Căn bệnh khó lường, người trẻ mắc ngày càng nhiều

Chăm sóc sức khỏe tinh thần được dự báo sẽ sớm trở thành ưu tiên số một, vượt qua cả các bệnh lý thể chất như tim mạch hay ung thư. Ảnh: Shutterstock.

Tại Hội nghị khoa học Việt - Đức với chủ đề “Hợp tác y học - hội nhập và phát triển” tổ chức tại Bệnh viện Quân y 175 (Bộ Quốc phòng) ngày 3/10, tiến sĩ khoa học Vũ Công Lập, Phó giám đốc Trung tâm Y học Việt Đức, cho hay đơn vị đang triển khai nghiên cứu về mô hình chăm sóc sức khỏe tại gia đình, hướng đến mọi người từ khỏe mạnh, bệnh nhân mạn tính tới người cao tuổi.

TS Lập nhấn mạnh sức khỏe bao gồm ba trụ cột là thể chất (vận động, dinh dưỡng, giấc ngủ, hô hấp), tinh thần (trí tuệ, cảm xúc, tâm linh) và môi trường sống (tự nhiên, xã hội, nghề nghiệp).

"Nếu trước đây, mối lo lớn là bệnh nhiễm trùng hay do sinh hoạt không hợp lý, hiện nay, sức khỏe tâm thần lại phức tạp hơn nhiều. Áp lực công việc, deadline, stress… âm thầm tác động nhưng rất khó nhận biết. Do đó, cần có cơ sở dữ liệu để phát hiện sớm", TS Lập nhấn mạnh.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 4% dân số toàn cầu đang mắc rối loạn lo âu - tương đương gần 300 triệu người. Trong các khảo sát lớn, có tới 33,7% người dân trải qua ít nhất một rối loạn lo âu trong suốt cuộc đời.

Áp lực vô hình mỗi ngày khiến người trẻ dễ mắc bệnh tâm thần. Ảnh: Pexels.

Trong mô hình chăm sóc sức khỏe chủ động, liên tục, toàn diện hiện nay, sức khỏe tinh thần đã được xác lập là một trụ cột ngang hàng với sức khỏe thể chất và môi trường. Thực trạng xã hội với nhịp sống nhanh và áp lực cao đã khiến các vấn đề như lo âu, căng thẳng và trầm cảm trở nên phổ biến, đặt ra thách thức lớn đối với hệ thống y tế.

TS Lập cho rằng việc duy trì sự ổn định về mặt tâm lý và cảm xúc là yếu tố then chốt để đảm bảo chất lượng cuộc sống và hiệu suất làm việc. Mọi sự mất cân bằng ở khía cạnh tinh thần đều cảnh báo nguy cơ suy giảm tổng thể, đòi hỏi sự quan tâm và can thiệp kịp thời.

"Việc bỏ qua sức khỏe tinh thần sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng và lan rộng. Về mặt thể chất, căng thẳng kéo dài là yếu tố nguy cơ hoặc làm trầm trọng thêm các bệnh lý phức tạp như tim mạch, tiêu hóa và rối loạn giấc ngủ", TS Lập nói.

Về mặt xã hội, nó làm suy giảm khả năng tập trung, sáng tạo, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất công việc và làm rạn nứt các mối quan hệ. Nếu không được tầm soát sớm, các vấn đề tâm lý nhỏ có thể phát triển thành các rối loạn tâm thần lâm sàng, đòi hỏi quá trình điều trị phức tạp, kéo dài, gây tốn kém về kinh tế và tinh thần cho cá nhân và gia đình.

Tại Việt Nam, thống kê của Bộ Y tế cho biết gần 15 triệu người, tương đương 14,9% dân số, đang sống chung với một trong mười chứng rối loạn tâm thần phổ biến. Tuy nhiên, điều đáng lo là khoảng cách lớn giữa người mắc và người được chăm sóc: chỉ khoảng 29% người mắc rối loạn tâm thần tiếp cận được dịch vụ chuyên môn và chỉ 1/3 người bị trầm cảm nhận được điều trị y tế chính thức.

Trước xu hướng đó, các thống kê tại Đức cho thấy sự chuyển dịch ưu tiên rõ rệt trong y tế gồm chăm sóc sức khỏe tinh thần đã chiếm 20% tổng dịch vụ y tế và được dự báo sẽ sớm trở thành ưu tiên số một, vượt qua cả các bệnh lý thể chất như tim mạch hay ung thư. Sự gia tăng này đòi hỏi các giải pháp tầm soát và can thiệp phải mang tính chủ động và cá thể hóa.

Chính vì vậy, chiến lược chăm sóc sức khỏe dựa trên dữ liệu và công nghệ trở thành yếu tố then chốt để đáp ứng nhu cầu này.

Thiếu tướng Trần Quốc Việt, Giám đốc Bệnh viện Quân y 175, phát biểu tại hội nghị. Ảnh: BV175.

Dữ liệu và công nghệ đóng vai trò đột phá trong việc tầm soát sớm các vấn đề tâm thần, giúp chuyển đổi từ chữa bệnh sang phòng ngừa. Các phương pháp mới đang được áp dụng bao gồm phân tích giọng nói để sàng lọc lo âu, trầm cảm; theo dõi sinh tồn qua video; hay sử dụng AI quét khuôn mặt để dự đoán các chỉ số sinh hiệu.

Những công nghệ không xâm lấn này cho phép thu thập dữ liệu khách quan và liên tục, giúp nhận diện dấu hiệu bất thường về tâm lý từ giai đoạn rất sớm. Từ đó, các chuyên gia có thể xây dựng các phác đồ can thiệp cá nhân hóa, đảm bảo người bệnh nhận được sự chăm sóc chính xác và hiệu quả nhất.

Tại Hội nghị, Thiếu tướng, TS.BS Trần Quốc Việt, Giám đốc Bệnh viện Quân y 175, cho biết hơn 10 năm qua, đơn vị đã đưa 50 bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên sang Đức để đào tạo, chuyển giao kỹ thuật. Các lĩnh vực được chú trọng gồm chấn thương chỉnh hình, cột sống, y học thể thao, bệnh truyền nhiễm và ung thư. Hoạt động này diễn ra tại nhiều trung tâm y tế lớn ở Leipzig, Rostock, Bad Schmiedeberg.

GS Christoph Josten, Chủ tịch Y khoa và Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Bệnh viện Đại học Leipzig, đánh giá y tế Việt Nam vẫn còn khoảng cách lớn giữa khu vực đô thị và nông thôn. Ở các bệnh viện công, người bệnh được đảm bảo điều trị cả nội trú lẫn ngoại trú, song chi phí điều trị vẫn khá cao, trong khi cơ sở hạ tầng còn hạn chế.