Cách SPX Express đưa Shopee ‘lên đỉnh’

Shopee thống trị thị trường thương mại điện tử Đông Nam Á nhờ đội quân người nghỉ hưu, bà nội trợ và sinh viên giao hàng.

Trong cuộc chiến thương mại điện tử toàn cầu, Amazon, TikTok Shop, Shein hay Temu là những cái tên lớn. Nhưng tại Đông Nam Á - nơi có 675 triệu dân và thị trường mua sắm trực tuyến trị giá 160 tỷ USD - vị thế dẫn đầu lại thuộc về Shopee, ứng dụng mang màu cam nổi bật.

Dưới trướng Sea (Singapore), Shopee vừa hoàn thành cú lội ngược dòng ấn tượng, khiến giá cổ phiếu tăng vọt hơn 300% kể từ đầu năm 2024.

Bí quyết nằm ở SPX Express - hệ thống giao hàng nội bộ “bí mật” dựa vào lực lượng bà nội trợ, sinh viên và người già cùng… những chiếc túi IKEA khổng lồ.

SPX Express là mạng lưới logistics được Shopee âm thầm xây dựng trong nhiều năm. Trong khi đối thủ Amazon không ngừng quảng cáo Black Friday, TikTok Shop tràn ngập flash sale, Shopee lại lặng lẽ tái cấu trúc hạ tầng thương mại Đông Nam Á tại từng cộng đồng nhỏ.

Ở Singapore, những hình ảnh như ông chú nghỉ hưu, xỏ dép lê, khuân từng túi hàng xanh IKEA đi giao; hay bà nội trợ tự lập mini-kiosk cạnh thang máy - đã quá quen thuộc. Họ đang là trụ cột của SPX Express, đơn vị xử lý phần lớn hàng tỷ kiện hàng mỗi năm của Shopee.

Phố Wall đã để ý: Thành công của Shopee kéo Sea tiến gần ngưỡng vốn hóa 100 tỷ USD, chỉ sau ngân hàng DBS. Cổ phiếu SEA niêm yết trên sàn NYSE đã tăng 324% từ đáy giữa năm ngoái. 

Chuyên gia Hussaini Saifee (Maybank Securities) nhận định: “Sự phục hồi đáng kể của Sea phần lớn nhờ thương mại điện tử tăng trưởng, được vận hành rất tốt sau đại dịch”.

Cột mốc năm 2021 là điểm ngoặt: Shopee gặp rắc rối với giao hàng giữa làn sóng mua sắm bùng nổ mà đối tác J&T Global Express và Singapore Post không đáp ứng kịp. Khi lượng đơn hàng trực tuyến tăng gấp đôi trong năm này, Sea quyết định phải xây dựng mạng lưới logistics riêng.

Năm 2022, CEO Forrest Li tuyên bố chi gần 1 tỷ USD vào logistics nội bộ. Ông cho rằng giảm chi phí giao hàng sẽ là “chìa khóa tăng trưởng dài hạn”. Dù khi đó SEA mất gần 90% giá trị và phải sa thải 7.000 người, Li vẫn quyết tâm.

Từ con số không

Để hiện thực hóa tầm nhìn này, Hoirul Hafiidz Bin Maksom, một cựu giám đốc bệnh viện 43 tuổi, có kinh nghiệm điều phối các đội ngũ địa phương lớn đã được mời về.

Trong vòng hai năm, khi Hoirul tập trung vào việc rút ngắn thời gian giao hàng và giảm chi phí, Sea đã xây dựng một mạng lưới tài xế, nhà kho và hàng nghìn điểm thu thập.

Theo công ty nghiên cứu Momentum Works, thị phần hoạt động hậu cần của công ty tại Đông Nam Á, vốn gần như không tồn tại vào năm 2022, đã tăng lên khoảng 25% vào năm 2024.

Hiện tại, “cỗ máy” SPX Express đã vận hành trơn tru. Đúng nửa đêm, các trung tâm phân loại bắt đầu hoạt động nhộn nhịp. Hàng hóa được dỡ xuống, quét mã và đưa lên băng chuyền, phân vào các túi nhựa màu xanh, cam, xanh lá và tím - mỗi màu đại diện cho một khu vực khác nhau.

