Có phải 'mọt sách thì khù khờ, không chú trọng ngoại hình'?

Những ngày này, hình ảnh các tân bác sĩ nội trú của Trường ĐH Y Hà Nội "nam thanh nữ tú" có ngoại hình thu hút xuất hiện dày đặc trên mạng xã hội, nhận được hàng trăm ngàn lượt yêu thích và bình luận.

Câu chuyện này khơi gợi lại một định kiến từng phổ biến nhiều năm: mọt sách thì khù khờ, chỉ biết vùi đầu vào học, chẳng quan tâm ngoại hình.

Thế nhưng trong thực tế, thế hệ sinh viên, trí thức trẻ ngày nay đang chứng minh điều ngược lại. Họ không chỉ giỏi tri thức mà còn biết chăm chút diện mạo, phong thái, và thậm chí xem đó là một phần quan trọng của sự tự tin và thành công.

Định kiến "mọt sách thì khù khờ" từ đâu mà có?

Theo anh Lê Thành Tân (31 tuổi), nghiên cứu sinh tiến sĩ tâm lý, Trường ĐH Newcastle (Úc): "Với nhiều người, hình ảnh "mọt sách" thường gắn với cặp kính cận dày cộm, dáng người gầy gò, ăn mặc xuề xòa, chỉ biết "chui trong thư viện". Sự khắc họa này xuất hiện không chỉ trong lời miệng dân gian mà còn cả trong phim ảnh, văn học, khiến định kiến càng được củng cố".

Anh Tân nhớ lại: "Ngày tôi còn đi học, ai học giỏi thì thường bị trêu là mọt sách. Người ta mặc định những bạn học nhiều thì không biết chăm chút bản thân, ăn mặc lôi thôi. Ngay cả phụ huynh cũng chỉ khuyên lo học đi, đừng quan trọng ngoại hình làm gì".

"Định kiến ấy một phần đến từ hoàn cảnh xã hội trước đây. Ở thời mà điều kiện kinh tế còn hạn hẹp, việc học được ưu tiên tối đa, còn chuyện ngoại hình, làm đẹp gần như bị coi là xa xỉ. Sự chăm chút bề ngoài đôi khi bị đánh đồng với… lười học", anh Tân nói thêm.

Tuy nhiên, theo anh Tân, sự xuất hiện của mạng xã hội, đặc biệt trong những năm gần đây, một phần nào đó đã làm thay đổi mạnh mẽ cách nhìn nhận về giới trẻ. "Những bức ảnh tốt nghiệp lung linh, những video ghi lại khoảnh khắc sinh viên tự tin trên sân khấu, trong phòng thí nghiệm hay thậm chí chỉ là trong giảng đường… khiến công chúng bất ngờ: hóa ra sinh viên giỏi cũng… đẹp xuất sắc. Và hình ảnh các tân bác sĩ nội trú của Trường ĐH Y Hà Nội vừa rồi là ví dụ điển hình".

Trở lại với màn chọn chuyên ngành bác sĩ nội trú của Trường ĐH Y Hà Nội. Bên dưới những video quay lại cảnh chọn chuyên ngành, có không ít bình luận dưới các bài đăng trên TikTok, Facebook bày tỏ sự ngạc nhiên: "Tưởng học bác sĩ thì chỉ biết cắm đầu vào sách, ai ngờ toàn trai xinh gái đẹp thế này", "Họ cả cả tri thức lẫn ngoại hình, nhan sắc"…

Nguyễn Quang Phương, đang học thạc sĩ ngành quản trị kinh doanh tại Trường ĐH La Salle (Mỹ), chia sẻ: "Ngày trước khi học, mình và nhiều bạn rất áp lực vì mọi người hay bảo "học giỏi thì chỉ biết học, không có thời gian làm đẹp'. Nhưng thật ra, chính môi trường nhiều áp lực lại khiến tụi mình quan tâm hơn đến việc giữ gìn sức khỏe, luyện tập thể thao, và từ đó ngoại hình cũng cải thiện. Nhiều bạn vừa học giỏi vừa tham gia các hoạt động nghệ thuật, thể thao chứ không hề có khù khờ như những gì mà người khác mặc định".

"Mọt sách" có thể vừa giỏi, vừa có ngoại hình thu hút

Phan Nguyễn Minh An, sinh viên Trường ĐH Hoa Sen, cho biết: "Mình thường bị gắn mác khô khan. Nhưng mình vẫn dành thời gian tập gym, chọn quần áo hợp với dáng người. Mình tin một tân cử nhân trong tương lai không chỉ cần kiến thức mà còn cần ngoại hình chỉn chu để tạo niềm tin cho đối tác, đồng nghiệp".

