp ĐTQG với 16 trận thắng liên tiếp, các lứa trẻ của họ liên tiếp gặt hái thành công: vô địch U23 châu Phi 2023, giành HC đồng bóng đá nam Olympic 2024, vô địch U17 châu Phi 2025, vào chung kết U20 châu Phi 2025 và mới nhất, vô địch World Cup U20 tại Chile.

Vinh quang từ World Cup U20 càng có ý nghĩa đặc biệt với Morocco. Sau 48 năm kể từ khi tham dự kỳ giải đấu đầu tiên được tổ chức, họ trở thành quốc gia Phi châu thứ hai sau Ghana chạm tay vào chiếc Cup vô địch. U20 Morocco cũng là tập thể đầu tiên sau 42 năm đánh bại được Argentina – đội giữ kỷ lục với 6 lần lên ngôi – ở chung kết World Cup U20.

Những kết quả vượt bậc ở mọi cấp độ này không phải ngẫu nhiên mà có. "Bước đầu tiên là quyết định của Quốc vương Mohammed VI vào 2007, khi thành lập học viện bóng đá mang tên ông để giải quyết các vấn đề trong việc đào tạo trẻ tại các CLB, đồng thời thiết lập một chương trình đào tạo chất lượng cao cho các cầu thủ từ 12 đến 18 tuổi", ông Nasser Larguet, cựu HLV Marseille và từng là Giám đốc Học viện Mohammed VI từ 2008 đến 2014, kể với báo Pháp Le Parisien. "Chỉ trong một thời gian ngắn, ĐTQG dưới thời HLV Herve Renard từ 2016 đến 2019 đã có hai cầu thủ 19 tuổi tham dự CAN 2017 ở Gabon, là Hamza Mendyl và Youness En-Nesyri".

Năm 2014, Fouzi Lekjaa trở thành Chủ tịch FRMF. Ông chọn Larguet làm Giám đốc Kỹ thuật của Liên đoàn với mục tiêu tiếp tục công cuộc đào tạo. Giám đốc Kỹ thuật hiện tại, Jamal Fathi nhấn mạnh vai trò của ông Lekjaa trong việc dung hòa giữa phát triển cầu thủ trẻ trong nước, kết hợp với tận dụng cầu thủ mang dòng máu Morocco ở nước ngoài.

"Từ 2021, chúng tôi đã theo đuổi một chiến lược hiệu quả với mục tiêu cụ thể, được thúc đẩy bởi Chủ tịch Lekjaa", Fathi kể lại trên báo Pháp L’Équipe. "Chúng tôi áp dụng mô hình kết hợp thông minh: một số cầu thủ được đào tạo trong nước thông qua các học viện quốc gia và các trung tâm đào tạo của các CLB, trong khi những người khác được phát hiện tại châu Âu nhờ một đội ngũ chuyên trách gồm 6 tuyển trạch viên theo dõi các tài năng song tịch".

Đào tạo trong nước. Những học viện trong nước giữ vai trò cốt lõi trong sự thay đổi tư duy của người dân Morocco: biến bóng đá từ một môn giải trí đơn thuần thành một ngành công nghiệp sinh lợi và được tổ chức bài bản. Ký giả Morocco Mouhib Abdelilah từ trang Info Sport kể: "Trước đây, các gia đình Morocco lo ngại rằng đam mê bóng đá sẽ ảnh hưởng đến việc học của con cái. Những học viện chuyên nghiệp ra đời đã xóa tan nỗi sợ đó bằng cách cung cấp một hệ thống cân bằng, giữa giáo dục học đường và đào tạo thể thao xuất sắc".

Chủ tịch Lekjaa không những đảm bảo rằng mô hình của những học viện kiểu này được áp dụng tại tất cả trung tâm đào tạo trên khắp đất nước thông qua hợp tác với tư nhân. Ông còn chỉ đạo FRMF tuyển dụng Giám đốc Kỹ thuật đào tạo và một chuyên gia thể lực cho các cầu thủ trẻ tại mỗi CLB thuộc giải hạng Nhất và hạng Nhì.

