Câu hỏi về virus xoay chuyển cục diện vòng chung kết Olympia

Bảo Khánh xuất sắc hoàn thành phần thi Về đích, trở thành nhà vô địch. Ảnh: Trần Hiền.

Chung kết năm thứ 25 của Đường lên đỉnh Olympia khép lại sáng 26/10 với chiến thắng nghẹt thở của Trần Bùi Bảo Khánh, học sinh Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam. Câu hỏi cuối cùng trong phần thi Về đích của thí sinhNguyễn Nhựt Lam liên quan đến virus có hệ gene là DNA, đã thành điểm nhấn quyết định ngôi vô địch năm nay.

Câu hỏi “virus DNA” và khoảnh khắc bùng nổ

Khi Bảo Khánh đang tạm dẫn đầu với 245 điểm, phần thi Về đích của Nguyễn Nhựt Lam bước vào câu hỏi cuối cùng, được xem là “cửa ải định mệnh” của trận chung kết. MC đọc câu hỏi: “Trong các virus sau đây, loại nào có hệ gene là DNA: virus viêm gan B, virus thủy đậu, virus đậu mùa, virus sốt xuất huyết và virus corona?”

Thí sinh Nhựt Lam, đại diện Trường THPT chuyên Tiền Giang, đưa ra đáp án nhưng chưa chính xác, khiến hội trường lặng đi trong vài giây. Cơ hội được chuyển cho các thí sinh còn lại, Bảo Khánh lập tức giành quyền trả lời, nói rõ ràng: “Virus viêm gan B và virus đậu mùa.”

Bốn thí sinh tại trận chung kết Đường lên đỉnh Olympia 2025. Ảnh: Trần Hiền.

Ngay lập tức, khán đài bùng nổ. Nhiều khán giả tin rằng câu trả lời ấy có thể giúp Bảo Khánh củng cố điểm số để giữ ngôi đầu. Tuy nhiên, ban cố vấn chương trình sau đó xác nhận đáp án vẫn chưa đầy đủ, bởi trong danh sách có đến ba loại virus có hệ gene là DNA.

Dù không ghi thêm điểm, Bảo Khánh vẫn bảo toàn ngôi đầu với 215 điểm, vượt qua Nguyễn Nhựt Lam (205 điểm), Đoàn Thanh Tùng (210 điểm) và Lê Quang Duy Khoa (180 điểm), thành nhà vô địch Đường lên đỉnh Olympia năm 2025.

Ba loại virus DNA

Theo ban cố vấn chương trình, đối với câu hỏi: Trong các virus sau đây, loại nào có hệ gene là DNA: virus viêm gan B, virus thủy đậu, virus đậu mùa, virus sốt xuất huyết và virus corona?, đáp án đúng gồm virus viêm gan B, virus thủy đậu và virus đậu mùa, ba loại đều có hệ gene là DNA. Đây là những virus quen thuộc trong y học nhưng có cơ chế di truyền phức tạp và khác biệt rõ rệt với nhóm RNA virus như corona hay dengue.

Virus viêm gan B (HBV) thuộc họ Hepadnaviridae, mang DNA chuỗi kép không hoàn chỉnh (partially double-stranded DNA). Đây là tác nhân gây bệnh viêm gan B mạn tính, một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến xơ gan và ung thư gan trên toàn cầu. HBV đặc biệt ở chỗ có khả năng chèn DNA của mình vào tế bào gan, khiến bệnh khó loại trừ hoàn toàn dù người bệnh đã được điều trị.

Virus DNA là nhóm virus có vật chất di truyền là axit deoxyribonucleic. Ảnh: Shutterstock.

Virus thủy đậu (Varicella-zoster virus - VZV) thuộc họ Herpesviridae, là virus DNA chuỗi kép gây ra bệnh thủy đậu ở trẻ em. Sau khi người bệnh khỏi, virus không bị tiêu diệt hoàn toàn mà “ngủ yên” trong tế bào thần kinh và có thể tái hoạt động nhiều năm sau, gây zona thần kinh (giời leo). Tính chất tái phát của VZV chính là điểm đặc trưng của các virus thuộc họ Herpes, nhóm virus DNA phổ biến ở người.

Virus đậu mùa (Variola virus), thuộc họ Poxviridae, là virus DNA chuỗi kép gây ra một trong những dịch bệnh chết chóc nhất trong lịch sử loài người. Trước khi bị xóa sổ hoàn toàn vào năm 1980 nhờ chiến dịch tiêm chủng toàn cầu của WHO, đậu mùa đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm triệu người. Đặc biệt, đây cũng là một trong những virus DNA có kích thước lớn nhất từng được biết đến, giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về cơ chế nhân đôi và biến đổi di truyền của virus.

Ngược lại, hai loại virus còn lại trong danh sách là virus sốt xuất huyết (Dengue virus) và virus corona (SARS-CoV, SARS-CoV-2), đều thuộc nhóm RNA virus. Chúng có vật chất di truyền là RNA chuỗi đơn dương, thường gây bệnh cấp tính, dễ lây lan nhưng không tồn tại lâu dài trong cơ thể người.

Virus DNA là nhóm virus có vật chất di truyền là axit deoxyribonucleic (DNA), phân tử chịu trách nhiệm lưu trữ thông tin di truyền. Khi xâm nhập cơ thể, DNA của virus được sao chép trong nhân tế bào chủ để tạo ra các bản sao mới, dẫn đến nhiễm trùng. So với RNA virus, DNA virus có tốc độ đột biến thấp hơn, ổn định hơn, nhưng lại có xu hướng gây bệnh mạn tính do khả năng tích hợp gene vào tế bào người.

Một số bệnh thường gặp do virus DNA gây ra ngoài viêm gan B, thủy đậu và đậu mùa còn có mụn rộp sinh dục, mụn nước môi (do Herpes simplex virus) và sùi mào gà (do Human papillomavirus - HPV). Chính vì vậy, việc hiểu về cơ chế gene của virus không chỉ là kiến thức thi cử mà còn mang giá trị thực tiễn trong phòng bệnh, tiêm chủng và điều trị lâu dài.