Chủ tịch VBA: Phát hành tài sản mã hoá dựa trên tài sản thực sẽ tránh rủi ro từ các loại 'token rác'

Hơn 90% token ra đời trong giai đoạn 2020-2022 đã mất giá trị hoặc ngừng hoạt động, việc Nhà nước định hướng gắn phát hành tài sản mã hoá với tài sản thực (RWA) là bước đi thận trọng cần thiết để tránh rủi ro từ các loại “token rác”.

Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, được Chính phủ ban hành và có hiệu lực ngày 9/9 vừa qua, vẫn còn rất nhiều điểm cộng đồng chưa rõ. VietNamNet đã có cuộc trao đổi với ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA), để làm rõ các vấn đề này. 

Ông đánh giá thế nào về sự ra đời của Nghị quyết 05/2025/NQ-CP? Đặc biệt là việc doanh nghiệp trong nước sẽ được cấp phép cung cấp dịch vụ tổ chức thị trường giao dịch và chào bán, phát hành tài sản mã hóa?

Ông Phan Đức Trung: Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam là một bước đi nhanh và kịp thời. Nhà nước đã xác định Real World Assets (RWA), tức tài sản thực được token hoá là loại hình trọng tâm cần khuyến khích. Đây không chỉ là xu hướng của Việt Nam mà là dòng chảy chung của thế giới. 

Theo báo cáo năm 2023 của Boston Consulting Group và Ripple, thị trường RWA có thể đạt quy mô gần 19 nghìn tỷ USD, tương đương 10% GDP toàn cầu vào năm 2033. Như vậy, có thể nói Việt Nam đã chọn đúng hướng đi khi đưa RWA vào giai đoạn thí điểm.

Điểm quan trọng là cơ chế này sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam gia tăng thanh khoản cho các loại tài sản hiện hữu, từ bất động sản, hạ tầng cho tới hàng hóa, đồng thời mở ra cơ hội tiếp cận trực tiếp nhà đầu tư quốc tế thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào kênh chứng khoán truyền thống. Nói cách khác, chúng ta đã sớm nắm bắt một xu hướng lớn được dự báo sẽ tăng trưởng bùng nổ trong những năm tới.

Tuy nhiên, để thị trường này phát triển bền vững, cần hai điều kiện tiên quyết là thanh khoản và minh bạch. Blockchain vốn tạo ra khả năng minh bạch và truy xuất từng giao dịch rất nhanh. Đặc thù giao dịch 24/7 chỉ thực sự hấp dẫn khi có sự liên thông và hình thành thị trường thứ cấp, điều mà chắc chắn nhiều nhà đầu tư chờ đợi ở Việt Nam thì trong nghị quyết này tôi chưa thấy rõ. 

Theo quy định, chỉ doanh nghiệp Việt Nam có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng mới được cấp phép. Có ý kiến cho rằng quy định này sẽ khiến thị trường rơi vào tay các tổ chức lớn, còn doanh nghiệp nhỏ sẽ mất cơ hội. Ông nhận định thế nào?

Tôi không cho rằng cơ hội sẽ bị đóng lại đối với doanh nghiệp nhỏ. 

Thứ nhất, các startup và doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn có thể tham gia thị trường tài sản mã hoá, đặc biệt tại những khu vực khởi nghiệp sáng tạo hoặc các trung tâm tài chính mà Chính phủ đang quy hoạch như Trung tâm Tài chính Quốc tế ở Đà Nẵng hay Thành phố Hồ Chí Minh.

Đây là bước đi hợp lý, bởi Việt Nam được quốc tế đánh giá là quốc gia thúc đẩy mạnh mẽ khởi nghiệp sáng tạo và đã có hành lang pháp lý hỗ trợ. Các startup và doanh nghiệp cần chủ động tiếp cận các khu vực này để được hỗ trợ về chính sách. 

Thứ hai, với các doanh nghiệp lớn, việc đặt ngưỡng vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng cho thấy cách tiếp cận thận trọng của Chính phủ. Nếu nhìn lại năm 1996, vốn điều lệ trung bình của một ngân hàng Việt Nam chỉ khoảng 100 tỷ đồng, nhưng đến nay nhiều ngân hàng đã vượt ngưỡng hàng chục nghìn tỷ đồng. Điều đó phản ánh quy mô vốn của nền kinh tế đã lớn hơn nhiều, và việc Chính phủ ưu tiên thu hút các tập đoàn lớn trong giai đoạn đầu là hợp lý.

Các doanh nghiệp với quy mô lớn không chỉ đảm bảo năng lực vận hành mà còn có thể phối hợp, mở đường cho các doanh nghiệp nhỏ tham gia ở thị trường thứ cấp.

