Chi phí sử dụng đất tăng đẩy giá căn hộ leo thang

Chị Thu Hà, nhân viên văn phòng tại TP HCM, cho biết đặt cọc mua căn hộ 2 phòng ngủ tại một dự án ở TP Dĩ An (Bình Dương) vào cuối năm 2024 với giá khoảng 35 triệu đồng mỗi m2. Tổng giá trị căn hộ 65 m2, gồm thuế và các khoản phí khác gần 2,5 tỷ đồng. Thời điểm đó, dự án mới được công bố ra thị trường, chưa hoàn tất các thủ tục pháp lý, nên chủ đầu tư chỉ nhận đặt cọc giữ chỗ.

Đến đầu năm nay, dự án được cấp phép xây dựng và bắt đầu triển khai, chủ đầu tư bất ngờ điều chỉnh giá bán lên 42 triệu đồng mỗi m2, tăng gần 25% so với ban đầu. Lý do chủ đầu tư đưa ra là tiền sử dụng đất tăng cao hơn nhiều so với trước, sau khi cơ quan chức năng xác định nghĩa vụ tài chính đất đai của dự án. "Tôi nghĩ giá chỉ tăng nhẹ, ai ngờ đắt thêm vài trăm triệu đồng", chị Hà cho hay.

Tương tự, anh Quốc Tuấn, làm việc tại một công ty xây dựng ở TP Thủ Đức, chia sẻ từng tính mua căn hộ tại dự án được triển khai từ năm 2023. Lúc đó, giá bán đợt đầu khoảng 55 triệu đồng mỗi m2, nhưng chưa đủ pháp lý nên anh lưỡng lự xuống tiền. Cuối năm ngoái, khi dự án tái mở bán, giá căn hộ đã vọt lên hơn 67 triệu đồng một m2, tăng trên 25%.

Anh Tuấn cho hay chủ đầu tư thông báo giá tăng mạnh do tiền sử dụng đất nộp cao hơn dự tính, cộng thêm khoản phạt chậm nộp gần 4 năm và chi phí bù lỗ cho đợt mở bán trước với giá thấp.

Ghi nhận của VnExpress cũng cho thấy nhiều dự án mới sắp mở bán trên địa bàn TP HCM, Bình Dương, Long An... có giá tăng cao ngay sau khi chủ đầu tư hoàn tất nghĩa vụ tài chính. Cụ thể, dự án Bcons Solary của chủ đầu tư Bcons được giới thiệu ra thị trường đầu năm nay, giá dự kiến từ 32 triệu đồng mỗi m2. Nhưng đợt đặt chỗ mới đây, mức giao dịch được nâng thêm gần 6 triệu đồng một m2, lên 38 triệu đồng.

Một số dự án khác chuẩn bị mở bán trong quý III cũng điều chỉnh thêm 3-4 triệu đồng mỗi m2 so với giới thiệu trước đó, sau khi chủ đầu tư cập nhật số tiền sử dụng đất phải đóng.

Lý giải việc giá tăng cao, ông Ngỗ Quang Phúc, Tổng giám đốc Phú Đông Group, cho biết doanh nghiệp cũng đang rơi vào bài toán buộc phải tăng giá nhà hoặc làm "không công" sau khi có thông báo về tiền sử dụng đất phải nộp.

Ông Phúc chia sẻ, dự án đã phải chờ đợi hơn 3 năm mới nhận được thông báo đóng tiền sử dụng đất. Tuy nhiên, số tiền phải nộp cao gấp đôi so với dự toán ban đầu. Trong bối cảnh đó, nếu không muốn thua lỗ, doanh nghiệp buộc điều chỉnh giá bán cao hơn 4-5 triệu đồng mỗi m2 so với dự kiến.

"Chúng tôi không thể không tăng giá vì còn phải gánh thêm khoản truy thu do nộp chậm nhiều năm, chi phí triển khai dự án. Nếu không cộng tất cả chi phí này vào giá thành, doanh nghiệp sẽ đứng trước nguy cơ lỗ nặng", ông Phúc chia sẻ.

