Châu Âu tính nước cờ đột phá để đấu lại Tổng thống Trump

Vào một tối muộn, sau bữa tối gồm bánh bao và đùi vịt, giới lãnh đạo Liên minh châu Âu hồ hởi công bố một kế hoạch mới nhằm đối phó với cuộc chiến thương mại của Tổng thống Mỹ: Đấu lại ông bằng chính trò chơi đầy biến động của ông.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen phát biểu tại cuộc họp báo ở Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN

Trong suốt 6 tháng qua, Tổng thống Trump đã làm đảo lộn trật tự thương mại toàn cầu khi liên tục đe dọa và áp thuế, rồi lại nới lỏng để mở ra các cuộc đàm phán, đồng thời cảnh báo sẽ tái áp các mức thuế trừng phạt nếu các điều khoản không theo ý ông.

Chỉ còn 13 ngày nữa là đến thời hạn do ông Trump đặt ra để hoàn tất một thỏa thuận thương mại EU - Mỹ, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tuyên bố đã đến lúc gác lại các chiến thuật đàm phán thông thường.

Theo tờ Politico, bà đưa ra ý tưởng rằng 27 quốc gia EU có thể liên minh với 12 thành viên của khối Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) - hiện bao gồm cả Vương quốc Anh - để hình thành một sáng kiến thương mại toàn cầu mới.

Liên minh mới không có Mỹ?

Bà nói, liên minh mới này sẽ thiết kế lại một trật tự thương mại toàn cầu dựa trên luật lệ, cải tổ - hoặc thậm chí thay thế Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vốn đã gần như tê liệt hiện nay.

Đáng chú ý, Mỹ sẽ không mặc định được mời tham gia.

Kế hoạch này sẽ “cho thế giới thấy rằng thương mại tự do giữa nhiều quốc gia là hoàn toàn khả thi nếu được đặt trên nền tảng luật lệ”, bà Von der Leyen phát biểu vào cuối hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo EU tại Brussels, vào sáng sớm 27/6. “Đây là một dự án mà tôi nghĩ chúng ta thực sự nên dấn thân vào, bởi vì CPTPP và Liên minh châu Âu là hai thực thể hùng mạnh”.

Bà Von der Leyen sau đó giải thích rằng việc Mỹ có được tham gia dự án hay không sẽ do EU và CPTPP cùng quyết định. “Theo như tôi hiểu thì phía Mỹ đã rút lui khỏi bàn chơi vào một thời điểm nào đó”, bà nói.

Cờ Liên minh châu Âu (EU) tại Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN

Ý tưởng hợp tác sâu hơn với nhóm quốc gia Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã từng được Ủy ban châu Âu đưa ra trong vài tháng gần đây, như một cách để đối phó với chính sách áp thuế của Tổng thống Trump. Nhưng nếu ai còn nghi ngờ rằng động thái này thực sự nhằm đáp trả sự gián đoạn mà ông Trump gây ra, thì một chính trị gia khác, cũng tên Donald, đã xóa tan nghi ngờ đó.

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho biết Liên minh châu Âu buộc phải “rất sáng tạo... đôi khi thậm chí phải khó lường - giống những người bạn của chúng ta bên kia Đại Tây Dương”.

Hiện tại, Ba Lan đang giữ chức Chủ tịch luân phiên 6 tháng của Hội đồng Liên minh châu Âu. Và ông Tusk - một cựu Chủ tịch Hội đồng châu Âu - là người dày dạn kinh nghiệm trong các cuộc đàm phán Brexit, từng chủ trì nhiều hội nghị thượng đỉnh xuyên đêm tại Brussels nhằm đạt được thỏa thuận với Vương quốc Anh về việc rời khỏi EU. Ông không giấu được sự hả hê khi lần này có thể “cho ông Trump nếm mùi” chính sách của mình.

“Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều nhận thức được phương pháp mới này trong cách đàm phán và trao đổi về thương mại cũng như các vấn đề liên lạc khác”, ông Tusk nói, ám chỉ rõ ràng đến chiến thuật gây rối của ông Trump. Ông lưu ý rằng Mỹ là một trong những đối tác thân thiết nhất của châu Âu, “nhưng ở một mức độ nào đó, chúng ta cũng phải giống các đối tác của mình”.

