Cách Gen Z 'giải độc thông tin' trong cuộc chiến tin giả

Không còn bó mình trong những tiết học lý thuyết, sinh viên Trường ĐH Quản lý và Công nghệ TP.HCM (UMT) đã chủ động bước vào vai trò người kiểm chứng thông tin giữa thế giới mà thông tin ngày càng nhiều 'rối loạn'.

Nhóm sinh viên ngành Truyền thông đa phương tiện của Trường ĐH Quản lý và Công nghệ TP.HCM (UMT) đã hóa thân thành các "chuyên gia dinh dưỡng truyền thông" để chẩn đoán và tư vấn trong một hoạt động học thuật đầy sáng tạo thuộc môn thẩm định tin tức tại Báo Thanh Niên.

Các sinh viên đã sáng tạo biến hành trình tìm hiểu về các hình thức tin giả, tin sai lệch thành một workshop “Giải độc thông tin” nhằm mô phỏng các loại rối loạn truyền thông dưới hình thức các ca bệnh ngộ độc tin tức.

Trong tiết học đặc biệt này, các dạng sai lệch thông tin như bối cảnh sai, nội dung gây hiểu lầm, nội dung bịa đặt… được ví như những “món ăn truyền thông độc hại” dễ đầu độc nhận thức cộng đồng. Ví dụ, các tin tức bị đặt sai bối cảnh liên quan đến cơn bão Yagi được sinh viên phân tích như một “mầm bệnh thông tin” có thể đe dọa niềm tin vào báo chí chính thống và lan truyền nỗi hoang mang trong xã hội. Từ đó, "các chuyên gia dinh dưỡng truyền thông" đã chủ động chẩn đoán và tư vấn cụ thể: từ xác minh nguồn, đối chiếu với các kênh tin cậy, cho đến việc truyền đạt lại thông tin chuẩn xác và khách quan nhất.

Lâm Nguyệt Yến Nhi, một trong những sinh viên trình bày ý tưởng, chia sẻ: “Thông tin cũng giống như thực phẩm. Những gì chúng ta tiếp nhận sẽ hình thành nên cách sống, cảm xúc và quyết định. Vì vậy, chúng mình hiểu việc kiểm chứng thông tin mang vai trò vô cùng quan trọng để có thể phát hiện tin sai và 'điều trị, phòng ngừa' những mầm bệnh tin tức này".

Nguyễn Đỗ Hà My, sinh viên cùng tham gia học phần, bày tỏ quan điểm: “Trong thời đại mạng xã hội bùng nổ, thẩm định tin tức là kỹ năng quan trọng để bảo vệ bản thân khỏi tin giả và thông tin sai lệch. Với mình, điều này giúp tránh bị dẫn dắt bởi những nội dung giật gân, gây hiểu lầm hoặc tạo ra cảm xúc tiêu cực. Đồng thời, nó thể hiện trách nhiệm khi chia sẻ thông tin, tránh tiếp tay cho sự lan truyền sai sự thật. Trong một môi trường mà ai cũng có thể đưa tin, việc kiểm chứng nguồn, hoài nghi hợp lý và suy nghĩ độc lập là yếu tố không thể thiếu để trở thành người dùng mạng xã hội tỉnh táo”.

Là giảng viên phụ trách khóa học, nhà báo Ngọc Mai (Phó trưởng ban Quốc tế Báo Thanh Niên), đánh giá cao cách tiếp cận của sinh viên. Nhà báo Ngọc Mai nhận xét: “Tin giả hay sai lệch thường có xu hướng dễ viral vì nhiều lý do, trong đó có đánh trúng tâm lý con người cũng như nhờ chất xúc tác là cơ chế lan truyền nhanh của mạng xã hội. Không thể phủ nhận chúng thu hút, đặc biệt với giới trẻ. Để nhận diện nó cần có nhận thức rõ ràng và các kỹ năng thiết yếu. Nhưng để khắc chế nó có lẽ những điều thu hút hơn sẽ là giải pháp hữu hiệu. Các sinh viên chọn cách tiếp cận sáng tạo, coi chúng như thực phẩm vừa giúp soi chiếu và bóc tách từng phần gần gũi hơn, lại tạo ra cảm giác thú vị và có giá trị”.

Các sinh viên đều rất hứng thú và nhấn mạnh rằng tiếp cận vấn đề một cách sáng tạo, gần gũi giúp các bạn không chỉ tiếp thu kiến thức sâu sắc hơn mà còn hình thành thói quen chủ động kiểm chứng. Từ đó, các bạn có thể tự tin hơn trong việc chọn lọc, xử lý và lan tỏa những thông tin đúng đắn, góp phần xây dựng một môi trường truyền thông lành mạnh, đáng tin cậy.

Đây là lứa sinh viên tiên phong của UMT có cơ hội học tập và thực hành ngay tại tòa soạn Báo Thanh Niên trong học phần thẩm định tin tức. Dưới sự hướng dẫn của các nhà báo giàu kinh nghiệm, sinh viên không chỉ được tiếp xúc với môi trường báo chí chuyên nghiệp mà còn rèn luyện kỹ năng xác minh thông tin, xử lý tin sai và thực hành viết báo đúng chuẩn.