Chính phủ dừng trợ cấp, doanh số xe máy điện Indonesia lập tức lao dốc

Indonesia là thị trường xe hai bánh lớn thứ ba trên thế giới, sau Ấn Độ và Trung Quốc. Tuy nhiên, phân khúc xe máy thuần điện của nước này đang gặp khó khăn khi trợ cấp 420 USD từ chính phủ bị cắt giảm từ tháng 9/2024. Theo số liệu mới nhất, trong nửa đầu năm nay, lượng xe máy điện bán ra chỉ đạt 25.463 chiếc, giảm tới 28% so với cùng kỳ 2024. Con số này đặc biệt đáng chú ý nếu đặt cạnh sự sụt giảm chung của toàn thị trường xe hai bánh, vốn chỉ giảm khoảng 13%. Sự chững lại của sức mua được giới trong ngành cho là hệ quả trực tiếp của việc trợ cấp mua xe, vốn từng là động lực chính kéo doanh số – đã hết hiệu lực từ tháng 9 năm ngoái và chưa được bổ sung. Indonesia là thị trường xe máy lớn thứ ba thế giới, với khoảng 126 triệu chiếc đang lưu thông. Chính sách hỗ trợ 7 triệu rupiah (420 USD) cho mỗi xe, được triển khai dưới thời Tổng thống tiền nhiệm Joko Widodo, đã tạo ra cú hích lớn, khiến doanh số xe máy điện gần như tăng gấp bốn lần vào năm 2023, đạt 62.409 chiếc. Đà tăng này tiếp tục duy trì trong năm 2024 với 77.078 xe, chiếm 1,2% thị trường. Nhưng khi nguồn quỹ trợ cấp cạn kiệt, đà bứt phá ấy nhanh chóng tan biến. Doanh số xe máy điện tại Indonesia đạt 62.409 chiếc vào năm 2023 và tăng mạnh lên 77.078 xe trong năm 2024. Tuy nhiên trong 6 tháng đầu năm 2025, doanh số tại thị trường này chỉ còn 25.463 chiếc. Các doanh nghiệp trong ngành đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Raditya Wibowo, Giám đốc điều hành Maka Motors – một thương hiệu xe máy điện nội địa vừa ra mắt sản phẩm trong năm nay – thừa nhận nhu cầu bán lẻ gần như sụp đổ, ngay cả đối với các mẫu xe có giá dưới 20 triệu rupiah (1.200 USD). Tình trạng khó khăn chung cũng khiến nhiều thành viên của Hiệp hội Công nghiệp Xe máy Điện Indonesia (Aismoli) lâm vào cảnh phá sản, theo chia sẻ của Tổng thư ký Hanggoro Ananta. Ông cho biết một số doanh nghiệp khác đang cố gắng trụ vững bằng cách hợp tác với đối thủ, song sức ép vẫn rất lớn. Việc thiếu vắng trợ cấp khiến giá xe máy điện trở nên kém cạnh tranh hơn so với xe xăng cùng phân khúc. Mặc dù về dài hạn, chi phí sử dụng xe điện rẻ hơn nhờ tiết kiệm nhiên liệu, song tâm lý người tiêu dùng vẫn bị chi phối bởi mức giá ban đầu. Mizandaru Wicaksono, nhà phân tích tại Viện Chính sách Giao thông và Phát triển, nhận định rằng ở thời điểm hiện tại, những chiếc xe xăng tương đương vẫn rẻ hơn cả về chi phí lẫn khả năng vận hành. Phần lớn người dân Indonesia vẫn lựa chọn sự tiện lợi và linh động của các mẫu xe hai bánh sử dụng động cơ đốt trong vì tính bền bỉ, ổn định, giá thành phải chăng và đặc biệt đến từ các thương hiệu đã chứng minh được tên tuổi. Chính quyền mới của Tổng thống Prabowo Subianto từng nhiều lần hứa hẹn đưa ra gói hỗ trợ mới, nhưng đến nay chưa có động thái cụ thể nào. Thay vào đó, chính phủ đang tập trung nguồn lực vào các chính sách trọng điểm khác như cung cấp bữa ăn miễn phí hay tăng cường năng lực quốc phòng, trong khi ngân sách nhà nước lại gặp áp lực vì hụt thu thuế. Theo ông Wibowo, sự mập mờ này còn tệ hơn cả việc ngừng hẳn hỗ trợ, bởi nó khiến người tiêu dùng trì hoãn quyết định mua sắm, trong khi các doanh nghiệp cũng không thể lên kế hoạch kinh doanh rõ ràng. Một số hãng buộc phải cắt giảm giá bán để níu kéo khách hàng, nhưng cách làm này vô tình khiến giá trị bán lại của xe sụt giảm, càng khiến người mua e ngại. Maka, vốn hướng đến phân khúc "cao cấp bình dân", cho biết không thể theo đuổi cuộc đua hạ giá này. Trong bối cảnh đó, công ty đã chuyển sang mô hình thuê - mua, trong đó khách hàng, chủ yếu là tài xế công nghệ của Gojek và Grab, trả phí hàng tháng để sử dụng xe và sẽ được sở hữu sau khi hết hợp đồng. Đây hiện là mảng duy nhất cho thấy tín hiệu tăng trưởng. Sau khi nguồn khách hàng truyền thống sụt giảm, các hãng xe máy điện tại Indonesia đã chuyển sang phân khúc mới là các "shipper" của Grab và Gojek với mô hình thuê - mua. Khó khăn tài chính cũng là một rào cản lớn khác. Phần đông người dân Indonesia mua xe bằng hình thức vay trả góp, nhưng các công ty tài chính lại dè dặt với phân khúc xe máy điện sau hàng loạt vấn đề về chất lượng sản phẩm và dịch vụ hậu mãi từ một số thương hiệu non trẻ. Tỷ lệ người mua trượt kiểm tra tín dụng cao, thường do nợ vay trực tuyến hoặc thói quen cờ bạc, càng khiến các công ty cho vay e ngại. Ngay cả khi trợ cấp quay trở lại, nhiều chuyên gia nhận định rằng thị trường xe máy điện Indonesia vẫn còn phải đối mặt với vô số trở ngại. Một trong số đó là sự thiếu vắng các thương hiệu đủ uy tín. Trong khi thị trường xe máy xăng lâu nay bị thống trị bởi các hãng Nhật Bản như Honda và Yamaha, thì xe máy điện lại chủ yếu do những công ty địa phương non trẻ nắm giữ, bên cạnh một vài thương hiệu Trung Quốc. Điều này khác hẳn với thị trường ôtô điện, nơi các tên tuổi Trung Quốc như BYD đã tạo dựng được niềm tin nhất định.

