Cơn sốt 'Mưa đỏ' và cú hích người trẻ tìm hiểu lịch sử

"Nhờ Mưa đỏ, tôi đã tìm đọc tiểu thuyết gốc của nhà văn Chu Lai cùng nhiều tài liệu về chiến dịch Quảng Trị 1972", chàng trai 25 tuổi ở Thanh Xuân, Hà Nội nói.

Du thừa nhận lần đầu xem phim vì tò mò và hưởng ứng không khí kỷ niệm 80 năm Quốc khánh. Nhưng Mưa đỏ đã khiến anh bất ngờ và thay đổi định kiến về phim Việt. Anh cũng nhận ra mình không hiểu nhiều phân cảnh do thiếu kiến thức về trận Thành cổ.

Du lên mạng tìm đọc các bình luận, rồi tìm sách vở để hiểu sâu hơn về cuộc chiến 81 ngày đêm, bối cảnh trong nước và quốc tế thời điểm đó. Khi có kiến thức, những lần xem sau, anh chú ý hơn đến biểu cảm nhân vật, các hình ảnh ẩn dụ để phân tích, nghiền ngẫm. "Xem lại phim tôi càng thấm thía hơn, hiểu rõ tình tiết nào là thật hay hư cấu", Du chia sẻ.

Không dừng lại ở chiến trường Quảng Trị, anh mở rộng tìm hiểu thêm các dấu mốc lịch sử khác như trận Điện Biên Phủ trên không tháng 12/1972, chiến trường biên giới Tây Nam tháng 12/1978 hay trận chiến Gạc Ma tháng 3/1988.

Với Du, Mưa đỏ như một "cú hích" thôi thúc anh tìm hiểu về lịch sử hào hùng của dân tộc và cảm thấy tiếc vì đã "học vẹt" để qua môn như thời cấp 3.

Hồng Ngọc, 26 tuổi, ở TP HCM, cũng bốn lần ra rạp. Cô nhận thấy các phim chiến tranh của Việt Nam gần đây có nhiều thay đổi, góc nhìn trực diện hơn, không bi lụy hoặc ca tụng một chiều.

Mưa đỏ hay trước đó là Địa đạo, Đào, phở và piano khiến cô chủ động tìm hiểu sâu hơn về lịch sử. Sau mỗi bộ phim, cô đều dành cả đêm đọc tài liệu, xem video về các trận chiến. "Nhờ vậy, tôi nhận ra các thế hệ cha ông đi trước đã hy sinh nhiều đến mức nào để giành lại hòa bình cho đất nước", Ngọc nói.

Ngoài đọc tài liệu lịch sử, Ngọc và nhóm bạn lên kế hoạch đến Quảng Trị để cảm nhận rõ hơn về vùng đất lịch sử này sau 53 năm.

Câu chuyện của Du và Ngọc không phải hiếm. Trên mạng xã hội, hàng nghìn bài đăng chia sẻ trải nghiệm xem phim Mưa đỏ 4-5 lần, thậm chí 10 lần. Các video phân tích chi tiết phim, chỉ ra ưu - nhược điểm thu hút hàng triệu lượt xem. Tính đến ngày 9/9, phim đạt doanh thu hơn 578 tỷ đồng, trở thành tác phẩm ăn khách nhất lịch sử điện ảnh Việt, duy trì hơn 5.000 suất chiếu mỗi ngày.

Trước Mưa đỏ, nhiều phim lịch sử, chiến tranh công chiếu từ năm 2024 đến nay đã tạo được tiếng vang. Đào, phở và piano (2024) từng gây sốt vé, khiến trang web của Trung tâm Chiếu phim quốc gia sập liên tục. Tương tự, tuần phim kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ hồi tháng 5/2024 cũng nhận được sự quan tâm lớn. Dịp này, 8 bộ phim đã được công chiếu, gồm bốn phim tài liệu của Điện ảnh Quân đội Nhân dân và bốn phim truyện như Hoa ban đỏ, Sống cùng lịch sử... Trung bình mỗi ngày, Điện ảnh Quân đội Nhân dân đón 400-500 khán giả, liên tục phải kê thêm ghế phụ nhưng vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu.

