Liên tiếp lập kỷ lục về lượng khách quốc tế, bứt phá ngay cả trong mùa thấp điểm, có vẻ như du lịch Việt Nam đã thật sự bước ra khỏi màn đêm đen tối của đại dịch, thưa ông?
Lượng khách đến tăng liên tục, tỷ lệ tìm kiếm của du khách luôn đứng top đầu và mức phục hồi cao nhất khu vực đang thể hiện sức sống mãnh liệt của du lịch Việt Nam sau đại dịch. Tuy nhiên, tôi muốn mọi người nhìn sâu hơn để thấy rõ hơn những gì mà ngành du lịch đã làm được trong thời gian qua.
Nhiều vùng đất đã biến đổi, đưa Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn trên bản đồ thế giới. Nhiều món ăn Việt Nam, giá trị văn hóa Việt đang được lan tỏa. Khách đến Việt Nam giờ đây thấy hình ảnh một đất nước văn minh, phát triển, không phải 1 dân tộc chỉ có chiến tranh như dấu ấn đã in hằn. Điều này làm thay đổi nhận thức của bạn bè thế giới, tăng quyền lực mềm và cạnh tranh quốc gia trên trường quốc tế. Ngành du lịch đang sử dụng đến 5 - 6 triệu lao động, tạo công ăn việc làm rất lớn cho xã hội. Đặc biệt, một điều ít ai để ý là du lịch đã khơi gợi được những giá trị văn hóa tiềm ẩn trong mỗi người dân mà trước đây người Việt chưa quan tâm như ẩm thực, cảnh đẹp, di tích lịch sử, văn hóa…
Nhìn chung, ngành du lịch không chỉ phát triển mạnh mẽ qua những con số mà đang ngày càng thâm nhập sâu hơn, rộng hơn, toàn diện hơn vào đời sống kinh tế, văn hóa và xã hội của đất nước.
Du lịch tăng trưởng mạnh mẽ nhưng hình như giọng ông có vẻ chưa thật sự vui. Tôi nhớ trong Hội nghị lữ hành toàn quốc, ông đã khẩn thiết đề nghị lãnh đạo Cục Du lịch quốc gia "hãy quan tâm đến những doanh nghiệp lữ hành nhỏ và siêu nhỏ, hỗ trợ họ hơn nữaa để cùng nhau phát triển...". Có gì sau bức tranh lạc quan mà ông vừa phác thảo?
Bức tranh đó mới chỉ là phần nổi, để tôi chỉ cho cô thấy. Cả nước hiện có gần 4.386 doanh nghiệp (DN) lữ hành quốc tế, đến thời điểm này chắc đã tăng lên rồi. Con số rất lớn. Theo lẽ thường, khách đến đông như vậy, chứng tỏ các DN làm ăn rất tốt đúng không? Không hề. Thị trường khách quốc tế của các công ty lữ hành Việt đang bị thu hẹp đáng kể. Đơn cử khách Hàn Quốc chúng ta đón tới 5 triệu lượt, DN Việt mất 100%; khách Trung Quốc là nguồn lớn nhất, đang trở lại mạnh mẽ nhưng các công ty trong nước mất tới 70%; Khách EU giờ cũng mất hơn 30%... Nên ngay cả khi chúng ta hoàn thành mục tiêu đón 23 - 25 triệu khách/năm thì thực chất các công ty lữ hành nội địa không phục vụ được bao nhiêu.
Thực ra thì việc mất thị trường inbound không phải là vấn đề mới mà đã được đặt ra từ nhiều năm trước. Nhưng đúng là khi nghe ông nói, tôi mới thấy nó thật sự đáng sợ. Vì sao lại đến nông nỗi này thưa ông?
Vì nội lực của các DN nội trong việc khai thác khách của VN quá yếu. Trong số hơn 4.300 DN lữ hành quốc tế, đa phần là DN nhỏ và rất nhỏ, vốn không quá 10 tỉ đồng. Nếu tính ra, chắc chỉ có khoảng 50 DN xếp vào loại vừa, còn những DN lữ hành cỡ ngàn nhân sự như Vietravel rất ít, không đếm hết 1 bàn tay. Ngay cả các DN "mang tiếng lữ hành quốc tế" cũng không đủ khả năng đi khai thác khách tại thị trường quốc tế. Hầu hết chỉ "tranh nhau" đưa khách VN đi nước ngoài.
Trong khi ở các nước như Thái Lan, Singapore, Hàn Quốc, DN được đầu tư để lớn mạnh nên đủ khả năng liên kết thành nhóm, tạo ra sản phẩm mang tính chia sẻ quyền lợi, lợi cho cả khách, cả DN và cả ngành du lịch. Việt Nam không làm được điều đó vì các DN đều nhỏ, nhỏ nên chỉ nghĩ đến lợi cá nhân, ai cũng muốn thủ lợi về mình. Một phần cũng vì thế mà các DN ngoại có cơ hội "nhảy" vào chiếm thị trường.