Một đại diện doanh nghiệp triển khai dự án căn hộ tại Thuận An cho biết do chưa xác định được tiền sử dụng đất nên giai đoạn mở bán năm 2022 buộc phải tạm tính chi phí, chào giá 33 triệu đồng mỗi m2 để tạo thanh khoản và giữ tiến độ. Nhưng đến cuối năm ngoái, sau khi nộp tiền sử dụng đất cao hơn nhiều lần dự kiến và chịu thêm chi phí chậm nộp, giá bán phải điều chỉnh lên, mức thấp nhất 38 triệu đồng mỗi m2 nhằm bù đắp chi phí và đảm bảo hiệu quả tài chính. "Việc tăng giá là bất khả kháng, phản ánh đúng chi phí thực tế, không nhằm tối đa hóa lợi nhuận", ông nói.

Việc xác định nghĩa vụ tài chính về đất vẫn là vướng mắc lớn nhất của các dự án bất động sản hiện nay, đặc biệt là phần truy thu bổ sung sau nhiều năm triển khai.

Trước đây, nhiều dự án được tạm tính khoản này để doanh nghiệp kịp xây dựng và mở bán. Con số tạm tính đã được phân bổ vào giá bán cho khách hàng. Tuy nhiên, khi dự án đã hoàn thiện và cư dân vào ở nhiều năm, cơ quan chức năng mới tính lại tiền sử dụng đất theo mức giá hiện tại, cao hơn gấp nhiều lần so với mức ban đầu. Điều này khiến chi phí đội lên đột biến, nhiều dự án từ lãi thành lỗ, doanh nghiệp không đủ khả năng nộp, còn người mua nhà cũng chịu thiệt.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA), cho rằng khi nghĩa vụ tài chính về đất quá cao, chi phí đầu tư bị đội lên, buộc doanh nghiệp phải cộng thêm vào giá bán để bảo toàn lợi nhuận. Thực chất, đây là khoản tạm ứng mà doanh nghiệp nộp thay cho Nhà nước, nhưng cuối cùng lại do người mua nhà gánh chịu.

Theo ông, áp lực chi phí đất đang tạo ra một vòng lặp bất lợi: giá đầu vào tăng, giá bán bị đẩy lên, sức mua giảm, nguồn cung mới co lại, từ đó tiếp tục gây thêm áp lực tăng giá. Trong bối cảnh nhu cầu nhà ở thực vẫn cao nhưng khả năng tiếp cận bị thu hẹp, việc giá bất động sản tiếp tục đi lên có thể gây hệ lụy dài hạn cho vấn đề an sinh và sự bền vững của thị trường.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội môi giới bất động sản Việt Nam (VARS), cũng cho rằng chi phí sử dụng đất hiện chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành bất động sản. Khi chi phí phát sinh, việc tăng giá nhà là điều khó tránh khỏi. Trong bối cảnh giá nhà tại TP HCM và Hà Nội đã liên tục lập đỉnh, xu hướng này sẽ tiếp tục đẩy cơ hội mua nhà xa khỏi tầm tay người thu nhập trung bình và thấp, kéo theo những hệ lụy dài hạn về an sinh xã hội.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia kiến nghị cần thận trọng khi quy định tỷ lệ phần trăm tính đơn giá đất, sao cho phù hợp với điều kiện từng địa phương. Từ nay đến thời điểm bảng giá đất mới áp dụng vào ngày 1/1/2026, chính quyền cần đánh giá tác động tại các địa phương để kịp thời điều chỉnh chính sách, đảm bảo hài hòa lợi ích và không tạo thêm rào cản cho thị trường. Bên cạnh đó, doanh nghiệp và giới chuyên môn cũng đề xuất bỏ quy định truy thu tiền sử dụng đất bổ sung cho giai đoạn chậm xác định trước ngày 1/8/2024 để tránh gây thiệt hại cho doanh nghiệp.

Phương Uyên