Công nghệ bẫy nhiệt Su-30: Khi tên lửa tầm nhiệt chỉ còn biết... lạc đường

Hệ thống bẫy nhiệt trên dòng tiêm kích đa năng Su-30 đóng vai trò thiết yếu trong việc chống lại các mối đe dọa từ tên lửa tầm nhiệt.

Trong tác chiến hiện đại, các tiêm kích như Su-30 của Không quân Nga phải đối mặt với nhiều mối đe dọa, đặc biệt là từ tên lửa tầm nhiệt (heat-seeking missiles) như MANPADS (hệ thống phòng không vác vai) hoặc tên lửa không đối không… Để bảo vệ máy bay khỏi các mối đe dọa này, công nghệ bẫy nhiệt (flares – tiếng anh) đóng vai trò quan trọng trong hệ thống phòng thủ của tiêm kích Su-30. 

Bẫy nhiệt là gì?

Bẫy nhiệt, hay còn gọi là mục tiêu nhiệt giả (ЛТЦ - ложные тепловые цели trong tiếng Nga), là các thiết bị pháo hoa (pyrotechnic) được thiết kế để phát ra lượng nhiệt lớn khi đốt cháy. Cấu trúc của bẫy nhiệt khá đơn giản: một hộp nhỏ chứa nhiên liệu rắn, tương tự như các loại đạn tín hiệu hoặc chiếu sáng. Khi được phóng ra, bẫy nhiệt tạo ra một nguồn nhiệt mạnh hơn động cơ máy bay, đánh lừa đầu dò hồng ngoại của tên lửa, khiến tên lửa chuyển hướng sang bẫy nhiệt thay vì nhắm vào máy bay.

Trên tiêm kích Su-30, bẫy nhiệt được lắp vào các thiết bị thả tự động (automated dispensers), thường được gọi là thiết bị gây nhiễu. Những thiết bị này tích hợp với hệ thống phòng thủ trên máy bay, cho phép phóng bẫy nhiệt một cách thủ công bởi phi công hoặc tự động trong một số trường hợp, tùy thuộc vào mối đe dọa.

Vai trò của bẫy nhiệt trên tiêm kích Su-30

Tiêm kích Su-30, bao gồm các biến thể như Su-30SM, là một trong những nền tảng chủ lực của Không quân Nga, được sử dụng rộng rãi trong các chiến dịch tại Syria và Ukraine. Với khả năng hoạt động ở cả môi trường không đối không và không đối đất, Su-30 thường xuyên đối mặt với các mối đe dọa từ tên lửa tầm nhiệt. Bẫy nhiệt là một phần không thể thiếu trong hệ thống phòng thủ của máy bay, giúp bảo vệ phi công và máy bay khỏi các cuộc tấn công.

Theo các nguồn tin từ phương Tây, như bài viết trên The Drive, Su-30SM đã được sử dụng một cách sáng tạo trong vai trò "bẫy nhiệt" chiến thuật. Trong một lần Tổng thống Nga Vladimir Putin đến căn cứ Hmeimim ở Syria, các tiêm kích Su-30SM bay kèm máy bay Tu-214PU của ông ở chế độ công suất tối đa, tạo ra lượng khí thải nóng hơn để thu hút tên lửa MANPADS tiềm tàng. Đồng thời, Su-30SM triển khai số lượng lớn bẫy nhiệt, tạo ra các mục tiêu nhiệt giả trong không gian, làm tăng khả năng đánh lừa tên lửa đối phương.

Hạn chế và thách thức

Mặc dù bẫy nhiệt là một công nghệ hiệu quả, hệ thống phòng thủ của Su-30SM vẫn tồn tại một số hạn chế. Theo The Aviationist, nhiều máy bay Nga, bao gồm Su-30SM, không được trang bị hệ thống cảnh báo tiếp cận tên lửa (missile approach warning system) tiên tiến. Điều này có nghĩa là việc phóng bẫy nhiệt thường phụ thuộc vào sự quan sát và phản ứng của phi công, thay vì được tự động hóa hoàn toàn. Trong môi trường chiến đấu phức tạp, điều này có thể làm giảm hiệu quả của bẫy nhiệt.

Ngoài ra, các tên lửa tầm nhiệt hiện đại, như AIM-9X của Mỹ hoặc Igla-S của Nga, được cải tiến với khả năng phân biệt giữa bẫy nhiệt và động cơ máy bay. Điều này đòi hỏi Không quân Nga phải không ngừng nâng cấp công nghệ bẫy nhiệt, chẳng hạn như sử dụng các loại bẫy nhiệt tiên tiến hơn (ví dụ: PPI-26 IW) hoặc kết hợp với các hệ thống đối phó hồng ngoại định hướng (DIRCM) như Vitebsk L370, mặc dù hiện tại hệ thống này chủ yếu được trang bị trên các máy bay như Su-25SM3.

Ứng dụng thực tiễn

Bẫy nhiệt đã chứng minh giá trị trong các chiến dịch thực tế của Su-30. Tại Syria, Su-30SM thường xuyên thực hiện các nhiệm vụ không kích và tuần tra, nơi chúng đối mặt với nguy cơ từ các hệ thống phòng không tầm thấp của phiến quân. Việc phóng bẫy nhiệt, kết hợp với các thao tác né tránh của phi công, đã giúp giảm thiểu nguy cơ bị bắn hạ bởi tên lửa tầm nhiệt. Tương tự, trong xung đột tại Ukraine, các máy bay Nga như Su-30 và Su-34 được ghi nhận sử dụng bẫy nhiệt để đối phó với MANPADS do đối phương triển khai.

Hình ảnh và video từ các nguồn như EurAsian Times cho thấy cảnh Su-30SM phóng bẫy nhiệt, tạo ra những vệt sáng rực trên bầu trời. 

Tương lai của công nghệ bẫy nhiệt trên Su-30

Trong bối cảnh công nghệ tên lửa ngày càng phát triển, Không quân Nga đang tìm cách cải thiện hệ thống phòng thủ của Su-30. Một hướng đi tiềm năng là tích hợp các hệ thống DIRCM như Vitebsk L370, vốn sử dụng tia laser để làm nhiễu đầu dò hồng ngoại của tên lửa. Tuy nhiên, bẫy nhiệt vẫn sẽ là một phần không thể thay thế trong kho vũ khí phòng thủ của Su-30, nhờ chi phí thấp, tính hiệu quả và khả năng triển khai nhanh.

Ngoài ra, Nga có thể phát triển các loại bẫy nhiệt mới với khả năng phát ra tín hiệu nhiệt phức tạp hơn, giúp đánh lừa các thế hệ tên lửa tiên tiến. Việc kết hợp bẫy nhiệt với các chiến thuật sáng tạo, như sử dụng Su-30 làm "mục tiêu nhiệt giả" trong các nhiệm vụ hộ tống, cũng sẽ tiếp tục được khai thác.

Công nghệ bẫy nhiệt trên tiêm kích Su-30 của Không quân Nga là một ví dụ điển hình về sự cân bằng giữa hiệu quả và chi phí trong chiến tranh hiện đại. Dù không phải là giải pháp hoàn hảo, bẫy nhiệt đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ Su-30 trước các mối đe dọa từ tên lửa tầm nhiệt. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ quân sự, bẫy nhiệt sẽ tiếp tục được cải tiến và kết hợp với các hệ thống phòng thủ tiên tiến, đảm bảo rằng Su-30 vẫn là một trong những tiêm kích đáng gờm trên bầu trời.