Đó là lý do ông đề nghị "quan tâm đến những doanh nghiệp lữ hành nhỏ và siêu nhỏ…"
Đúng thế, vì việc này chỉ có Nhà nước mới giải quyết được.
Đầu tiên là pháp lý. Các DN nước ngoài "nhảy vào" chiếm được thị trường là do chúng ta có lỗ hổng rất lớn. Đơn cử, hướng dẫn viên theo quy định bắt buộc phải là người Việt, vậy tại sao những người nước ngoài không có thẻ hướng dẫn viên lại ở Việt Nam hết năm này qua năm khác được? Hành lang khung quan trọng nhất là luật Du lịch thì hiện nay đã lạc hậu. Tôi ví dụ như quy định hiện yêu cầu toàn bộ chuyến đi của các công ty du lịch đều phải mang theo giấy hợp đồng với khách, danh sách khách đóng dấu đỏ. Trong thời đại công nghệ thông tin bùng nổ mà công ty du lịch vẫn phải làm theo quy định như thời 30 năm trước…
Còn về cơ chế: Bộ Chính trị xác định 3 ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam là nông nghiệp, công nghệ thông tin và du lịch. Với việc tạo hành lang pháp lý và nhiều chính sách hỗ trợ, nông nghiệp Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc. Từ một nước nông nghiệp nghèo đói không đủ ăn, Việt Nam đã dư và còn xuất khẩu nông sản. Sự đóng góp từ chính sách được ví như cởi trói để nông nghiệp phát triển rực rỡ, đưa Việt Nam thành công tiến vào bản đồ cách mạng nông nghiệp xanh.
Tương tự, công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin cũng được đầu tư rất nhiều. Tính ra đến nay, có gần 100 văn bản Luật và dưới Luật ngoài Nghị quyết của Trung ương và Quốc hội nhằm giúp công nghệ thông tin phát triển vượt bậc. Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm vừa qua cũng đã chứng minh rất rõ. Việt Nam từ một nước "mù" về công nghệ thông tin nay đã đứng trong top 30 thế giới phát triển mạnh nhất thời gian qua.
Theo ông, vì sao lại có nghịch lý này?
Mọi người thường nghĩ cảnh đẹp, văn hóa, con người đã có sẵn rồi, các DN chỉ cần tận dụng thôi. Nhưng làm gì có chuyện đó.
Tôi lấy ví dụ: Khách vào ở khách sạn là "sản phẩm" của ngành, tạo giá trị gia tăng nhưng hệ thống lưu trú phải dùng điện theo giá thương mại, còn nhà máy thép thì lại được dùng điện sản xuất? Chúng tôi đấu tranh mãi, sau dịch Covid-19, Chính phủ cho cơ chế công ty du lịch được sử dụng điện sản xuất nhưng cũng chỉ được 6 tháng rồi thôi, chi phí thành ra đắt. Trong khi đó, Quỹ phát triển du lịch 200 tỉ thì có cũng như không vì vướng đủ thứ, không thể "đụng" vào được.
Rồi, mọi người cứ nói các công ty du lịch không cần nhiều vốn nên cần gì đòn bẩy tài chính. Sai hoàn toàn! Giờ tôi muốn có sản phẩm tốt cho khách, giá hợp lý thì tôi phải đi đặt trước, mua trước từng dịch vụ, tạo sản phẩm từ xa. Khi chuỗi cung ứng chắc chắn rồi mới đưa khách đi, mới nhận tiền của khách được. DN lữ hành cần tiền để đầu tư cho những cái đó nhưng ngân hàng luôn đòi hỏi thế chấp. Nếu các công ty thương mại có thể dùng hợp đồng xuất khẩu thế chấp thì hợp đồng khách của doanh nghiệp lữ hành lại không được chấp nhận.
Tương tự, câu chuyện xúc tiến, quảng bá nữa, về bản chất, đó là việc tầm quốc gia. Các DN chỉ tham gia cùng tìm kiếm các công ty du lịch lớn bên đối tác để phát động thị trường, trao đổi mua bán sản phẩm. Thế nhưng, cơ quan xúc tiến Việt Nam không có. Một năm, có 1 - 2 sự kiện hội chợ thôi ở 1 thị trường lớn thì làm sao cạnh tranh nổi trước những "cơn bão" thông tin như hiện nay? Các đối thủ cạnh tranh có văn phòng tại đó, làm liên tục mỗi tháng 1 sự kiện, thậm chí ngày nào cũng gặp nhau làm được. Mình đấu kiểu gì? Vì thế các công ty du lịch phải tự mình tổ chức các chuyến đi, tự tham gia các hội chợ khác. Đấy có phải đầu tư không? Lại quay về câu hỏi tiền đâu đầu tư? Càng công ty nhỏ càng khổ, không có tiền đầu tư nên không làm được việc lớn, chỉ quanh quẩn giành giật khách của nhau.