Một cơ sở phân loại có thể xử lý tới 400.000 kiện mỗi ngày. Tại Singapore, 90% đơn hàng của SPX Express được giao vào ngày hôm sau. Ở các nước châu Á khác, gần một nửa đơn hàng được giao trong vòng hai ngày.

Điều tạo nên nét đặc trưng nhất của Shopee lại bắt đầu sau khi các kiện hàng rời kho. Lợi thế của SPX Express nằm ở sự gần gũi: đơn hàng của bạn có thể được giao bởi một người hàng xóm đã nghỉ hưu, hoặc cậu bé nhà bên muốn kiếm thêm tiền tiêu vặt.

Như John, 64 tuổi, đã giao hàng trong khu phố mình suốt bốn năm qua, đi lên xuống các tòa chung cư trong bán kính vài trăm mét để trao hàng trăm kiện mỗi ngày.

Với ông, tiền là một phần - có thêm thu nhập luôn tốt - nhưng quan trọng hơn là tình làng nghĩa xóm. “Tôi đã kết bạn với rất nhiều người, được trò chuyện với những cụ già mời tôi vào nhà, và chứng kiến những dấu mốc quan trọng của nhiều gia đình”, ông chia sẻ.

Shopee đã nhân rộng mô hình này. Ý tưởng đến với Hoirul vào năm ngoái khi ông đi dạo trong khu nhà ở công cộng. Ông nhận ra nhiều người hàng xóm thường nhận hàng hộ nhau.

Tại sao không trả công cho họ? Cách này dễ triển khai, hàng hóa sẽ an toàn và SPX Express có thể tận dụng mạng lưới hạ tầng nhà ở công cộng của Singapore, nơi hơn 80% dân số sinh sống.

Giống như John, bà nội trợ Pearlyn Tan xử lý 80 kiện mỗi ngày ngay từ căn hộ của mình với thu nhập khoảng 0,3 SGD mỗi kiện, vừa đủ mua vài buổi chợ. Bà mẹ năm con Diyana Scott tận dụng mô hình này giúp cả gia đình gắn kết, hỗ trợ giao nhận.

Jianggan Li, người sáng lập công ty nghiên cứu Momentum Works, nhận xét: "Màu cam rực rỡ của Shopee được dán trên hàng nghìn điểm tiếp xúc khắp Đông Nam Á - xe tải giao hàng, tủ khóa bưu kiện và đôi khi thậm chí ở phía sau xe máy. Mức độ hiển thị này, cùng với sự kết nối con người, giúp Shopee củng cố sự hiện diện của họ trong đời sống của người dân địa phương”.

Tại Indonesia, các điểm thu thập của SPX hoạt động tại các warungs (quán ăn nhỏ của gia đình). Tại Đài Loan (Trung Quốc), chúng được lắp đặt trong các cửa hàng tiện lợi và các cửa hàng chứa đầy tủ khóa Shopee.

Momentum Works cho hay Shopee chiếm 56% tổng giá trị giao dịch (GMV) thương mại điện tử Đông Nam Á, trong khi TikTok Shop và Lazada chiếm lần lượt 19% và 15%.

Nhiều nguồn tin cho biết doanh thu quý II của Sea có thể đạt kỷ lục 5 tỷ USD, trong đó thương mại điện tử đóng góp 3,61 tỷ USD, còn logistics và dịch vụ giá trị gia tăng đóng góp 799 triệu USD (tăng 14% so với năm trước).

Dù vậy, SPX Express không hoàn hảo. Một số cư dân phàn nàn việc dùng nơi công cộng để sắp hàng; thu nhập tự do - tầm 0,50 SGD/kiện - khiến người giao hàng phải làm nhiều giờ hơn; lợi nhuận vẫn còn mỏng.

TikTok Shop, với mối quan hệ chặt với J&T Express và hậu thuẫn tài chính từ TikTok, vẫn là đối thủ đáng gờm.

Tuy vậy, mô hình giao hàng gắn kết cộng đồng đã biến Shopee trở thành một phần sinh hoạt của người dân Đông Nam Á. Và với tầm ảnh hưởng này, SPX Express thực sự là “át chủ bài” giúp Shopee giữ vững ngôi vương thương mại điện tử khu vực.

(Theo Bloomberg)