Cách nào để TP.HCM hết ngập?

Trong khi chờ "siêu" dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng của TP.HCM hoàn thành, một doanh nghiệp gợi mở giải pháp cùng lúc giải quyết 2 vấn đề nan giải là ngập úng và kẹt xe.

Nhớ lại trận triều cường đạt đỉnh tối 23/10 ở Thanh Đa, phường Bình Quới, TP.HCM, anh Ngô Minh Duy vẫn chưa quên cảnh phải bỏ xe ở quán quen để lội nước về nhà giữa dòng xe tê liệt.

"Nước ngập quá nửa bánh xe. Khoảng 80% người đi đường phải dắt bộ, xe nào cố đi tiếp cũng chỉ nhích từng chút. Nước tràn vào nhà, ngập đến đầu gối. Nhiều người sống ở đây mấy chục năm lần đầu tiên mới thấy nước dâng cao và mạnh thế này", anh Duy kể lại.

Thực tế, không chỉ khu vực Bình Quới mà nhiều vùng trũng ở TP.HCM cũng biến thành "sông" mỗi khi mưa lớn, triều cường. Người dân đi lại khó khăn, buôn bán ế ẩm nhưng đành sống chung, chờ ngày TP.HCM hết cảnh ngập.

Phường Bình Quới ngập nặng khi triều cường dâng trong hai ngày 23-24/10. Ảnh: Khương Nguyễn - Duy Hiệu.

Mô hình vừa chống ngập vừa chống kẹt xe

Theo Chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả Hồ Minh Hoàng, có 3 nguyên nhân gây ngập úng đô thị, bao gồm cường độ mưa, hạ tầng thoát nước và cấu trúc không gian đô thị. Trong đó, hai yếu tố sau có thể điều chỉnh để thích ứng bền vững trước biến đổi khí hậu.

Từ cơ sở này, tập đoàn đã nghiên cứu nhiều mô hình chống ngập ở các nước có điều kiện tương đồng TP.HCM như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc. Giải pháp được tập trung nghiên cứu là sử dụng kết cấu hạ tầng cứng theo nguyên tắc "giữ - thấm - trữ - xả" có kiểm soát, kết hợp hài hòa giữa công trình thoát nước và hạ tầng giao thông để giải quyết đồng thời hai vấn đề ùn tắc và ngập úng.

Sau khi đánh giá các mô hình chống ngập trên thế giới, Chủ tịch Đèo Cả nhận thấy mô hình bể chứa nước khổng lồ dưới lòng đất G-Cans tại Tokyo (Nhật Bản) tuy hiệu quả cao, nhưng khó khả thi ở TP.HCM và cả Hà Nội do đặc thù địa chất yếu.

"Thay vào đó, Đèo Cả đề xuất hướng đi sáng tạo và phù hợp hơn là xây dựng hệ thống hầm TBM lưỡng dụng bố trí dọc các tuyến phố thường xuyên ngập nước", ông Hoàng cho hay.

Mô phỏng cơ chế hoạt động của hệ thống hầm TBM lưỡng dụng chống ngập. Biểu đồ: Đèo Cả.

Theo đề xuất, hầm có đường kính khoảng 13 m, gồm hai tầng, mỗi tầng hai làn ôtô. Trong điều kiện bình thường, hầm hoạt động như tuyến giao thông ngầm, góp phần giảm áp lực cho mặt đất. Khi mưa lớn, hầm được chuyển đổi chức năng, trở thành khoang chứa và thoát nước khẩn cấp; mỗi hầm có thể xử lý ngập cho khoảng 3 km đường phố có mặt cắt ngang 50 m.

Cơ chế vận hành của mô hình này tương tự hầm SMART Tunnel tại Kuala Lumpur, công trình đã chứng minh hiệu quả khi kết hợp giảm ùn tắc giao thông và chống ngập đô thị.

Giải pháp hầm TBM lưỡng dụng được xem là hướng đi phù hợp với định hướng phát triển đô thị ngầm, góp phần tiết kiệm không gian đô thị, hạn chế giải phóng mặt bằng, bảo tồn cảnh quan và tăng hiệu quả chống ngập nhờ kết hợp bể điều tiết, hồ chứa ngầm và trạm bơm thông minh.

Bên cạnh hạ tầng hầm TBM, Đèo Cả đề xuất triển khai đồng bộ các giải pháp hỗ trợ như công nghệ giám sát và cảm biến thời gian thực để theo dõi mực nước, dự báo ngập, điều khiển tự động hệ thống thoát nước.

Dựa trên mô hình "Thành phố bọt biển" ở Thượng Hải (Trung Quốc), Đèo Cả gợi ý sử dụng công viên, sân vận động thấm nước, mái xanh và hồ điều tiết ngầm để hấp thụ, lưu trữ và tái sử dụng nước mưa. Tập đoàn cũng cho rằng có thể khôi phục sông, kênh, rạch đô thị, kiểm soát bê tông hóa quá mức nhằm tăng khả năng thấm và điều tiết nước tự nhiên.

Để đảm bảo tính khả thi của dự án, doanh nghiệp đề xuất triển khai theo hình thức đối tác công - tư (PPP), nhằm huy động tối đa nguồn lực xã hội, ứng dụng công nghệ hiện đại và nâng cao năng lực quản lý vận hành.

"Giải pháp này không chỉ giảm ngập mà còn mang lại lợi ích kép, vừa giảm ùn tắc giao thông, vừa kiến tạo không gian phát triển mới cho đô thị", Chủ tịch Đèo Cả nhấn mạnh.

