Chung dòng máu Lạc Hồng: Hai thế hệ 'gieo mầm' tiếng Việt ở Malaysia

Giữa lòng Kuala Lumpur, có một lớp học nhỏ luôn sáng đèn mỗi cuối tuần. Ở đó, hơn mười năm qua cô giáo Nguyễn Thị Liên cùng con gái Lê Nguyễn Lưu An vẫn kiên trì, lặng lẽ gieo từng chữ Việt và những bài học về tình yêu quê hương cho con em kiều bào.

Tốt nghiệp Trường ĐH Sư phạm Hà Nội chuyên ngành ngữ văn, chị Nguyễn Thị Liên có hơn 12 năm giảng dạy tại các trường THPT ở tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu cũ và TP.HCM. Năm 2012, khi chồng thay đổi công việc, gia đình chị chuyển sang Kuala Lumpur (Malaysia) sinh sống. Ban đầu, chị nghĩ rằng hành trình dạy học của mình đã dừng lại, nhưng chính trên đất nước xa lạ ấy, "duyên nghề" lại mở ra theo một cách rất đặc biệt: dạy tiếng Việt miễn phí cho con em kiều bào.

Từ tập cho con gái nói tiếng Việt...

Ở Malaysia, tiếng Anh là ngôn ngữ chính dù đất nước có nhiều sắc tộc khác nhau. Tuy nhiên với trẻ em, ở trường vẫn được học thêm tiếng Malaysia và tiếng Hoa… Còn với trẻ em gốc Việt phải học và nói tiếng Anh trong môi trường quốc tế đa sắc tộc này. Do đó, cơ hội để trẻ em gốc Việt giữ gìn và nói được tiếng mẹ đẻ không hề dễ dàng.

Lúc mới sang định cư, con gái lớn của chị Liên 8 tuổi, con gái nhỏ mới 4 tuổi nên có "dấu hiệu" chỉ nói tiếng Anh mà quên đi tiếng mẹ đẻ. Điều này bộc lộ qua việc các con chị dùng từ, phát âm, câu giao tiếp tiếng Việt ngắn dần, ít dần… Từ đó, chị Liên nhận ra rằng không thể để con gái mình mất gốc, cần phải biết rõ tiếng Việt hơn bao giờ hết. Thế là chị và chồng bắt đầu nghĩ đến các giải pháp.

Trừ giờ học ở trường, lúc về nhà chị và chồng luôn yêu cầu các con giao tiếp bằng tiếng Việt. Bữa cơm gia đình là thời điểm thích hợp trong ngày để cả nhà nói chuyện với nhau thường xuyên hơn.

Còn bên ngoài, cộng đồng người Việt làm ngành dầu khí khá đông, vào dịp lễ tết vợ chồng chị đều chung tay tổ chức, duy trì hoạt động văn nghệ, vui chơi theo truyền thống để cho các cháu tham gia. "Đồng thời, tôi dạy tiếng Việt miễn phí cho các cháu là con của bạn bè, con gái nhỏ của tôi cũng học cùng để có thể đọc, viết tốt. Cháu lớn nhà tôi thích đọc sách và kho truyện tiếng Việt được vợ chồng tôi chú ý bổ sung để cháu giữ thói quen tốt này và phát triển vốn tiếng Việt của mình", chị Liên bày tỏ.

... đến lớp học cho con em trong cộng đồng

Từ hoạt động nhỏ nhưng mang ý nghĩa lớn, sau này các chị em trong Hội Phụ nữ VN tại Malaysia quyết định mở rộng hơn lớp học cho con em trong cộng đồng. Biết chị Liên từng là giáo viên ngữ văn, họ đã mời chị tham gia với vai trò giáo viên trực tiếp giảng dạy. Và thế là cơ duyên trở lại với nghề dạy học của chị cũng bắt đầu từ đó. Thời gian sau, chị đảm nhận thêm công tác tổ chức. Khi các lớp học khai giảng thành công, chị Liên trở thành Chủ nhiệm câu lạc bộ tiếng Việt tại Malaysia từ 2016 đến nay.

Giai đoạn đầu, lớp học chỉ có 2 giáo viên, 5 cô trợ giảng. Có 2 lớp học được duy trì với hơn 10 cháu, chia theo độ tuổi. Lớp học được tổ chức ở phòng khách của gia đình một cô trợ giảng với một buổi học vào mỗi cuối tuần.

Đầu năm 2018, Đại sứ quán VN tại Malaysia cho phép câu lạc bộ của chị Liên tổ chức lớp học ở ngay phòng tiếp dân. Lúc này chỉ còn lại 2 giáo viên, nhưng hoạt động của câu lạc bộ đi vào ổn định và học sinh cũng tăng lên. Dịch Covid-19, các lớp chuyển sang học trực tuyến và chính điều này đã thu hút được nhiều trẻ ở xa thủ đô Kuala Lumpur tham gia. Đến nay câu lạc bộ duy trì 3 lớp học trực tiếp và 6 lớp trực tuyến với hơn 40 học sinh.

