Con rể ông Trump và 'nước cờ' khiến Gaza đảo chiều

Từng bị mỉa mai là “con rể rắc rối”, bằng phong cách thương lượng đặc trưng của một doanh nhân, Jared Kushner nay trở thành nhân vật trung tâm trong nỗ lực chấm dứt cuộc chiến ở Gaza.

Khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố “hòa bình đang ở rất gần” tại Dải Gaza, ông không quên nhắc đến người đứng sau nỗ lực ngoại giao này - người con rể kiêm cố vấn thân tín Jared Kushner.

“Tôi có Jared. Không ai có năng lực hơn thế. Chúng tôi đang có một đội A+ để làm việc này”, ông Trump tuyên bố đầy tự tin.

Kushner - cựu cố vấn cấp cao của Nhà Trắng - vừa xuất hiện trở lại trên vũ đài ngoại giao quốc tế với vai trò đặc phái viên trong các cuộc đàm phán hòa bình tại Sharm el-Sheikh (Ai Cập).

Cùng với đặc phái viên Trung Đông đương nhiệm Steve Witkoff, ông đã góp phần chốt hạ thỏa thuận ngừng bắn, bao gồm việc thả toàn bộ con tin và rút một phần quân đội Israel khỏi Gaza.

Từng được rèn giũa trong môi trường bất động sản khốc liệt của New York, Jared Kushner có một triết lý đơn giản trong đàm phán: “Hãy đạt được cái gật đầu trước, chi tiết tính sau”.

Và chính cách nghĩ của “người làm thương vụ” ấy đang góp phần tạo nên một trong những bước ngoặt hiếm hoi cho tiến trình hòa bình tại Gaza.

Trung tâm ngoại giao nằm ở... Florida

Chiều ngày 3/10, khi nghe tin Hamas chấp nhận mở các cuộc đàm phán thả con tin Israel, Kushner đang nhận điện thoại liên tục trong biệt thự của mình trên một hòn đảo nhân tạo ở phía bắc Miami. Anh lập tức lái xe 20 phút đến dinh thự của tỷ phú Steve Witkoff.

Trong những giờ phút căng thẳng đó, “trung tâm quyền lực ngoại giao” của Nhà Trắng lại không nằm ở Washington, mà ở một trong những khu giàu có nhất Florida.

Tại đây, hai doanh nhân bất động sản - giờ hóa thành nhà thương lượng - biến phòng khách thành “sở chỉ huy”, liên tục gọi điện cho các bên liên quan, từ Nhà Trắng, chính phủ Israel cho tới chính Tổng thống Trump, người được cho là sốt ruột theo dõi từng diễn biến.

Jared Kushner và Đặc phái viên Nhà Trắng Steve Witkoff đến dự cuộc họp báo chung do Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu chủ trì ngày 29/9. Ảnh: Reuters

Trước đó vài ngày, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và ông Trump đã thống nhất một kế hoạch 20 điểm hướng tới thỏa thuận hòa bình, trong đó phần lớn điều khoản nghiêng về Israel.

Vấn đề còn lại là liệu Hamas có chịu ký vào và trao trả con tin hay không. Khi thời hạn trả lời sắp hết, ông Trump cảnh báo rằng hàng nghìn tay súng Hamas đã bị tiêu diệt và “sẽ còn nhiều hơn thế” nếu họ không đồng ý với đề nghị.

Chỉ vài giờ sau, Hamas tuyên bố sẵn sàng bước vào đàm phán thả con tin - tín hiệu mở đầu cho thỏa thuận mà nhiều người gọi là “đột phá”.

Kushner khi ấy khuyên phía Israel đừng quá tập trung vào phần tuyên bố cứng rắn của Hamas, mà hãy nắm lấy điểm mấu chốt: cánh cửa đàm phán đã mở, theo New York Times.

“Chúng tôi nói với Israel rằng đây là lúc cần lạc quan. Đừng để hoài nghi làm trễ nhịp của một cơ hội”, Kushner kể lại.

Chỉ vài giờ sau, văn phòng của ông Netanyahu thông báo Israel đồng ý bắt đầu giai đoạn đầu tiên của kế hoạch hòa bình của Trump. Đến ngày 9/10, chính phủ Israel chính thức phê chuẩn thỏa thuận sau khi Kushner và Witkoff trực tiếp trình bày với nội các.

Mạng lưới kết nối thầm lặng

Trong nỗ lực chấm dứt xung đột Israel-Hamas, ông Trump không đặt niềm tin vào giới ngoại giao kỳ cựu, mà giao vai trò then chốt cho Kushner - người từng giúp hình thành Hiệp định Abraham năm 2020, mở đường bình thường hóa quan hệ giữa Israel và ba quốc gia Arab.

Theo hai nguồn tin, gần một năm nay Kushner âm thầm hợp tác cùng cựu Thủ tướng Anh Tony Blair để xây dựng kế hoạch hậu chiến cho Gaza. Mối quan hệ giữa hai người đã được thiết lập từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, với nhiều cuộc gặp tại Nhà Trắng để lắng nghe ý kiến từ các bên trong khu vực.

Tháng 8 vừa qua, cả hai cùng tham dự cuộc họp tại Phòng Bầu dục với ông Trump nhằm thảo luận khung kế hoạch mới. Tuy nhiên, bước ngoặt thật sự chỉ đến sau vụ không kích của Israel nhắm vào các thủ lĩnh Hamas ở Doha ngày 9/9, khiến tiến trình đàm phán chuyển từ rời rạc sang thống nhất.

Khi khung thỏa thuận mới do ông Trump khởi xướng bắt đầu được ủng hộ, Kushner nhanh chóng rời khỏi vai trò cố vấn thầm lặng để bước ra ánh sáng.