Lê Khánh Ly, sinh viên Trường ĐH Ngoại thương TP.HCM thì nhìn nhận: "Ngày nay mà nói chăm chút ngoại hình là phù phiếm thì quá lỗi thời. Làm đẹp không có nghĩa là bỏ bê học hành. Mình thấy càng nhiều bạn học giỏi thì lại càng biết cách cân bằng, sống năng động, hiện đại".

Thực tế cho thấy nhiều bạn trẻ từng bị gắn mác "mọt sách" đã phải đối diện với những trêu chọc, tự ti. Nhưng trong xã hội hiện đại, những rào cản này dần bị phá bỏ.

Anh Nguyễn Đức Tài (32 tuổi, kỹ sư công nghệ thông tin, làm việc ở đường Hiệp Bình, P.Hiệp Bình, TP.HCM; trước đây là P.Hiệp Bình Chánh, TP.Thủ Đức, TP.HCM), cho biết: "Mình từng bị bạn bè trêu là mọt sách vì lúc nào cũng đeo kính dày, không biết phối đồ. Lúc đi làm, mình thay đổi cách ăn mặc, cắt tóc gọn gàng, học thêm kỹ năng thuyết trình. Giờ nhìn lại, thấy mình vẫn là người ham học như xưa, nhưng hình ảnh bên ngoài khiến mình tự tin gấp bội".

Anh Tài chia sẻ thêm: "Hình ảnh những sinh viên đẹp như "hot girl", điển trai như "hot boy", bác sĩ nội trú "nam thanh nữ tú" ngày nay là minh chứng rõ ràng nhất: mọt sách có thể vừa giỏi lại vừa có ngoại hình thu hút. Và quan trọng nhất, họ đang chứng minh sự thành công không chỉ đến từ trí tuệ, mà còn từ cách họ yêu thương và tôn trọng bản thân".

Chuyên gia tâm lý Đặng Hòa Thu Nhân, Trung tâm tham vấn và trị liệu, tư vấn tâm lý Khải An (P.Bình Trưng, TP.HCM; trước đây thuộc P.An Thủ, TP.Thủ Đức, TP.HCM), cho rằng ngoại hình và tri thức vốn không hề mâu thuẫn. Ngược lại, khi được kết hợp, chúng tạo nên sự tự tin và sức hút cho giới trẻ.

Bà Nhân phân tích: "Định kiến mọt sách khù khờ vốn bắt nguồn từ xã hội cũ, nơi mà học tập là ưu tiên duy nhất. Nhưng trong bối cảnh toàn cầu hóa, năng lực con người không chỉ được đánh giá qua kiến thức mà còn qua kỹ năng giao tiếp, phong thái, sự tự tin. Ngoại hình và tri thức khi song hành sẽ giúp người trẻ dễ dàng khẳng định bản thân hơn".

Bà Nhân cũng nhấn mạnh: "Việc chăm chút ngoại hình không đồng nghĩa với hời hợt. Ngược lại, đó là một cách thể hiện sự tôn trọng bản thân và người đối diện".

Theo chuyên gia tâm lý, thạc sĩ xã hội học Lê Thị Ngọc Thoa (Trung tâm tư vấn tâm lý An Nam, P.Tăng Nhơn Phú, TP.HCM; trước đây thuộc P.Hiệp Phú, TP.Thủ Đức, TP.HCM), sự nổi lên của nhiều gương mặt trẻ "vừa tài vừa sắc" trong các cuộc thi học thuật, khởi nghiệp, nghiên cứu khoa học… đã góp phần thay đổi mạnh mẽ quan niệm xã hội. 

"Họ chứng minh rằng hình ảnh sinh viên ưu tú bây giờ không chỉ trong thư viện, mà còn trên sân khấu, phòng gym, thậm chí cả mạng xã hội", bà Thoa nói.

Bà Thoa cũng cho rằng: "Thế hệ gen Z (sinh từ khoảng năm 1997 - 2012), gen Alpha (thế hệ tiếp theo gen Z, sinh từ năm 2013 trở đi) được tiếp cận thông tin đa chiều, có điều kiện hơn để chăm sóc bản thân. Việc học giỏi và chăm chút ngoại hình song hành là điều rất bình thường. Chúng ta nên cổ vũ thay vì duy trì định kiến cũ".