Căn bệnh âm thầm hạ gục giới trẻ Việt Nam

Hiện nay, không hiếm trường hợp tuổi 20 phải chạy thận, thậm chí có em mới 15-16 tuổi đã có chẩn đoán suy thận giai đoạn cuối. Ảnh: Duy Hiệu.

Ở tuổi 20-30, nhiều người đang sống trong giai đoạn đẹp nhất cuộc đời, tràn đầy năng lượng, theo đuổi ước mơ học hành, xây dựng sự nghiệp. Nhưng với không ít bạn trẻ, đây lại là thời điểm khắc nghiệt khi họ buộc phải bước vào một cuộc chiến không ai mong đợi: suy thận mạn.

Một căn bệnh vốn được xem là của người lớn tuổi, giờ đang âm thầm "đánh úp" cả những người mới chập chững vào đời. Khi thận không còn đủ sức lọc máu, mọi lựa chọn trong cuộc sống đều trở nên đắt đỏ - không chỉ là chi phí điều trị tốn kém mà còn là sức khỏe, thời gian và ước mơ dang dở.

Bệnh nhân 15 tuổi đã suy thận

Nói với Tri Thức - Znews, TS.BS Nghiêm Trung Dũng, Giám đốc Trung tâm Thận tiết niệu và Lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết thống kê mới nhất của Bộ Y tế, Việt Nam hiện có trên 10 triệu người mắc bệnh thận mạn, trong đó khoảng 26.000 bệnh nhân đã bước vào giai đoạn cuối, cần lọc máu định kỳ hoặc ghép thận để duy trì sự sống.

Giám đốc Trung tâm Thận tiết niệu và Lọc máu cho hay con số này thậm chí cao hơn bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, khác với tăng huyết áp và đái tháo đường, đã có chương trình quản lý quốc gia, bệnh thận vẫn chưa có chiến lược riêng.

Dự báo đến năm 2040, bệnh thận mạn tính sẽ trở thành nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 5 trên thế giới.

Theo TS Dũng, mỗi ngày, Trung tâm Thận tiết niệu và Lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai, tiếp nhận hơn 400 lượt khám, điều trị nội trú cho khoảng 150 người. Ngoài ra, còn quản lý hơn 300 ca lọc máu chu kỳ, theo dõi hậu ghép thận cho hơn 400 bệnh nhân ngoại trú và chăm sóc hơn 100 người bệnh lọc màng bụng tại nhà.

"Bệnh nhân dưới 40 tuổi vốn được xếp vào nhóm trẻ. Nhưng hiện nay, không hiếm trường hợp tuổi 20 phải chạy thận, thậm chí có em mới 15-16 tuổi đã có chẩn đoán suy thận giai đoạn cuối. Điều đau lòng hơn là phần lớn phát hiện bệnh khi đã quá muộn, chức năng thận gần như không thể cứu vãn", ông nói.

TS.BS Nguyễn Văn Tuyên, Trưởng khoa Nội thận - Tiết niệu, Bệnh viện Đa khoa Đức Giang, cũng cho hay tại đơn vị hiện có 200 bệnh nhân mắc bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối đang lọc máu chu kỳ. Trong đó, có 10% người mắc dưới 30 tuổi, 15-20% dưới 40 tuổi, 25-28% dưới 50 tuổi.

Bệnh thận mạn tiến triển rất âm thầm, giai đoạn đầu không có triệu chứng rõ ràng. Nếu được chẩn đoán sớm, người bệnh có thể kiểm soát và làm chậm tiến triển bệnh. Nhưng khi đã vào giai đoạn cuối, bệnh nhân chỉ còn 3 lựa chọn: lọc máu chu kỳ, lọc màng bụng hoặc ghép thận. Tất cả đều là những giải pháp tốn kém, đòi hỏi theo dõi suốt đời.

Bác sĩ thực hiện ghép thận cho bệnh nhân là người trẻ tuổi. Ảnh: Duy Hiệu.