Ông Đặng Trần Cường, Cục trưởng Cục Điện ảnh, từng chia sẻ với VnExpress, những thành công này khẳng định thêm rằng khán giả Việt, đặc biệt là người trẻ, không thờ ơ với phim chiến tranh, miễn là tác phẩm đủ chất lượng.

Tiến sĩ giáo dục Vũ Thu Hương (Hà Nội) nhận định một số phim chiến tranh gần đây thành công nhờ hội tụ đủ yếu tố "thiên thời, địa lợi, nhân hòa". Các chương trình âm nhạc từ năm 2024 hồi sinh ca khúc cách mạng, làm mới hình ảnh người lính đã tạo bước đệm cảm xúc cho khán giả trẻ tiếp cận gần hơn với lịch sử. Cùng với không khí sôi nổi của các dịp kỷ niệm lớn như 50 năm Thống nhất đất nước, 80 năm Quốc khánh, niềm tự hào dân tộc trong công chúng được đẩy lên cao.

Điểm hấp dẫn khác, theo bà Hương, là sự kết hợp giữa tính chân thực lịch sử và ngôn ngữ điện ảnh hiện đại. Các tác phẩm không chỉ tôn trọng sự thật, tái hiện tinh thần anh dũng mà còn chinh phục khán giả bằng hình ảnh, âm thanh, kỹ xảo và nhịp phim lôi cuốn. Cách kể chuyện này giúp phim không khô cứng, giáo điều mà lay động cảm xúc người xem.

Vị chuyên gia phân tích, lịch sử vốn là môn học cần trí tưởng tượng để tiếp nhận. Dòng phim này giúp người trẻ hình dung và cảm nhận quá khứ một cách gần gũi, chân thực, từ đó khơi dậy niềm tự hào dân tộc.

Nhưng then chốt làm nên thành công của những bộ phim này, theo bà Hương, là trải nghiệm cảm xúc. Khán giả như được sống trong thời chiến, cảm nhận nỗi đau, mất mát và lòng căm thù quân xâm lược, từ đó có những trải nghiệm chân thực về chiến tranh.

"Không ít bạn trẻ xem lại phim nhiều lần để đào sâu hơn lịch sử, từ đó khuấy động phong trào tìm về cội nguồn và tự hỏi chính mình: 'Tôi có thể làm gì cho đất nước?'", bà Hương nói.

Nhà nghiên cứu văn hóa, tiến sĩ Nguyễn Ánh Hồng, Học viện Báo chí và Tuyên truyền cũng nhận thấy nhu cầu giải trí của giới trẻ đang dần có sự dịch chuyển sang tìm hiểu lịch sử.

Bà nhận thấy giới trẻ đến di tích lịch sử hay xem phim không còn vì "sống ảo", mà thực sự muốn tìm về cội nguồn, nhất là khi kiến thức được truyền tải mềm mại, dễ hiểu.

Theo chuyên gia sức hút này đến từ giá trị tự thân của các di tích, các phương pháp giáo dục mới, khơi gợi lòng yêu nước và đặc biệt là sự tác động của mạng xã hội tạo ra các xu hướng mới, những luồng tranh luận, kéo người trẻ gần hơn với lịch sử.

Như sau hiệu ứng của Mưa đỏ, đại diện Ban Quản lý Di tích Khu lưu niệm Tổng Bí thư Lê Duẩn và thành cổ Quảng Trị cho biết trong tháng 8 đã có 17.000 lượt khách, tăng 27% so với cùng kỳ năm trước.

Hiệu ứng này cũng lan tỏa sang lĩnh vực xuất bản. Ông Nguyễn Tuấn Bình, đại diện thương hiệu Bình Book - đơn vị tái bản tiểu thuyết 'Mưa đỏ', cho biết lượng đặt mua sách tăng đột biến. Dù được tái bản từ năm 2024, cuốn sách chỉ bán được khoảng 300 bản dịp 30/4 năm nay. Sau hiệu ứng của phim, con số này đã vọt lên 6.000 đơn đặt hàng.

Quỳnh Nga