Kusher có mặt tại Phòng Bầu dục cuối tháng 9, khi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đến gặp Trump, đứng ngay sau ghế các quan chức cấp cao khi Netanyahu gọi điện xin lỗi Thủ tướng Qatar. Sau đó, Kushner cùng Netanyahu và đoàn cố vấn rà soát chi tiết từng điểm của bản kế hoạch tại Phòng Nội các.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã gặp Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và Jared Kushner tại Jerusalem vào ngày 9/10. Ảnh: Văn phòng Báo chí Chính phủ Israel.

“Jared là tiếng nói đáng tin cậy nhất của chính quyền Mỹ về Trung Đông. Anh ấy từng đóng vai trò lớn trong Hiệp định Abraham và vẫn duy trì các mối quan hệ rất sâu trong khu vực. Cả Tổng thống Trump và Ngoại trưởng Marco Rubio đều thường xuyên tham khảo ý kiến của anh ấy”, một quan chức nói.

Theo nhiều nguồn tin khu vực chia sẻ với CNN, việc Kushner trở lại bàn đàm phán được nhiều bên hoan nghênh. Các lãnh đạo Trung Đông vốn quen làm việc với ông tin rằng sự hiện diện trực tiếp của Kushner có thể tạo nên khác biệt thật sự.

“Cần có anh ấy trong phòng họp. Người Israel lắng nghe anh ấy. Nếu không, sẽ chẳng có gì tiến triển”, một nhà ngoại giao khu vực nói, đồng thời nhấn mạnh rằng Kushner còn có quan hệ cá nhân với nhiều lãnh đạo Arab - điều giúp gia tăng sức ép hiệu quả lên Hamas.

Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, Kushner từng xây dựng mối quan hệ thân thiết với Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman, đến mức cả hai thường nhắn tin riêng. Điều này thậm chí từng khiến một số quan chức an ninh Mỹ khó chịu vì không nắm rõ nội dung trao đổi.

Trong chuyến công du đầu tiên của Trump tới Riyadh năm 2017, Kushner và Ivanka được đón tiếp trọng thể như thành viên hoàng gia. Sau đó, anh nhiều lần quay lại vương quốc này, có những cuộc trò chuyện thâu đêm với Thái tử Mohammed.

Với Israel, Kushner cũng có mối quan hệ thân tình đặc biệt. Anh quen biết Thủ tướng Netanyahu từ khi còn là thiếu niên, và theo lời kể, từng nhường phòng ngủ của mình cho Netanyahu khi ông đến thăm gia đình Kushner tại New Jersey.

Kẻ “săn thỏa thuận”

Tuần này, Kushner và Witkoff đã đến Ai Cập, cùng nhóm trung gian quốc tế vận động Hamas giải giáp và thả con tin bị bắt hai năm trước. Trước khi lên đường, Kushner và Witkoff đã tuyên bố sẽ “không rời Trung Đông nếu chưa có thỏa thuận thả con tin và chấm dứt chiến sự”.

Theo nguồn tin CNN, nhóm đàm phán đã làm việc gần như không nghỉ, trải qua hàng giờ họp căng thẳng để thống nhất những điều khoản cuối cùng. Một quan chức Mỹ tiết lộ, trong suốt hành trình, cả hai chỉ ngủ tổng cộng khoảng 5 tiếng. Trên chuyến bay, họ thảo luận mọi kịch bản có thể khiến thỏa thuận đổ vỡ và cách cứu vãn nó.

Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sisi tiếp ông Steve Witkoff và Jared Kushner tại Phủ Tổng thống Al-Ittihadiya, thủ đô Cairo (Ai Cập) ngày 9 tháng 10. Ảnh: Reuters

“Trong bất động sản New York, bạn luôn phải thương lượng tới lui. Chúng tôi quen với những thương vụ phức tạp, nơi mỗi bên đều là một ‘nhân vật khó nhằn”, Kushner cho biết.

Chỉ vài giờ sau khi họ đặt chân tới Cairo, ông Trump tuyên bố Israel và Hamas đã đạt được thỏa thuận chấm dứt xung đột kéo dài hai năm, khởi đầu từ vụ tấn công khiến hơn 1.200 người Israel thiệt mạng và khoảng 250 người bị bắt làm con tin.

Kushner và Witkoff - hai “tay săn thỏa thuận” - vẫn luôn coi việc ngoại giao cũng như một cuộc thương lượng lớn.

“Khác biệt giữa dân ngoại giao và dân làm thương vụ chỉ là chúng tôi chơi ở một môn thể thao khác”, Kushner nói.

Hiện ông Trump cũng đang chuẩn bị hành trình sang khu vực “trong vài ngày tới” để dự lễ ký kết - một chuyến đi mang đậm dấu ấn chính trị và biểu tượng cho vai trò trung gian của Mỹ trong cuộc xung đột Gaza.

Sự kết hợp giữa kinh nghiệm đàm phán, mạng lưới quan hệ ở Trung Đông và vị thế trong gia đình Trump khiến nhiều nhà quan sát thừa nhận Kushner đang nắm vai trò đặc biệt.

“Tôi tin Jared đã thuyết phục được Tổng thống Trump khởi động sáng kiến này, và thời điểm là hoàn hảo”, cựu đại sứ Israel tại Mỹ Michael Herzog nhận định.

Ngay cả các quan chức từng phục vụ dưới chính quyền đối lập cũng thừa nhận đóng góp của anh. Thomas Nides, cựu đại sứ Mỹ tại Israel thời Tổng thống Biden, nói: “Jared hiểu cách làm việc với Netanyahu và thế giới Arab. Chính trị sang một bên, công bằng mà nói, anh ấy xứng đáng được ghi nhận”.