Chế độ ăn kiềm có chữa được ung thư?

Ngày càng nhiều người lan truyền quan niệm rằng uống nước chanh hay muối kiềm có thể "kiềm hóa cơ thể" để chống ung thư. Nhưng điều đó có đúng không?

Bằng chứng khoa học cho thấy điều ngược lại, và việc tin vào điều này có thể khiến bệnh nhân mất đi cơ hội sống sót.

Lầm tưởng từ hiệu ứng Warburg

"Ung thư không thể sống trong môi trường kiềm, vì vậy hãy uống nước chanh và muối kiềm mỗi ngày!", tuyên bố nghe có vẻ khoa học này đang được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội và một số cộng đồng chữa bệnh tự nhiên.

Tuy nhiên những gì khoa học hiện đại chứng minh được là hoàn toàn khác: cơ thể bạn không thể bị "kiềm hóa" theo cách đó, và ung thư cũng không thể bị loại bỏ dễ dàng như vậy.

Hiệu ứng Warburg là khái niệm sinh học mô tả hiện tượng các tế bào ung thư chuyển sang tiêu thụ glucose bằng cách đường phân ngay cả khi có đủ oxy.

Việc này tạo ra nhiều lactate, khiến môi trường quanh khối u trở nên axit hóa (pH giảm còn khoảng 6,5 - 6,9, trong khi mô khỏe mạnh là 7,4).

Từ đây một số người diễn giải rằng "môi trường axit gây ung thư", rồi suy luận rằng chỉ cần "kiềm hóa cơ thể" là có thể phòng hoặc chữa bệnh.

Nhưng đây là lỗi sai căn bản khi nhầm lẫn giữa nguyên nhân và hệ quả. Môi trường axit là hệ quả của quá trình chuyển hóa bất thường của tế bào ung thư, không phải nguyên nhân gây ung thư.

Cơ thể không cho phép bạn "kiềm hóa máu"

Một trong những lý do khiến giả thuyết "ăn kiềm chữa ung thư" sụp đổ là do cơ thể con người có hệ thống giữ pH máu cực kỳ ổn định. Dù bạn ăn gì, uống gì, máu của bạn luôn nằm trong khoảng pH 7,35 - 7,45 nhờ các hệ thống điều chỉnh:

Hệ đệm bicarbonate: trung hòa ngay lập tức bất kỳ thay đổi pH nhỏ nào. Phổi: kiểm soát lượng CO₂ - yếu tố quyết định độ toan/kiềm của máu. Thận: xử lý lâu dài bằng cách đào thải ion H⁺ dư thừa hoặc tái hấp thu bicarbonate.

Bất kỳ nỗ lực "kiềm hóa máu" nào từ thực phẩm đều bị những cơ chế này vô hiệu hóa ngay. Cái bạn thay đổi được là pH nước tiểu - không phải máu.

Nếu bạn nạp quá nhiều kiềm, cơ thể sẽ thải ra. Nếu vượt quá khả năng này, bạn có thể bị nhiễm kiềm chuyển hóa - tình trạng nguy hiểm dẫn đến co giật, loạn nhịp tim hoặc hôn mê.

Nước chanh, muối kiềm vô dụng?

Dù có tính axit, nước chanh thường được quảng bá là "tạo kiềm sau chuyển hóa". Nhưng lượng bicarbonate sinh ra sau khi hấp thu là rất nhỏ, không ảnh hưởng được đến pH toàn thân.

Một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm từng ghi nhận rằng flavonoid trong chanh có thể tiêu diệt tế bào ung thư.

Tuy nhiên điều này chỉ đúng khi sử dụng nồng độ cực cao, cao hơn nhiều lần so với khi bạn uống nước chanh. Không có bằng chứng nào cho thấy uống nước chanh giúp trị ung thư ở người.

Một số nghiên cứu tiền lâm sàng tiêm bicarbonate trực tiếp vào chuột đã cho thấy hiệu quả trong việc làm giảm độ toan của môi trường khối u. Nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc uống muối kiềm là an toàn hay hiệu quả.

Ở người, uống bicarbonate liều cao có thể gây rối loạn điện giải, tăng natri máu, nhiễm kiềm, và suy thận. Cho tới nay, chưa có bất kỳ thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên nào chứng minh việc uống muối kiềm chữa được ung thư.

Khi người bệnh tin vào liệu pháp "tự nhiên" và từ chối điều trị chính thống như hóa trị, xạ trị hay liệu pháp miễn dịch, cơ hội sống sót sẽ giảm đi đáng kể.

Những lời đồn thổi về chế độ ăn kiềm có thể khiến bệnh nhân trì hoãn điều trị, khiến bệnh tiến triển nhanh hơn và khó kiểm soát hơn.

Một đánh giá hệ thống của nhóm Fenton (Đại học Calgary, 2016) khẳng định: không có bằng chứng nào cho thấy chế độ ăn kiềm giúp ngừa hoặc điều trị ung thư. Kể cả mối liên hệ giữa tải lượng axit trong chế độ ăn và ung thư cũng không tồn tại.

Không có con đường tắt nào để chữa ung thư. Cơ thể con người không thể bị "kiềm hóa" chỉ bằng việc uống nước chanh hay muối kiềm.

Tệ hơn, việc theo đuổi các liệu pháp không có cơ sở này có thể khiến bệnh nhân bỏ lỡ những phương pháp điều trị đã được kiểm chứng và đánh mất cơ hội sống còn của chính mình.