Cơ sở hạ tầng trạm sạc dành cho xe máy điện tại Indonesia cũng là một thách thức lớn. Trong khi đó, mô hình chuyển đổi pin lại đặt ra nghi vấn về chất lượng và độ bền của linh kiện này, vốn chiếm giá trị không nhỏ của một chiếc xe.

Cơ sở hạ tầng cũng là vấn đề chưa được giải quyết. Hệ thống trạm sạc dành cho xe máy điện còn sơ khai, trong khi một số doanh nghiệp như Electrum đã thử áp dụng mô hình đổi pin. Tuy nhiên, lo ngại về độ bền của pin sau hàng trăm lần hoán đổi khiến hiệu quả kinh tế của mô hình này bị đặt dấu hỏi.

Trái ngược với tình cảnh khó khăn của xe máy điện, thị trường ôtô điện lại ghi nhận bước tiến tích cực. Năm 2024, lượng xe bán ra đạt 43.188 chiếc, chiếm 5% thị phần ôtô. Trong nửa đầu 2025, doanh số ôtô điện thậm chí đã vượt xa xe máy điện, đạt 35.749 chiếc.

Theo nhiều chuyên gia, ngay cả khi chính phủ Indonesia kích hoạt lại gói trợ cấp cho xe máy điện, thị trường vẫn còn phải đối mặt với vô số trở ngại, bao gồm việc thiếu vắng những hãng xe có uy tín và dải sản phẩm ổn định.

"Chúng ta vẫn còn nhiều việc phải làm để xây dựng một hệ sinh thái xe điện hai bánh hoàn chỉnh", ông Ananta của Aismoli thừa nhận. Nhưng cho đến khi có một chính sách rõ ràng và ổn định từ chính phủ, phần lớn doanh nghiệp trong ngành cho rằng thị trường này sẽ tiếp tục ở trạng thái cầm chừng, với nỗi lo sinh tồn nhiều hơn là cơ hội bứt phá.