Mạng lưới các học viện khu vực cuối cùng sẽ được quy về một mối, là Học viện Quốc gia Mohammed VI, được khánh thành năm 2009 với chi phí 70 triệu USD sau hai năm xây dựng. Học viện này giờ đây được đánh giá là một trong những cơ sở đào tạo hàng đầu thế giới, hàng năm đều tổ chức các giải đấu quốc tế với các CLB tham dự từ khắp thế giới, nhất là châu Âu. "FRMF tăng cường các giải đấu quốc gia và cho các tuyển trẻ từ U15 tham gia các giải đấu quốc tế để thích nghi với những phong cách bóng đá khác nhau", ông Larguet, giờ đang làm Giám đốc Kỹ thuật của LĐBĐ Saudi Arabia, nói thêm.

Từ khi liên đoàn khởi động chương trình đào tạo trong nước, những học viện khu vực dần thay thế các trung tâm đào tạo của các CLB vốn kém hiệu quả hơn, và có mối liên kết trực tiếp với Học viện Mohammed VI. Nó giống mô hình của Clairefontaine và các trung tâm đào tạo trẻ ở bóng đá Pháp, cho phép tập hợp những tài năng xuất sắc nhất, dù được đào tạo trong nước hay nước ngoài, vào một dự án quốc gia đầy tham vọng.

Những cầu thủ đáng chú ý của bóng đá Morocco từng trưởng thành từ Học viện Mohammed VI gồm: Abdel Abqar (Getafe), Nayef Agured (Marseille), En-Nesyri (Fenerbahce), Hamza Mendyl (Aris) và Azzedine Ounahi (Girona) – người từng tỏa sáng ở World Cup 2022 và được HLV PSG hiện tại Luis Enrique đề cao.

Hành trình vô địch U20 World Cup của "Tiểu Sư tử Atlas" có dấu ấn rực sáng của một cầu thủ nội và trưởng thành từ chính Học viện Mohammed VI, là Yassir Zabiri. Sinh ra ở Marrakech, Zabiri là một "fan cuồng" của Lionel Messi và từng khiến truyền thông Pháp sững sốt khi lạnh lùng thực hiện thành công cú Panenka trước U20 Pháp ở bán kết. Cầu thủ đã ghi 19 bàn sau 30 trận cho U20 Morocco này đang khoác áo Famalicao ở giải VĐQG Bồ Đào Nha, nơi anh gia nhập năm 2024 với giá 700.000 USD.

HLV trưởng Mohamed Ouahbi của U20 Morocco tiết lộ rằng cậu học trò với mái tóc xoăn nhuộm vàng óng này vốn không được CLB chủ quản cho phép tham dự giải đấu, nhưng đã chiến đấu đến cùng. "Tôi nhớ một lần nói chuyện với Zabiri", Ouahbi kể trên Le Parisien. "Vào phút chót, cậu ấy bảo: 'Không, thưa thầy, em sẽ cố thêm lần nữa'. Sau đó, cậu ấy cùng đội trưởng đã đến gặp HLV đội bóng và nói: 'Cháu muốn dự World Cup U20'. HLV đáp: 'Được thôi, nhưng cháu có thể mất vị trí trong đội'. Zabiri trả lời: 'Cháu sẽ trở lại với chức vô địch thế giới, vua phá lưới, và sẽ là tiền đạo số một'".

Nói được, làm được. Cầu thủ 20 tuổi này đã ghi cả hai bàn trong trận chung kết trước Argentina, đoạt giải Cầu thủ hay nhất trận và đồng dẫn đầu danh sách Vua phá lưới cả giải với 5 pha lập công và đoạt Giày Đồng vì thua về số kiến tạo.

Tuyển cầu thủ song tịch. Song song với sách lược phát triển cầu thủ nội, FRMF không bỏ quên nguồn cộng đồng người Morocco đông đảo sinh ra ở nước ngoài thông qua một chiến lược dài hơi. Theo báo cáo của Hội đồng Kinh tế, Xã hội và Môi trường nước này, tính đến 2025, có từ 6 đến 6,5 triệu Morocco kiều, với 89% là ở châu Âu.

Những cầu thủ song tịch từng giữ nền tảng giúp đội tuyển Morocco vào bán kết World Cup trên đất Qatar. Trong trận thắng 1-0 trước Bồ Đào Nha ở tứ kết khi ấy, 16 cầu thủ Morocco được ra sân, có 9 người sinh ra ở châu Âu. HLV trưởng Walid Regragui cũng sinh ra ở Pháp.