Những điều ông nói không sai nhưng cũng không thể phủ nhận, ngành du lịch nói chung và các doanh nghiệp du lịch Việt Nam đã có một hành trình đầy cảm hứng. Tôi cũng nhớ ông đã từng tự hào về những gì mà du lịch nội địa đạt được và những thành quả mà chúng ta gặt hái hôm nay chính là trái ngọt của hành trình ấy?
Tất nhiên, tất nhiên. Về bản chất, các DN lữ hành đóng vai trò máy cái quan trọng giúp định hướng, điều hướng, tạo trend và phát động thị trường. Ví dụ trước đây, khi Hàn Quốc muốn đưa khách Việt sang du lịch thì việc đầu tiên là cơ quan xúc tiến của Hàn Quốc kiếm các công ty du lịch, đưa phim ảnh quảng bá điểm đến. Từ những hình ảnh đó, công ty du lịch Việt mới tạo thành tour, đi bán tận nơi cho khách, đồng loạt phát động thị trường, tác động và chuyển biến nhận thức người dân để tạo phong trào đi Hàn Quốc.
Trong nước, Phan Thiết ngày trước chỉ là những đồi cát trắng hoang vu. Thời điểm có nhật thực toàn phần năm 1995, Mũi Né gần như không có khách sạn. Vietravel đã bàn với ngành đường sắt, kéo ra đó 48 toa tàu máy lạnh, kéo điện ra, để khách vừa có chỗ ngồi ngắm nhật thực, vừa có chỗ lưu trú qua đêm. Từ đó, Mũi Né được "phát hiện" và Phan Thiết "lên" luôn cho tới giờ. Vai trò của DN lữ hành có chứ!
Tương tự với thị trường inbound. Trước đây, khách Nhật sang Việt Nam chưa đông, các DN du lịch Việt đã đổ xô sang châu Âu tìm khách. Riêng Vietravel "1 mình 1 ngựa" sang Nhật phát động thị trường. Từ đó trở đi, Việt Nam trở thành điểm đến trong khu vực mà người Nhật đến đông nhất. Mới nhất là Ấn Độ. Thời điểm Vietravel sang tìm hiểu thị trường, đường bay kết nối còn chưa có. Chúng tôi đã kiên nhẫn làm việc với Đại sứ quán, đưa văn hóa Việt Nam qua, liên tục làm những sự kiện ở các TP lớn. Đến giờ này, khách Ấn Độ sang Việt Nam rất đông và Vietravel tự hào là 1 trong những đơn vị phát động đầu tiên.
Các công ty lữ hành chính là đơn vị phát động thị trường, xây dựng thị trường và khai thác thị trường, từ đó đưa khách về đi trên hệ thống mà chúng ta tạo ra như lưu trú, hàng không, dịch vụ thương mại… Trong ngành công nghiệp du lịch thì đó là khâu đầu tiên.
Nghị quyết 68 không chỉ lần đầu tiên đặt kinh tế tư nhân vào vị trí quan trọng nhất của nền kinh tế mà còn quy định rất cụ thể các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh… Tôi cũng từng thấy ông đặt kỳ vọng rất lớn sự thay đổi này để đưa "máy cái" trở về đúng vai trò, ví trí của mình?
Đúng là Bộ tứ Nghị quyết của Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết 68 mang cho tôi rất nhiều kỳ vọng. Tôi đã nhiều lần nhấn mạnh Nghị quyết 68 mang tính tổng thể, như 1 không gian chung cho hệ thống kinh tế tư nhân Việt Nam bật lên. Song, mỗi ngành, mỗi cấp quản lý phải lấy cái chung đó về để biến thành cái riêng của mình, biến Nghị quyết trở thành hành động cụ thể thông qua quá trình chuyển hóa thành những nghị định, thông tư. Quan trọng là phải rất nhanh. Hiệu quả của 1 chính sách phụ thuộc vào tốc độ ngấm vào thị trường.
Việt Nam đang phấn đấu đạt tăng trưởng kinh tế 2 con số liên tiếp nhiều năm thì đây - du lịch ngành đang có sẵn tốc độ này, thậm chí có thể đẩy lên tới 20 - 30%/năm và giúp lan tỏa, thúc đẩy nhiều ngành kinh tế khác. Đã đến lúc chúng ta phải định vị chính xác ngành du lịch là gì để có cơ chế tương xứng với sứ mệnh mong muốn và giá trị của nó.
Tác giả: Hà Mai
Gian số L4-07 tầng 4, nơ-2 - Gold Season, 47 Nguyễn Tuân, Thanh Xuân, Hà Nội
Điện thoại: 1900 98 98 36
Fax: 045625169
Email: info@daisan.vn