Chuyến đi Mỹ nhiều thách thức của Tổng thống Zelensky

Giới quan sát nhận định sức ép cho Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong chuyến công du Mỹ là rất lớn, khi vừa phải bảo vệ lợi ích của Kyiv và tránh lặp lại màn đấu khẩu với Tổng thống Donald Trump.

Bóng chuyền về Kyiv

Theo kế hoạch, Tổng thống Trump sẽ gặp Tổng thống Zelensky vào ngày 18.8 (giờ địa phương) tại Mỹ để thảo luận giải pháp chấm dứt xung đột giữa Nga và Ukraine. Cuộc gặp diễn ra sau khi chủ nhân Nhà Trắng có cuộc hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin cuối tuần trước ở bang Alaska. Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nga kết thúc mà không đạt thỏa thuận cụ thể, dù hai bên dành cho nhau những lời tốt đẹp và tuyên bố đã nhất trí một số điểm. 

Sự chú ý giờ đây chuyển sang màn thể hiện của ông Zelensky. Thế nhưng, chưa cần chờ đến cuộc gặp chính thức, Tổng thống Mỹ đã có những tuyên bố được cho là gây sức ép lên Kyiv. Cụ thể, ông Trump ngày 16.8 trả lời phỏng vấn Fox News rằng Ukraine nên chấp nhận một thỏa thuận để kết thúc xung đột với Nga. "Nghe này, Nga là cường quốc rất lớn, và họ (Ukraine) thì không", ông Trump nói.

Giới quan sát cho rằng Tổng thống Trump không đánh giá cao vị thế của Ukraine trong cuộc xung đột. Lập trường tương tự được ông Trump nói với ông Zelensky hồi cuối tháng 2, khi hai nhà lãnh đạo có màn khẩu chiến gay gắt tại Nhà Trắng. "Ông đang không có vị thế tốt. Hiện tại ông không có bất kỳ quân bài nào. Nhờ chúng tôi, ông mới bắt đầu có những lá bài. Ông nên tỏ ra biết ơn", ông Trump nói với ông Zelensky vào thời điểm đó, ám chỉ rằng Kyiv không có nhiều lựa chọn mặc cả khi đàm phán với Nga. 

Ông Zelensky hiện chịu nhiều sức ép trong chuyến công du Mỹ lần này, khi cần tránh lặp lại kịch bản bất hòa với ông Trump như hồi đầu năm, đồng thời đảm bảo lợi ích của Kyiv. Guardian hôm qua đưa tin Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen cho biết bà cùng các lãnh đạo châu Âu cũng sẽ đến thủ đô Washington D.C của Mỹ ngày 18.8.

Nút thắt khó gỡ

Trên mạng xã hội Truth Social ngày 16.8, Tổng thống Trump cho biết đã đồng ý với Tổng thống Putin về việc nên đạt được thỏa thuận hòa bình mà không cần phải ngừng bắn trước, điều Ukraine và các đồng minh châu Âu từng yêu cầu. Đây là thay đổi đáng chú ý so với quan điểm trước khi cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Nga diễn ra. Ngay sau đó, Tổng thống Zelensky ra tuyên bố: "Chúng ta cần đạt được một nền hòa bình thực sự lâu dài, chứ không chỉ là một khoảng dừng giữa các cuộc tấn công của Nga. Cần phải dừng hỏa lực trên chiến trường và trên không, cũng như không nhằm vào hạ tầng cảng biển của chúng tôi".

Theo tờ The New York Times ngày 16.8, tuyên bố trên của nhà lãnh đạo Ukraine cho thấy ông đang rất thận trọng trong phát ngôn, thay vì công khai phản bác ông Trump. Theo tờ báo, phía Kyiv không hiểu lý do Tổng thống Mỹ bỏ yêu cầu bắt buộc ngừng bắn trước, và cuộc gặp giữa hai ông Trump - Zelensky có thể làm rõ vấn đề này. Ông Zelensky cũng cho rằng Nga từ chối ngừng bắn sẽ làm tình hình thêm phức tạp, giữa lúc các bên đang cố gắng chấm dứt xung đột.

AFP hôm qua dẫn nguồn thạo tin tiết lộ ông Trump đã thông báo với ông Zelensky rằng ông Putin đề xuất phương án Ukraine rút hoàn toàn khỏi vùng Donbass (gồm Donetsk và Luhansk), đổi lại Nga sẽ ngừng chiến dịch tiến công những khu vực Ukraine kiểm soát ở Kherson và Zaporizhzhia. Nhà lãnh đạo Ukraine đã bác bỏ phương án này. 

Theo Reuters, Nga hiện kiểm soát 1/5 lãnh thổ ở Ukraine, bao gồm khoảng 3/4 lãnh thổ Donetsk. Moscow cũng tuyên bố đã kiểm soát hoàn toàn Luhansk. Ở góc độ quân sự, Kyiv không muốn từ bỏ các thành phố Sloviansk và Kramatorsk ở Donetsk, vốn được xem là "pháo đài" ngăn chặn kịch bản Nga tiến công trong tương lai.