TS Dũng nhấn mạnh nguyên nhân khiến bệnh thận mạn đang "trẻ hóa" không chỉ đến từ viêm cầu thận - một yếu tố truyền thống - mà còn nằm ở chính lối sống lệch chuẩn của người trẻ hiện đại.

"Họ sử dụng quá nhiều đồ uống ngọt, ăn thực phẩm chế biến sẵn như mì gói, thức ăn nhanh, vốn chứa lượng muối cao, chất bảo quản và phụ gia độc hại. Cộng thêm việc thức khuya, ít vận động khiến béo phì và các bệnh chuyển hóa tăng mạnh, tất cả đều là yếu tố nguy cơ của bệnh thận", TS Dũng nhấn mạnh.

Khi bệnh được phát hiện ở giai đoạn muộn, hệ quả không chỉ là chi phí điều trị cao ngất ngưởng, mà còn kéo theo hàng loạt hệ lụy về tinh thần, chất lượng sống, khả năng sinh sản và năng lực lao động. Với người trẻ, suy thận mạn là một "bản án treo" khiến họ đánh mất tương lai.

Một khi đã bước vào giai đoạn cuối, nhiều bệnh nhân phải sống phụ thuộc vào lọc máu suốt đời. Khoảng 80% bệnh nhân chọn lọc máu chu kỳ, mỗi tuần ba buổi. "Họ gần như không còn thời gian để học hành hay làm việc. Tương lai của những bệnh nhân này bị khép lại rất nhiều" TS Nghiêm Trung Dũng chia sẻ.

Rào cản về chi phí

Theo vị chuyên gia, chất lượng lọc máu hiện nay ở Việt Nam vẫn còn hạn chế. Chúng ta vẫn còn sử dụng dây máu quả lọc 6 lần, có nghĩa chất lượng lọc máu còn thấp. Trong khi đó, lọc máu chất lượng cao lại chưa được bảo hiểm y tế chi trả đầy đủ.

"Người bệnh dù được lọc máu vẫn sống trong mệt mỏi, tim, gan, khớp bị ảnh hưởng, sức khỏe sinh sản suy giảm rõ rệt. Nhiều người trẻ mất cơ hội lập gia đình, có con", bác sĩ Dũng nói.

Ghép thận là giải pháp tối ưu hơn về lâu dài, giúp người bệnh có thể trở lại gần với cuộc sống bình thường. Thế nhưng, không phải ai cũng đủ điều kiện về kinh tế.

Lọc máu cho bệnh nhân ở Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Việt Linh.

Một rào cản lớn nữa là nguồn tạng hiến. So với nhiều nước, số ca hiến tạng sau chết não ở Việt Nam vẫn còn rất thấp, khiến nhu cầu ghép thận ngày càng vượt xa nguồn cung. Theo Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia, hiện cả nước có gần 5.000 người trong danh sách chờ ghép thận.

Phòng bệnh từ những thói quen nhỏ

Theo TS Dũng, chỉ cần làm xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu, xét nghiệm chức năng thận với chi phí rất thấp, chúng ta có thể loại trừ được một bệnh lý hay gặp và rất nguy hiểm đó là bệnh thận mạn tính. Nhưng nhiều người dân chưa có thói quen này.

Giảm muối, uống đủ nước, ăn thực phẩm tươi, hạn chế thức ăn nhanh, ngủ đúng giờ, vận động thường xuyên, không hút thuốc, hạn chế rượu bia và tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cũng là những thói quen nhỏ nhưng có thể bảo vệ thận của bạn trong nhiều năm tới.

Chuyên gia nhấn mạnh phát hiện sớm bệnh thận giúp kéo dài giai đoạn điều trị bảo tồn, giảm chi phí và nâng cao chất lượng sống. Nhưng để làm được điều đó, mỗi người dân phải thay đổi cách nghĩ về khám sức khỏe, không phải là việc "rảnh thì đi", mà chúng thể hiện trách nhiệm với chính bản thân và gia đình.