Thị trường tài sản số vốn khác với thị trường chứng khoán. Nếu ở thị trường chứng khoán chúng ta chỉ có 3 sàn (bao gồm cả Upcom) thì thị trường tài sản mã hoá hoàn toàn có thể được dẫn dắt bởi một số ít đơn vị lớn ở thị trường sơ cấp và phối hợp với các doanh nghiệp nhỏ ở thị trường sơ cấp hoặc liên doanh liên kết, cung cấp các sản phẩm, dịch vụ cụ thể.  

Nghị quyết cũng yêu cầu doanh nghiệp trong nước phát hành và chào bán tài sản mã hóa chỉ dựa trên tài sản thực, và giao dịch thanh toán phải thực hiện bằng đồng Việt Nam. Quy định này có gây hạn chế cho thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam không?

Theo thống kê, hơn 90% token ra đời trong giai đoạn 2020-2022 đã mất giá trị hoặc ngừng hoạt động, chỉ một số rất ít token có ứng dụng thực tế duy trì được thanh khoản và chỗ đứng trên thị trường. Chính vì vậy, việc Nhà nước định hướng gắn phát hành với tài sản thực (RWA) như bất động sản, trái phiếu, hàng hóa là bước đi thận trọng cần thiết để tránh rủi ro từ các loại “token rác”.

Với doanh nghiệp, hiện có ba kênh huy động vốn chính là thị trường chứng khoán, phát hành trái phiếu và tín dụng ngân hàng. Việc bổ sung thêm kênh tài sản mã hóa gắn với tài sản thực RWA sẽ mở ra một cơ hội mới, kể cả cho doanh nghiệp nhỏ chưa đủ điều kiện niêm yết.

Về giao dịch bằng đồng Việt Nam, đây có thể là giới hạn tạm thời nhưng cần thiết để giữ ổn định chính sách tiền tệ và kiểm soát cán cân thanh toán. Nhiều quốc gia cũng đã áp dụng cách làm này trong giai đoạn đầu, sau đó mới mở rộng sang ngoại tệ hoặc tài sản khác. Singapore và Nhật Bản là hai ví dụ điển hình, ban đầu kiểm soát rất chặt, đến khi thị trường trưởng thành và nhà đầu tư được đào tạo bài bản mới từng bước nới lỏng hơn.

Ông đánh giá thế nào về yêu cầu nhà đầu tư trong nước phải chuyển tài sản mã hóa về các sàn trong nước đã được cấp phép? Nếu không thực hiện, tùy mức độ vi phạm sẽ bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Đây là một chính sách khá đặc biệt tại Việt Nam khi bắt đầu có chính sách về tổ chức sàn giao dịch tập trung CEX. 

Tôi cho rằng khi giao dịch tại các sàn giao dịch tập trung (CEX) được Nhà nước cấp phép sẽ giúp nhà đầu tư được pháp luật bảo vệ tốt hơn khi phát sinh tranh chấp hoặc rủi ro.

Hiện tại đang có 3 hình thức giao dịch phổ biến là OTC/P2P, giao dịch qua sàn phi tập trung (DEX) và sàn tập trung (CEX). Trong đó, chỉ có các giao dịch trên sàn CEX là được chính phủ các nước cấp phép và bảo hộ, hiện chưa có quốc gia nào cấp phép sàn DEX vì không đảm bảo các quy định về định danh, phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố (KYC/AML/CFT).  

Theo quy tắc “Travel Rule” của FATF, một trong các khuyến nghị để đưa Việt Nam ra khỏi danh sách xám, các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASPs) phải thu thập và chia sẻ thông tin định danh của người gửi và người nhận khi thực hiện giao dịch vượt quá 1.000 USD/EUR. Thực tế hiện nay, chỉ có các sàn CEX mới đảm bảo được quy định này. 

Mặt khác, nhà đầu tư Việt Nam đã quen giao dịch trên các sàn quốc tế với hàng nghìn token niêm yết và nhiều tiện ích đi kèm. Khi buộc phải chuyển sang sàn trong nước, chắc chắn sẽ có những khó khăn nhất định mà nhà đầu tư chuyên nghiệp sẽ cân nhắc. Vì vậy, ngoài quy định bắt buộc, tôi cho rằng cần có cơ chế khuyến khích như giảm phí, bổ sung tính năng hoặc ưu tiên dịch vụ để nhà đầu tư tự nguyện quay về, thay vì áp đặt tuân thủ theo chế tài.

Bài 2: Doanh nghiệp blockchain chặn người dùng trong nước là phản ứng tiêu cực, bột phát