Trữ nước mưa tại công viên, quảng trường

TS Vũ Thị Hồng Nhung (Đại học RMIT Việt Nam) cũng đề xuất tận dụng không gian sinh hoạt cộng đồng sẵn có như công viên, quảng trường, bãi đỗ xe... ở những khu vực thường xuyên ngập để làm hồ chứa nước mưa.

Ở thời điểm bình thường, những nơi này phục vụ sinh hoạt cộng đồng, nhưng khi mưa lớn có thể trở thành hồ chứa nước theo nguyên tắc "chậm - giữ - thấm - xả".

Tại Thủ Thiêm, chuyên gia gợi ý xây dựng quảng trường ven sông với các bậc trũng có thể chứa 5.000-10.000 m3 nước. Khu vực xung quanh được bảo vệ bằng hệ thống van một chiều.

Hay ở khu vực Thủ Đức cũ, sân thể thao trường học và công viên có thể hạ nền 0,5 m để giữ nước. Các bãi đỗ xe có thể được thiết kế mặt bằng hai chế độ: Thấp trũng ở trung tâm để trữ nước, tích hợp cảm biến và hệ thống bơm thoát nhanh trong vòng 30-90 phút. Giải pháp này từng được thử nghiệm tại Rotterdam (Hà Lan) và cho thấy khả thi nếu gắn kèm hệ thống cảm biến và biển báo điện tử.

"Việc triển khai nơi trữ nước ở quy mô vừa và nhỏ, tại các khu vực dễ bị ngập được nêu ở trên là bước đi thiết thực, dễ đo lường và ít tốn kém", TS Nhung đánh giá.

Trong lúc này, người dân TP.HCM vẫn đang trông chờ "siêu" dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng. Công trình được xem là "lá chắn" cho 6,5 triệu dân thuộc khu vực bờ hữu sông Sài Gòn và trung tâm TP.HCM khỏi ngập do triều và biến đổi khí hậu.Dự án đã đạt 93% khối lượng, tuy nhiên "đứng hình" gần 5 năm qua vì vướng mắc liên quan đến phương án thanh toán hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao).Nhà đầu tư CTCP Đầu tư Xây dựng Trung Nam (Trungnam Group) cam kết đưa dự án vào vận hành chậm nhất vào tháng 12/2026, nếu các thủ tục thanh toán từ phía thành phố hoàn thành trong tháng 10 theo chỉ đạo của Chủ tịch TP.HCM. Người dân ở cạnh dự án chống ngập nhưng vẫn chịu cảnh ngập úng vì dự án "đắp chiếu" nhiều năm qua. Ảnh: Khương Nguyễn. Hiện, Tổ Công tác đàm phán dự án này cũng đã đề nghị UBND TP.HCM chấp thuận hình thức thanh toán bằng quỹ đất theo nguyên tắc ngang giá, nếu tại thời điểm quyết toán có sự chênh lệnh giữa giá trị dự án BT với giá trị quỹ đất thì mới tiến hành thanh toán bằng tiền cho phần chênh lệch này. Đơn vị ước tính tổng giá trị 5 khu đất đủ điều kiện thanh toán là 8.099 tỷ đồng, bằng 81,1% giá trị dự án BT khi chưa điều chỉnh tổng mức đầu tư, đồng thời lưu ý các khu đất này chưa điều chỉnh chỉ tiêu quy hoạch, và tổng giá trị tạm tính hiện chưa bao gồm khu đất 4,2 ha phường Phước Long.Với các giải pháp trước mắt, TP.HCM đang triển khai công tác xây dựng hệ thống thoát nước chung cấp 2, cấp 3 và hệ thống thoát nước mưa thuộc lưu vực 1 của dự án vệ sinh môi trường TP.HCM (giai đoạn 2); nạo vét, cải tạo rạch, hệ thống thoát nước tại các tuyến đường trũng, thường xuyên ngập nước. Thời gian tới, thành phố cũng đặt mục tiêu xử lý ngập do mưa tại 13 tuyến đường trọng điểm, giải quyết 6 điểm ngập nặng do triều cường (đường Huỳnh Tấn Phát, Trần Xuân Soạn, Lê Văn Lương, Quốc lộ 50 và khu vực Bình Quới). Tại Đại hội Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được bày tỏ quyết tâm đến năm 2035 sẽ xử lý dứt điểm tình trạng ngập nước, dù thừa nhận đây là "bài toán không dễ giải". Tri Thức - Znews giới thiệu độc giả Tủ sách kiến thức kinh tế với đa dạng cuốn sách, câu chuyện trong lĩnh vực kinh doanh, kinh tế. Là nguồn tư liệu cho những người quan tâm và muốn nâng cao kiến thức trong lĩnh vực kinh tế. Những cuốn sách, câu chuyện trong Tủ sách không chỉ đơn thuần là những tác phẩm của tri thức mà còn chứa đựng bí quyết, kinh nghiệm quý báu từ các tác giả, nhà quản lý có uy tín và kinh nghiệm lâu năm trong ngành.

Đọc sách không chỉ giúp người đọc tiếp cận những kiến thức mới mà còn giúp mở rộng tầm nhìn và phát triển bản thân. Tủ sách kiến thức kinh tế mong muốn lan tỏa tri thức trong lĩnh vực kinh doanh, đồng thời phát triển văn hóa đọc cho người Việt.