Chạy bộ chánh niệm - mang tín ngưỡng Phật giáo vào mỗi bước chân

Không quan tâm đến tốc độ, không quan tâm thành tích... đó là một trào lưu chạy bộ mới, mang tên chạy bộ chánh niệm.

Trong khi phần lớn người chạy bộ sôi nổi đua tranh thành tích trong các hội nhóm, đặt mục tiêu về tốc độ, quãng đường, hay calo tiêu hao, một trào lưu mới đang âm thầm lan rộng.

Chạy bộ chánh niệm - chạy không phải để đạt thành tích, mà để kết nối lại với chính mình, thông qua từng nhịp thở và bước chân.

Từ công viên ở các thành phố lớn đến các cộng đồng chạy bộ online, ngày càng nhiều người bắt đầu lựa chọn một kiểu chạy lặng lẽ. Họ không theo dõi GPS, không nói chuyện, không nỗ lực nhanh hơn, chỉ tập trung vào cảm giác của cơ thể, tiếng bước chân và không gian xung quanh.

Tại Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, chạy bộ chánh niệm (mindful running) đã trở thành một phần của chương trình hỗ trợ tinh thần, phục hồi tâm lý sau stress hoặc rối loạn lo âu. Các lớp huấn luyện “running meditation” được tổ chức bởi các tổ chức sức khỏe tinh thần, bệnh viện hoặc trung tâm chăm sóc toàn diện đang thu hút hàng nghìn người tham gia.

Chạy bộ chánh niệm là gì?

Chạy bộ chánh niệm là một hình thức vận động thể chất kết hợp với thực hành chánh niệm - tức là sự chú ý trọn vẹn vào hiện tại. Người chạy không quan tâm đến đích đến hay hiệu suất, mà chú tâm vào nhịp thở, sự tiếp xúc giữa bàn chân và mặt đất, các cảm giác đang diễn ra trong cơ thể và tâm trí.

Tara Brach, nhà tâm lý học lâm sàng và là tác giả sách “Radical Acceptance”, cho rằng: “Chạy chánh niệm là khi bạn thật sự hiện diện trong từng chuyển động. Không còn lo nghĩ về quá khứ hay tương lai, mà cảm nhận toàn vẹn chính mình ở khoảnh khắc hiện tại".

Khái niệm chạy bộ chánh niệm bắt nguồn từ sự giao thoa giữa thiền trong Phật giáo và các lý thuyết tâm lý học hiện đại. 

Một trong những người tiên phong đưa phương pháp này đến phương Tây là Sakyong Mipham Rinpoche - một vị lạt ma Tây Tạng. Trong tác phẩm “Running with the Mind of Meditation” xuất bản năm 2012, ông nhấn mạnh: “Cơ thể đang vận động là nền tảng lý tưởng cho thiền định. Sự tỉnh thức không nhất thiết phải đến từ việc ngồi yên".

Từ năm 2015, một số đại học như Harvard, Stanford và University of Wisconsin-Madison đã thử nghiệm kết hợp thiền và vận động thể chất trong các chương trình hỗ trợ tâm lý. 

Trên các nền tảng thể dục và sức khỏe tinh thần như Headspace hay Calm, các bài hướng dẫn chạy bộ có yếu tố chánh niệm cũng được giới thiệu đến người dùng toàn cầu.

Lợi ích dưới góc nhìn khoa học

Không chỉ là một trào lưu, chạy bộ chánh niệm đã được nghiên cứu nghiêm túc trong giới khoa học thần kinh và tâm lý học.

Một nghiên cứu của Đại học Arizona, công bố trên tạp chí Mindfulness năm 2020, cho thấy nhóm người chạy chánh niệm trong 6 tuần giảm đáng kể các triệu chứng lo âu, cải thiện giấc ngủ và khả năng điều tiết cảm xúc.

Tiến sĩ Michael Amster, bác sĩ chuyên khoa đau mãn tính và đồng tác giả tác phẩm “The Power of Awe”, nhận định: “Chạy trong trạng thái chánh niệm giúp não bộ ngắt kết nối khỏi vòng lặp lo âu. Khi chú ý vào cảm giác của cơ thể, chúng ta thoát khỏi những dòng suy nghĩ tự động, tiêu cực".

Nghiên cứu cũng ghi nhận việc chạy chánh niệm giúp tăng hoạt động ở vùng vỏ não trước trán - nơi điều phối sự tập trung và kiểm soát cảm xúc - đồng thời làm dịu hệ thần kinh giao cảm, vốn hoạt động quá mức ở những người thường xuyên căng thẳng.

Một nghiên cứu khác trên tạp chí Journal of Health Psychology cho biết những người chạy bộ chánh niệm có chỉ số biến thiên nhịp tim (HRV) cao hơn - một chỉ số sinh học cho thấy khả năng phục hồi trước stress tốt hơn.

Người nổi tiếng cũng tìm đến chạy bộ chánh niệm

Không ít vận động viên và nghệ sĩ chia sẻ rằng họ tìm thấy sự cân bằng trong phương pháp chạy này.

Ca sĩ người Canada Alanis Morissette kể: “Tôi từng chạy để quên đi nỗi buồn. Nhưng giờ tôi chạy để ở lại với nó, để chấp nhận và vượt qua. Từng bước chạy là một cách chữa lành".

Vận động viên marathon Deena Kastor, người từng giữ kỷ lục quốc gia Mỹ, chia sẻ trong cuốn hồi ký “Let Your Mind Run” nói: “Khi bạn biết đặt tâm trí vào từng bước chạy, bạn không chỉ chạy nhanh hơn mà còn sống tốt hơn".

Hướng dẫn cơ bản để thực hành

Chạy bộ chánh niệm không đòi hỏi thiết bị đặc biệt hay huấn luyện viên chuyên nghiệp. Ai cũng có thể bắt đầu bằng những nguyên tắc đơn giản:

– Chọn nơi yên tĩnh, thoáng đãng, có thể là công viên hoặc đường chạy ít người.

– Tắt điện thoại, không mang tai nghe hay thiết bị theo dõi.

– Bắt đầu bằng việc đi bộ chậm, sau đó chuyển sang chạy với tốc độ nhẹ.

– Tập trung vào hơi thở: hít vào, thở ra, cảm nhận không khí đi qua mũi, ngực, bụng.

– Cảm nhận bàn chân chạm đất, chuyển động của cánh tay, sự căng giãn cơ thể.

– Mỗi khi tâm trí bị phân tán, nhẹ nhàng đưa sự chú ý trở lại bước chân và nhịp thở.

– Sau khoảng 10-20 phút, kết thúc bằng vài phút đi bộ và thư giãn toàn thân.