Sáng kiến của bà Von der Leyen đã nhận được sự ủng hộ công khai từ nhà lãnh đạo quyền lực nhất châu Âu hiện nay - Thủ tướng Đức Friedrich Merz. “Nếu WTO đã rơi vào tình trạng tê liệt như trong nhiều năm qua và giờ vẫn vậy, thì chúng ta - những người vẫn coi thương mại tự do là điều quan trọng - buộc phải đưa ra một hướng đi khác”, ông Merz nói.

Màn đánh lạc hướng?

Tuy nhiên, sự thật là đề xuất của bà Von der Leyen có thể cuối cùng chỉ là một màn đánh lạc hướng tạm thời trước viễn cảnh bị thất bại nặng nề khi thỏa thuận với ông Trump được công bố.

Tại hội nghị thượng đỉnh, các nhà lãnh đạo châu Âu đã thất vọng tiếp nhận thông tin về một đề xuất mới từ phía Mỹ cho các vòng đàm phán tiếp theo: các khoản thuế phạt.

Khi ngồi quanh bàn ăn tối và buộc phải chấp nhận rằng họ sẽ không thể đạt được một thỏa thuận tốt với ông Trump, các lãnh đạo EU đã hỏi nhau: Liệu họ sẵn sàng chấp nhận một thỏa thuận tồi tệ đến mức nào để tránh bị đánh thuế nặng hơn?

Bà Von der Leyen và nhóm của bà hiện dự kiến sẽ đàm phán một bản phác thảo sơ lược của thỏa thuận trong vài ngày tới để kịp thời hạn mà ông Trump đặt ra - ngày 9/7. Sau thời điểm đó, Tổng thống Mỹ dọa sẽ áp thuế trừng phạt lên tới 50% đối với hàng hóa EU.

Chỉ mới một tháng trước, các nước EU vẫn còn cứng rắn trong việc gây sức ép để ông Trump rút lui khỏi cuộc chiến thương mại. Họ từng chế giễu bản thỏa thuận sơ bộ mà Tổng thống Mỹ đạt được với Thủ tướng Anh Keir Starmer, và khẳng định rằng EU là một khu vực thương mại lớn mạnh, sẽ không bao giờ chấp nhận mức thuế căn bản 10% của ông Trump.

Giờ đây, mọi thứ đã thay đổi. “Tốt nhất vẫn là mức thuế thấp nhất có thể, 0% là lý tưởng nhất”, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói. “Nhưng nếu là 10% thì cũng đành chấp nhận”.

Tổng thống Lithuania (Litva) Gitanas Nausėda nói với tờ Politico rằng điều tốt nhất mà EU có thể kỳ vọng, là được Mỹ “đối xử như với Vương quốc Anh” khi hai bên đàm phán một thỏa thuận thương mại.

Các nhà ngoại giao cho biết, câu hỏi đặt ra với các nhà lãnh đạo EU hiện nay là: liệu có nên chấp nhận một thỏa thuận nhanh trong vòng hai tuần tới, hay chờ đợi một thỏa thuận tốt hơn, dù điều đó có thể đồng nghĩa với một cuộc chiến thương mại kéo dài với Mỹ.

Một nhà ngoại giao giấu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề cho biết, rủi ro trong kịch bản đó là ông Trump có thể sẽ xem xét lại các cam kết về quốc phòng với châu Âu, đặt câu hỏi vì sao người Mỹ phải chi trả để bảo vệ những quốc gia đang chống lại Washington trên mặt trận thương mại.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz là người lên tiếng mạnh mẽ nhất ủng hộ một thỏa thuận nhanh - dù đó chỉ là một bản phác thảo. “Chúng ta chỉ còn chưa đầy hai tuần nữa cho đến ngày 9/7. Và rõ ràng, không thể đạt được một hiệp định thương mại hoàn chỉnh trong khoảng thời gian đó”, ông nói.