Câu chuyện 8 trường chuyên mang tên Lê Quý Đôn

Hiện nay cả nước có 8 trường THPT chuyên mang tên Lê Quý Đôn - nhiều nhất trong số các danh nhân Việt Nam. Việc duy trì 8 trường chuyên cùng một tên danh nhân, theo tôi, khiến hình ảnh trí thức trong tâm trí học sinh bị đơn điệu, thiếu sự đa dạng về nguồn cảm hứng.

Chúng ta hoàn toàn có thể giữ lại một trường chuyên Lê Quý Đôn (ưu tiên trường có lịch sử lâu đời, uy tín cao), còn lại nên dành cơ hội để vinh danh những nhà khoa học, trí thức, danh nhân văn hóa thời hiện đại.

Trong khi đó, 8 trường chuyên Lê Quý Đôn vẫn tồn tại song song trên cả nước. Đáng chú ý, ngay tại khu vực Nam Trung Bộ, chỉ cách nhau hơn 100 km, có hai trường chuyên Lê Quý Đôn. Hiện nay khi sát nhập, có tỉnh vẫn giữ tên hai trường chuyên Lê Quý Đôn.

Nhiều nhà khoa học và danh nhân thời hiện đại, với công lao to lớn, trực tiếp đưa đất nước đi lên trong giai đoạn độc lập và hội nhập, lại chỉ được đặt tên cho trường phổ thông bình thường hoặc thậm chí chưa được đặt tên trường nào.

- Tạ Quang Bửu, người đặt nền móng cho ngành khoa học, kỹ thuật quân sự, người góp phần đặt nền móng cho giáo dục đại học hiện đại, chỉ có tên ở một vài trường phổ thông, không phải trường chuyên.

- Hoàng Tụy, nhà toán học hàng đầu, người sáng lập ngành "Tối ưu hóa toàn cục" trong Toán Học ứng dụng, uy tín quốc tế, gần như không xuất hiện trong tên trường học.

- Võ Quý, nhà bảo tồn thiên nhiên xuất sắc, được quốc tế vinh danh, nhưng chưa có một trường nào mang tên ông.

- Đặng Văn Ngữ, người tìm ra phương pháp sản xuất penicillin ở Việt Nam, cứu sống hàng vạn người, cũng chỉ được đặt tên một số trường tiểu học, trung học cơ sở bình thường.

Công lao của những trí thức hiện đại này không hề thua kém, thậm chí có mặt vượt trội, bởi họ trực tiếp góp phần xây dựng nền khoa học - kỹ thuật, giáo dục, quốc phòng và bảo tồn thiên nhiên trong bối cảnh đất nước độc lập và hội nhập.

Đã đến lúc chúng ta cần một cách tiếp cận đa dạng hơn trong việc đặt tên trường chuyên, để mỗi ngôi trường trở thành một biểu tượng độc đáo, truyền cảm hứng từ những tấm gương khác nhau.

Giữ lại một trường chuyên Lê Quý Đôn là hợp lý để tôn vinh di sản Nho học, nhưng 8 trường còn lại hoàn toàn có thể mang tên những trí thức hiện đại, những con người mà học sinh ngày nay vừa có thể ngưỡng mộ, vừa dễ dàng tìm thấy sự đồng cảm, vì họ là những người đã sống, làm việc và cống hiến trong bối cảnh đất nước gần gũi với thế hệ hôm nay.

Quang Tan