"Chúng tôi đã thực hiện một chiến dịch thuyết phục lớn, phát hiện và tuyển chọn những cầu thủ trẻ xuất sắc ở châu Âu từ khi họ 14-15 tuổi", ông Larguet chia sẻ trên The Athletic năm 2022. "Điều kiện duy nhất là họ phải vượt trội hơn những gì chúng tôi có trong nước".

Dấu ấn của Larguet lớn đến mức ông được xem là người lắp ghép nên bộ khung cho tuyển Morocco ở World Cup 2022. Vị HLV và quản lý người Pháp này từng mời gọi Herve Renard và Walid Regragui về dẫn dắt tuyển Morocco. Ông còn trực tiếp gọi điện nhờ Zinedine Zidane giúp thuyết phục Achraf Hakimi chọn khoác áo Morocco, liên hệ với những Sofyan Amrabat, Noussair Mazraoui hay Sofiane Boufal về phụng sự quê hương.

Thành công thời gian qua ở mọi cấp độ bóng đá giúp FRMF càng tin tưởng rằng những cầu thủ gốc Morocco tại châu Âu hiện nay đều mơ ước được khoác áo ĐTQG. Và dù Larguet đã rời đi, quy trình tuyển chọn vẫn được đảm bảo.

"Liên đoàn nắm trong tay danh sách các cầu thủ song tịch, và tất cả đều được theo dõi kỹ lưỡng qua các báo cáo của tuyển trạch viên", HLV đội U20 Mohamed Ouabhi giải thích với đài Bỉ RTBF hồi tháng 3/2025. "Khi báo cáo đánh giá cao một cầu thủ, chúng tôi tiến hành liên lạc ban đầu để tìm hiểu xem cầu thủ đó đã đưa ra lựa chọn quốc tịch hay chưa. Không có bất kỳ áp lực nào. Chúng tôi không đưa ra đề nghị tài chính hay bất kỳ thứ gì. Với U20, tôi trực tiếp đến gặp phụ huynh các em để thảo luận và trình bày một dự án thể thao dài hạn, trung hạn và ngắn hạn".

Gần một nửa đội hình U20 Morocco tham dự giải đấu ở Chile vừa qua là những cầu thủ song tịch, với 9/21 trường hợp. Trong đó, nổi bật phải kể đến Othmane Maamma (Watford ở giải hạng Nhất Anh), Gessime Yassine (Dunkerque ở giải hạng Nhì Pháp), Yanis Benchaouch (đội trẻ Monaco), Naim Biyar (Foggia ở Serie C của Italy) và Ibrahim Gomis (đội B Marseille), tất cả đều sinh ra tại Pháp.

Nếu Zabiri là biểu tượng cho tiềm lực đào tạo trong nước, thì Maamma là tấm gương phản chiếu cho nguồn tài năng song tịch. Sinh ra tại Gard, Pháp, cầu thủ 20 tuổi từng ra mắt Ligue 1 vào tháng 5/2024 trong trận gặp Monaco. Tiền đạo này chuyển đến Watford vào tháng 7 vừa qua, sau khi chơi 14 trận cho đội một của Montpellier, CLB đã đào tạo anh.

Maamma được bầu làm Cầu thủ hay nhất U20 World Cup năm nay, nhận Quả Bóng Vàng của giải. Anh là hạt nhân sáng tạo trong tập thể U20 Morocco, với 4 kiến tạo cùng ba lần được vinh danh là Cầu thủ hay nhất trận.

"Tài năng ở khắp mọi nơi" là miêu tả đúng nhất về những thành công đã qua của bóng đá Morocco. Và để tìm ra những tài năng ấy, nguồn lực quốc gia đã được điều động, dù có thể đang tạo ra mâu thuẫn trong lòng xã hội nước này. Phía trước với Morocco sẽ là hai sự kiện bóng đá lớn mà họ đăng cai, CAN Cup 2025 và World Cup 2030 (cùng Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha), cùng những tham vọng mới.

Hoàng Thông tổng hợp