Chị Liên bày tỏ khó khăn lớn nhất là học sinh không đồng đều lứa tuổi và trình độ, nên phải chia ra nhiều lớp. Do đó, chị cố gắng làm cho các bài học sinh động hơn bằng hình thức trực quan.

"Ví dụ gần nhất là Tết Trung thu 2025, với vai trò tổ chức, tôi cùng mọi người cố gắng tạo nên không gian lễ hội mang đậm màu sắc quê hương với mâm cỗ, múa lân, đố vui, các trò chơi dân gian. Từ đó, các cháu được trải nghiệm, làm quen, thực hành tiếng Việt, hiểu hơn, yêu hơn các nét đẹp văn hóa truyền thống của đất nước mình", chị Liên chia sẻ.

Thành quả lớn nhất trong việc dạy tiếng Việt của chị có lẽ chính là tình cảm, sự tin tưởng của các bạn nhỏ, bậc cha mẹ dành cho mình. Chị thấy sự thay đổi tích cực trong cộng đồng khi nhìn nhận sự cần thiết của việc cho con em học tiếng Việt theo thời gian. Và danh hiệu "Sứ giả tiếng Việt ở nước ngoài năm 2023" chính là sự ghi nhận công sức mà chị đã bỏ ra. Đó là một kỷ niệm đẹp trong hành trình gìn giữ, lan tỏa văn hóa, tiếng Việt của chị trong suốt nhiều năm qua.

Và người kế thừa

Khi sang Malaysia, sau thời gian ngắn làm quen với môi trường mới, chị Liên bắt đầu giúp con gái út Lê Nguyễn Lưu An hoàn thiện tiếng Việt thông qua việc thực hành hằng ngày và các buổi học cùng bạn bè người Việt. Còn khi ở nhà, chị dạy An đọc và viết, chồng chị thường kể chuyện tiếng Việt, một số bài hát ru cho con nghe trước khi đi ngủ.

An cho biết thời gian đầu sang Malaysia, em cảm thấy tiếng Anh khó hơn tiếng Việt. Tuy vậy, sau này An lại thấy tiếng Việt khó hơn bởi thời gian ở bên ngoài và trong trường học luôn phải nói bằng tiếng Anh; chỉ khi ở nhà và về VN, An mới có cơ hội được nói tiếng Việt.

Khi An 8 tuổi được mẹ đưa đi các lớp, học chung với các bạn trong cộng đồng. Đến khi An lớn, vốn liếng tiếng mẹ đẻ tạm ổn thì cô con gái lại cùng mẹ đến lớp để giúp các em nhỏ học tiếng Việt. Nhiệm vụ của An là ngồi cạnh bên, chỉ cho các em đọc, viết cho đúng hoặc giải thích các từ khó hiểu. Có khi An hướng dẫn các em đọc truyện nếu bố mẹ đưa các em đến lớp sớm hoặc đón về muộn. Cứ thế, An cùng mẹ đứng lớp vào ngày chủ nhật hằng tuần.

"Ở một số buổi ngoại khóa của lớp có chủ đề đặc biệt như trung thu, Quốc tế thiếu nhi, Giáng sinh… thì con hướng dẫn các em hát hoặc cho các em chơi đố vui nhận quà. Những buổi học như vậy rất vui vì các em rất hào hứng", An cho biết.

Ngoài hỗ trợ các lớp học, An còn tham gia nhiều hoạt động cộng đồng như: biểu diễn các loại nhạc cụ, áo dài, làm MC trong sự kiện, hỗ trợ công tác trao quà cho người Việt có hoàn cảnh khó khăn trong đại dịch Covid-19. Đồng thời, An tham gia nhiều hoạt động thiện nguyện khác hướng về quê hương như: xanh hóa Trường Sa, ủng hộ đồng bào bị thiên tai, dịch bệnh…

Vừa qua, An tham gia cuộc thi "Tìm kiếm Sứ giả tiếng Việt ở nước ngoài năm 2025" và xuất sắc trở thành sứ giả nhỏ tuổi nhất. An cảm thấy rất vui và vinh dự, bởi mục đích của cuộc thi là lựa chọn các cá nhân có năng lực tiếng Việt và có nhiều đóng góp trong hoạt động gìn giữ tiếng Việt của kiều bào ở nước ngoài. An cho biết sẽ không bao giờ quên kỷ niệm đẹp này.

Từ những đóng góp đó, An nhắn gửi đến các trẻ em, bạn cùng trang lứa đang ở nước ngoài: "Các bạn đừng xem tiếng Việt là một môn học, mà hãy nhìn nhận nó như một điều quý giá chúng ta cần gìn giữ và mang theo mình. Tiếng Việt giúp chúng ta kết nối với gia đình, đất nước, cội nguồn… Và hơn thế nữa, tiếng Việt còn góp phần làm nên bản sắc của những người Việt trẻ ở nước ngoài trong thế giới vốn đa dạng sắc màu văn hóa".