Cấp thiết mở rộng cao tốc

Trong bối cảnh nhiều tỉnh thành đã sáp nhập, chủ trương khuyến khích doanh nghiệp tư nhân phát triển (theo nghị quyết 68), việc mở rộng cao tốc càng có căn cứ để thực hiện sớm

Trước tình trạng nhiều đoạn trên cao tốc Bắc - Nam phía đông hiện chỉ dừng ở mức 4 làn hạn chế, tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ tai nạn khi có xe hỏng hóc giữa đường hay một số tuyến cao tốc quan trọng như TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây thường xuyên xảy ra ùn tắc dù chỉ có một va chạm nhỏ, việc mở rộng cao tốc thật sự cấp thiết.

Đặt trong bối cảnh nhiều tỉnh thành đã sáp nhập, chủ trương khuyến khích doanh nghiệp tư nhân phát triển (theo nghị quyết 68), vấn đề này càng có căn cứ để thực hiện sớm.

Cao tốc Bắc - Nam: ưu tiên mở rộng từ Hà Nội đến TP.HCM

Theo tính toán của Bộ Xây dựng, trước mắt tập trung ưu tiên mở rộng 1.144km đường cao tốc Bắc - Nam đoạn Hà Nội đến TP.HCM từ 4 làn xe hạn chế lên 6 làn xe đầy đủ với tổng mức đầu tư khoảng 152.102 tỉ đồng. 

Toàn tuyến từ Lạng Sơn đến Cà Mau (dài khoảng 2.063km) trước đó đã được quy hoạch 6 - 12 làn xe.

Đến nay toàn tuyến đã đưa vào khai thác 1.443km, chủ yếu 4 làn xe hạn chế. Một số đoạn tuyến đang được nghiên cứu, triển khai đầu tư mở rộng theo quy mô cao tốc hoàn chỉnh như các đoạn: Cầu Giẽ - Ninh Bình, Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hòa Liên, TP.HCM - Long Thành, TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận.

Như vậy trên toàn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía đông, ngoài những đoạn đang được mở rộng, đến hết năm 2025 có khoảng 1.222km 4 làn xe hạn chế, tập trung chủ yếu ở các đoạn tuyến Mai Sơn - Cam Lộ, Quảng Ngãi - Vĩnh Hảo và Mỹ Thuận - Cà Mau.

Thời gian qua Bộ Xây dựng đã đề xuất trước mắt tập trung ưu tiên mở rộng đáp ứng quy chuẩn đường cao tốc cho các đoạn tuyến thuộc đoạn Hà Nội - TP.HCM với 18 dự án thành phần (được đầu tư theo các nghị quyết của Quốc hội với tổng chiều dài 1.144km gồm 3 dự án PPP và 15 dự án đầu tư công).

Trên cơ sở đó, tháng 3-2025, Bộ Xây dựng đã trình Thủ tướng báo cáo nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía đông giai đoạn 2017 - 2020 và giai đoạn 2021 - 2025 theo quy mô cao tốc hoàn chỉnh.

Cân nhắc đầu tư công và PPP

Thời gian gần đây liên tục có nhiều doanh nghiệp đề xuất thực hiện các dự án mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía đông theo tinh thần nghị quyết 68. Bộ Xây dựng đã họp với các nhà đầu tư để ghi nhận góp ý về sự cần thiết đầu tư mở rộng, thông số tài chính, phân chia dự án thành phần.

Qua tính toán và ý kiến các nhà đầu tư, Bộ Xây dựng nhận thấy có 4 dự án thành phần đầu tư công giai đoạn 2017 - 2020 (đoạn Mai Sơn - quốc lộ 45, quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Phan Thiết - Dầu Giây), chiều dài 255km là các tuyến có nhu cầu vận tải cao nhất cần khoảng 26.718 tỉ đồng để mở rộng. 

Trường hợp đầu tư PPP phần mở rộng với thời gian thu phí hoàn vốn khoảng 3 - 13 năm sẽ không cần ngân sách nhà nước hỗ trợ.

Có 3 dự án thành phần đầu tư BOT giai đoạn 2017 - 2020, chiều dài 178km cần khoảng 25.343 tỉ đồng để mở rộng (đoạn Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo) sẽ có những khó khăn nhất định khi nhà đầu tư tiếp tục huy động nguồn lực để thực hiện, cần ngân sách nhà nước hỗ trợ.

Với 11 dự án thành phần đầu tư công còn lại, tổng chiều dài 711km, cần khoảng 100.041 tỉ đồng, cơ bản là các đoạn tuyến có nhu cầu vận tải không cao. 

Trường hợp đầu tư PPP phần mở rộng, thời gian thu phí hoàn vốn trung bình khoảng 27 năm, thậm chí có dự án như Quy Nhơn - Chí Thạnh khó khăn về phương án tài chính. Vì vậy các dự án thành phần này dự kiến cần ngân sách nhà nước hỗ trợ.

Theo Bộ Xây dựng, thực hiện chủ trương nghị quyết số 68, việc đầu tư mở rộng theo phương thức PPP được xác định trên cơ sở các nguyên tắc, mục tiêu chính là hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và doanh nghiệp, nên cần nghiên cứu phương án đầu tư kết hợp giữa các dự án thành phần có mức độ hấp dẫn PPP khác nhau để mức ngân sách nhà nước hỗ trợ thấp nhất.

"PPP là phù hợp"

Vào tháng 3-2025, Bộ Xây dựng đã báo cáo Thủ tướng xem xét tiếp tục đầu tư mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía đông lên 6 làn xe bằng vốn đầu tư công. 

Tuy nhiên, thực hiện tinh thần nghị quyết số 68, Bộ Xây dựng đã nghiên cứu phương án đầu tư mở rộng tuyến cao tốc Bắc - Nam phía đông theo phương thức PPP.

Trên cơ sở đánh giá ưu, nhược điểm các phương án đầu tư, Bộ Xây dựng cho rằng để việc đầu tư mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía đông theo phương thức PPP, hợp đồng BOT có tính khả thi cao, để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ thì phân chia thành một số dự án có quy mô lớn (như phân chia thành 2 dự án tại khu vực phía Bắc và khu vực phía Nam) là khá phù hợp.

Bộ Xây dựng nhận định việc triển khai đầu tư mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía đông theo phương thức PPP là cần thiết và phù hợp với định hướng "mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân vào các dự án quan trọng quốc gia" tại nghị quyết số 68 và đã có một số giải pháp, kiến nghị với Phó thủ tướng Trần Hồng Hà.