Cấp thiết bảo tồn voi

Vào những năm 1990, Việt Nam có từ 1.500 - 2.000 cá thể voi, nhưng hiện nay chỉ còn dưới 200 cá thể phân bố rải rác ở một số tỉnh.

Chung tay bảo vệ voi

Từ 17 - 21.9, tại Đồng Nai đã diễn ra "Tuần lễ bảo tồn voi" do UBND tỉnh Đồng Nai cùng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ NN-MT) và Tổ chức Humane World for Animals (Thế giới nhân đạo cho động vật) phối hợp tổ chức.

Rất nhiều hoạt động đã diễn ra trong "Tuần lễ bảo tồn voi" nhằm tuyên truyền nâng cao ý thức người dân về công tác bảo tồn voi như: chạy vì voi Đồng Nai; triển lãm ảnh Voi Việt Nam, nhận biết, yêu và chung sống an toàn; nhảy vì sự tử tế với loài voi và các loài động vật hoang dã; đi thực tế giám sát voi và khu vực xung đột giữa người và voi tại Vườn quốc gia Cát Tiên…

Dịp này, các chuyên gia về voi châu Á cũng tổ chức Hội nghị lần thứ 12 với sự tham gia của 130 chuyên gia, đại diện 13 nước có voi châu Á phân bố (bao gồm cả voi hoang dã và voi nuôi nhốt). Tại đây, các chuyên gia cùng trao đổi về những mối đe dọa đến các quần thể voi; chia sẻ giải pháp, sáng kiến và kiến nghị để bảo tồn; thúc đẩy hợp tác giữa các chính phủ, các tổ chức bảo tồn và các nhà khoa học nghiên cứu voi trong khu vực.

Phát biểu tại hội nghị, bà Thẩm Thị Hồng Phượng, Giám đốc quốc gia của Humane World for Animals tại Việt Nam, nói đây là cơ hội quý báu để các nước cùng nhìn lại, chia sẻ kinh nghiệm và vạch ra một con đường chung bảo vệ một trong những loài mang tính biểu tượng nhất của châu Á.

Theo bà Phượng, bảo vệ voi châu Á là thách thức chung, không một quốc gia nào có thể giải quyết một mình mà chỉ có thông qua hợp tác chúng ta mới có thể đảm bảo một tương lai sáng cho loài voi. Cũng theo bà Phượng, tại Việt Nam thời gian qua, Tổ chức Humane World for Animals đã đồng hành cùng Chính phủ và các địa phương triển khai nhiều biện pháp bảo tồn voi. Có thể kể đến như sử dụng công nghệ để giám sát, hỗ trợ việc thành lập một mạng lưới bảo tồn voi quốc gia, đào tạo kỹ năng cho lực lượng kiểm lâm và cán bộ bảo tồn, tổ chức các cuộc triển lãm và chiến dịch truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng.

Voi ở Việt Nam giảm mạnh

Phát biểu tại hội nghị, ông Đoàn Hoài Nam, Phó cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ NN-MT), cho hay hiện đàn voi ở Việt Nam chỉ còn dưới 200 cá thể, phân bố rải rác ở các tỉnh Sơn La, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam (hiện đã sáp nhập với TP.Đà Nẵng), Đắk Lắk, Lâm Đồng, Đồng Nai. "Đây là lời cảnh báo cấp thiết cho công tác bảo tồn voi của Việt Nam", ông Nam nói.

Cũng theo ông Nam, Chính phủ đã nhận thấy nguy cơ đang đe dọa đàn voi tại Việt Nam và đã triển khai nhiều chính sách, chương trình bảo tồn, đặc biệt là vào năm 2024 ban hành "Kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn voi tại Việt Nam đến 2025, tầm nhìn 2050".

Theo Danh lục đỏ Việt Nam (do Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật chủ trì thực hiện), vào những năm 1990, ước tính số voi hoang dã của Việt Nam khoảng 1.500 - 2.000 cá thể. Sau đó, do diện tích rừng tự nhiên bị suy giảm nghiêm trọng, chia cắt mạnh, vùng hoạt động của voi bị thu hẹp, xung đột voi - người gia tăng khiến số lượng voi giảm mạnh. Trong các năm 1993 và 2001 đã phải di chuyển các đàn voi ở Xuyên Mộc (Bà Rịa-Vũng Tàu cũ) và Đức Linh (Bình Thuận cũ) tới Vườn quốc gia Yok Đôn.

Danh lục đỏ Việt Nam đánh giá hiện nay phần lớn các đàn voi chỉ có dưới 10 cá thể, sống tách biệt nhau, cấu trúc tuổi và tỷ lệ giới tính trong đàn không phù hợp để phát triển nên nguy cơ suy thoái do "quần thể nhỏ" và giao phối cận huyết là rất lớn. Chỉ có 3 khu vực có số lượng voi trên 10 cá thể, có cấu trúc đàn phù hợp là Vườn quốc gia Yok Đôn (Đắk Lắk); Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An) và Vườn quốc gia Cát Tiên - Khu bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai.

"Các đàn voi hoang dã ở Việt Nam đều đang đứng trước nguy cơ bị săn bắn và xâm hại. Từ năm 2009 đến năm 2021 có khoảng 29 cá thể voi bị sát hại hoặc gặp tai nạn. Trung bình mỗi năm có ít nhất 4 cá thể voi bị chết hoặc gặp tai nạn, chiếm khoảng 3 - 4% tổng số cá thể voi hiện còn", Danh lục đỏ Việt Nam cho hay.

Đồng Nai có quần thể voi hoang dã lớn thứ 2 cả nước

Đối với đàn voi ở Đồng Nai, bà Nguyễn Thị Hoàng, Phó chủ tịch UBND tỉnh, cho biết địa phương đang có quần thể voi hoang dã lớn thứ 2 cả nước. Hiện nay đã xác định đàn voi có khoảng 25 - 27 cá thể, trong đó có sự hiện diện của các cá thể voi con, đây là tín hiệu mừng cho thấy đàn voi đang phát triển tốt.

Lãnh đạo UBND tỉnh Đồng Nai cũng cho hay trước năm 2009 tình hình xung đột giữa voi và người trên địa bàn tỉnh rất nghiêm trọng, khi ghi nhận thiệt hại cả về người và voi. Trước tình hình đó, tỉnh đã triển khai hàng loạt các giải pháp nhằm bảo tồn và phát triển quần thể voi hoang dã.

Cụ thể, từ 2013 đã điều tra đánh giá số lượng cá thể, quần thể voi; xác định sinh cảnh, vùng phân bố, nguồn thức ăn của voi; và xây dựng khoảng 72 km hệ thống hàng rào điện để ngăn voi xung đột với người. Đến năm 2019, địa phương nhận được sự hỗ trợ của Tổng cục Lâm nghiệp (nay là Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm) và Tổ chức Humane Society International (nay là Tổ chức Humane World for Animals) trong công tác triển khai các giải pháp bảo tồn phù hợp cho quần thể voi.

"Có 3 sáng kiến được triển khai với sự hỗ trợ của các chuyên gia quốc tế, mang tính khả thi cao và phù hợp, nhờ đó công tác bảo tồn voi trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả tích cực", bà Hoàng nhấn mạnh.