Chỉ định chủ tịch tỉnh, xã sau sáp nhập thế nào?

Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp Nguyễn Phương Thủy cho biết, việc chỉ định chủ tịch tỉnh, xã sau sáp nhập đã được Bộ Chính trị kết luận và sẽ được ghi tại nghị quyết sửa đổi Hiến pháp để có cơ sở pháp lý thực hiện.

Chiều 4.5, Tổng thư ký Quốc hội tổ chức họp báo về dự kiến chương trình kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV. 

Tại họp báo, báo chí đặt câu hỏi về việc mới đây Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị thể chế hóa quy định của Bộ Chính trị về việc khi sáp nhập tỉnh sẽ không bầu bí thư, chủ tịch, phó chủ tịch HĐND, UBND tỉnh mà thay vào đó là chỉ định, bổ nhiệm. 

Tuy nhiên, có ý kiến lo ngại việc chỉ định nhân sự sẽ mang ý chí cá nhân, không đảm bảo yếu tố công tâm, khách quan trong chọn lựa nhân sự lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh. Việc này sẽ được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát như thế nào để đảm bảo khách quan, chọn đúng người, đúng việc? 

Việc chỉ định chủ tịch tỉnh sẽ được quy định tại nghị quyết sửa Hiến pháp

Trả lời vấn đề này, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp Nguyễn Phương Thủy cho biết đây là nội dung đã được cấp có thẩm quyền xem xét, nghiên cứu. Cụ thể, tại Kết luận 150 của Bộ Chính trị nêu rõ yêu cầu trong lần sắp xếp đơn vị hành chính lần này sẽ thực hiện chỉ định, bổ nhiệm người giữ các chức vụ trong UBND, HĐND ở các đơn vị sau sắp xếp thay cho việc bầu theo luật Tổ chức chính quyền địa phương. Đồng thời, kết luận của Bộ Chính trị cũng nêu rõ việc chỉ định nhân sự không phải đại biểu HĐND làm lãnh đạo HĐND cấp tỉnh, cấp xã.

"Việc chỉ định nhân sự lãnh đạo là cơ chế trước đây chưa thực hiện nhưng lần sắp xếp này có đặc điểm khác biệt so với việc sắp xếp đơn vị hành chính trước đây", bà Thủy nêu.

Theo bà Thủy, trước đây chúng ta có 2 đợt sắp xếp cấp xã, cấp huyện lớn là vào năm 2019 - 2021 và 2023 - 2025. Tuy nhiên, lần sắp xếp này, ngoài việc sáp nhập tỉnh, xã thì còn thực hiện chủ trương lớn của Đảng là không tổ chức các đơn vị hành chính cấp huyện nên các cơ quan thuộc chính quyền địa phương cấp huyện sẽ kết thúc hoạt động cùng thời điểm nhập tỉnh, nhập xã.

Do đó, để đáp ứng yêu cầu về bố trí, sắp xếp cán bộ, đặc biệt là cán bộ, công chức đang công tác ở cấp huyện làm việc ở các cơ quan, đơn vị mới, khai thác tối đa nguồn nhân lực hiện có, Bộ Chính trị đã  chỉ đạo sẽ thực hiện cơ chế chỉ định, bổ nhiệm đối với người giữ chức vụ lãnh đạo UBND, HĐND tại các đơn vị thực hiện sắp xếp.

"Tuy nhiên, việc chỉ định nhân sự chỉ thực hiện trong năm 2025 ứng với lần thực hiện sắp xếp quy mô lớn này, còn những năm sau sẽ thực hiện bầu bình thường như thông lệ, HĐND sẽ bầu các chức danh của HĐND và UBND", bà Thủy nêu rõ.

Bà Thủy cũng thông tin, việc chỉ định nhân sự lãnh đạo tỉnh, xã sau sáp nhập cũng sẽ được ghi nhận trong Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 tại quy định chuyển tiếp, để làm cơ sở pháp lý cho việc thực hiện.

Kết luận 150 ngày 14.4 của Bộ Chính trị (về hướng dẫn xây dựng phương án nhân sự cấp ủy cấp tỉnh thuộc diện hợp nhất, sáp nhập và cấp xã thành lập mới), nêu rõ khi thực hiện việc hợp nhất, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh hoặc thành lập mới đơn vị hành chính cấp xã thì không bầu cử các chức danh chủ tịch, phó chủ tịch HĐND, UBND; trưởng, phó đoàn đại biểu Quốc hội; trưởng các ban của HĐND và ủy viên UBND theo quy định.

Trường hợp đặc biệt, cho phép chỉ định nhân sự không phải là đại biểu HĐND giữ các chức danh lãnh đạo HĐND cấp tỉnh, cấp xã mới thành lập.

Tại Hướng dẫn số 31 của Ban Tổ chức Trung ương cũng nêu rõ, Bộ Chính trị, Ban Bí thư chỉ định ban chấp hành, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư tỉnh ủy, thành ủy, ủy ban kiểm tra, chủ nhiệm, phó chủ nhiệm ủy ban kiểm tra tỉnh ủy, thành ủy nhiệm kỳ 2020 - 2025.

Rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV để bầu cử sớm

Trả lời về việc rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và tiến hành bầu cử Quốc hội khóa XVI, HĐND nhiệm kỳ 2026 - 2031 sớm, Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp Nguyễn Phương Thủy cho biết, việc rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Đây cũng là vấn đề được đặt ra ở nhiều nhiệm kỳ trước.

Theo bà Thủy, sau khi Đại hội Đảng kết thúc, thông thường vào tháng 1 thì công tác bầu cử được tiến hành vào cuối tháng 5, tức có 4 tháng tiến hành các công việc liên quan để bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND và kiện toàn nhân sự cấp cao của Nhà nước.

“Tuy nhiên, thời gian 4 tháng là khá dài. Thực hiện yêu cầu sắp xếp tổ chức bộ máy, hoàn thiện sớm về mặt nhân sự cấp cao của Nhà nước, gắn với kiện toàn nhân sự trong Đảng thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét và nhất trí chủ trương báo cáo Quốc hội việc rút ngắn khoảng 3 tháng nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và nhiệm kỳ HĐND các cấp, để làm sao cho cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội, HĐND lần tới tiến hành gần nhất có thể sau khi kết thúc Đại hội Đảng toàn quốc. Như thế thuận lợi hơn trong kiện toàn bộ máy và nhân sự của Nhà nước”,  bà Nguyễn Phương Thủy nêu rõ.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật - Tư pháp thông tin thêm, luật Bầu cử cũng được nghiên cứu sửa đổi theo hướng đơn giản hóa các khâu, các bước tiến hành bầu cử, rút ngắn thời gian thực hiện để công tác bầu cử khẩn trương, thuận lợi nhưng vẫn đáp ứng yêu cầu đảm bảo quyền công dân về bầu cử và ứng cử.

Trước đó, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, tại kỳ họp 9 lần này, Quốc hội sẽ xem xét rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV 2021 - 2026 và tiến hành bầu cử Quốc hội khóa XVI sớm hơn, vào ngày 15.3.2026. Ngày 6.4.2026, Quốc hội khóa XVI sẽ họp kỳ họp thứ nhất.