Chỉ bằng một thông báo, Trung Quốc khiến loạt doanh nghiệp ‘khủng’ của phương Tây điêu đứng, gọi đây là ‘tình trạng khẩn cấp quốc gia’

Việc Trung Quốc siết chặt xuất khẩu antimon, khoáng chất thiết yếu trong sản xuất pin và thiết bị quân sự, đang gây ra cuộc khủng hoảng ngày càng sâu rộng đối với các doanh nghiệp phương Tây, đặc biệt là những nhà sản xuất pin axit-chì và các ngành công nghiệp quốc phòng.

Trong khi nhiều quốc gia đang cố gắng tìm hướng thay thế, thì chi phí leo thang chóng mặt và nguồn cung khan hiếm đang khiến thị trường lâm vào tình trạng căng thẳng kéo dài.

Kể từ cuối năm 2023, Trung Quốc đã đưa antimon vào danh sách kiểm soát xuất khẩu. Ban đầu, các doanh nghiệp cần xin giấy phép cho mỗi giao dịch xuất khẩu. Tuy nhiên, đến tháng 12, Bắc Kinh ra lệnh cấm hoàn toàn các lô hàng antimon xuất sang Mỹ - động thái được giới quan sát đánh giá là trả đũa cho việc Washington siết xuất khẩu chất bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Trung Quốc chiếm tới 60% tổng sản lượng antimon toàn cầu trong năm 2024. Nhiều quốc gia khác dù có khai thác antimon nhưng vẫn gửi đến Trung Quốc để tinh chế. Việc Trung Quốc siết nguồn cung đã khiến xuất khẩu antimon toàn cầu của nước này giảm xuống còn 1/3 so với cùng kỳ năm trước.

Giá giao ngay của antimon đã vượt ngưỡng 60.000 USD/tấn, tăng hơn 4 lần so với đầu năm ngoái. Với ngành pin, đặc biệt là dòng pin axit-chì - loại phổ biến trong xe chạy xăng và thiết bị lưu trữ năng lượng - thì đây là đòn giáng mạnh.

Steve Christensen, Giám đốc điều hành của Liên minh Pin có Trách nhiệm tại Mỹ (Responsible Battery Coalition), gọi đây là “tình trạng khẩn cấp quốc gia.” Tổ chức của ông bao gồm các thành viên như Clarios (hãng pin hàng đầu thế giới), Honda và FedEx.

“Chúng tôi hoàn toàn bị bất ngờ. Không có giải pháp nào có thể thực hiện ngay lập tức. Đây không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn liên quan đến an ninh quốc phòng và đời sống dân sự,” ông nhấn mạnh.

Antimon được dùng để tăng độ bền và tính dẫn điện trong hợp kim chì - thành phần quan trọng trong pin. Theo công ty tư vấn Project Blue, ngành pin tiêu thụ khoảng 1/3 trong tổng nhu cầu antimon toàn cầu, tương đương 230.000–240.000 tấn mỗi năm. Dù phần lớn được tái chế, nhưng các nhà sản xuất vẫn cần bổ sung khoảng 10.000 tấn antimon nguyên chất mỗi năm để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

Do Trung Quốc hạn chế xuất khẩu, các doanh nghiệp Mỹ và châu Âu phải tìm đến thị trường “chợ đen” - nơi các bên trung gian bán antimon tồn kho với mức giá cao ngất ngưởng. Nhiều nhà sản xuất đã buộc phải chuyển phần chi phí chênh lệch cho khách hàng.

Tại Đức, hãng pin Hoppecke cho biết họ đã điều chỉnh giá bán. Công ty Nhật Bản GS Yuasa cũng tuyên bố đang đàm phán để chuyển một phần chi phí sang khách hàng. Một nhà sản xuất pin tại Ấn Độ cho biết antimon chiếm tỷ trọng nhỏ trong chi phí pin, nhưng nếu giá tăng thêm nữa, toàn ngành có thể rơi vào khủng hoảng. Trong khi đó, tập đoàn Exide Industries của Ấn Độ công khai cho biết lợi nhuận quý IV sụt giảm do chi phí antimon tăng cao.

Theo Nils Backeberg - Giám đốc Project Blue, thị trường thế giới vẫn có đủ antimon để đáp ứng nhu cầu, nhưng các công ty phải cạnh tranh gay gắt với người mua Trung Quốc, đặc biệt là các doanh nghiệp trong ngành điện mặt trời.

Christensen cảnh báo các chính phủ phương Tây cần coi đây là vấn đề an ninh quốc gia. “Chúng ta đã quá phụ thuộc vào một đối thủ địa chính trị cho những khoáng sản thiết yếu với quốc phòng và dân dụng,” ông phát biểu.

“Nếu không thay đổi, cuộc khủng hoảng này sẽ lặp lại, hết lần này đến lần khác,” ông cảnh báo.

Một số nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng antimon ngoài Trung Quốc đã bắt đầu hình thành. Tập đoàn Clarios (thuộc sở hữu của quỹ đầu tư Brookfield) cho biết đang khảo sát địa điểm xây dựng nhà máy xử lý khoáng sản trị giá 1 tỷ USD tại Mỹ.

Tại Úc, công ty luyện kim Nyrstar, thuộc Tập đoàn thương mại hàng hóa Trafigura, cũng tuyên bố có thể sản xuất antimon tại nhà máy ở Nam Úc nếu nhận được hỗ trợ từ chính phủ.

Tham khảo Reuters