Các ngôi đền cổ giữa tâm điểm tranh chấp Campuchia - Thái Lan

Cụm đền Ta Muen

Cụm đền Ta Muen gồm ba ngôi đền Ta Muen Thom, Ta Muen Toch và Ta Kwai, trong đó Ta Muen Thom là ngôi đền có quy mô lớn nhất. Ngày 24/7, giao tranh nổ ra tại đây sau khi phát ngôn viên quân đội Campuchia Maly Socheata cáo buộc binh sĩ Thái Lan vi phạm thỏa thuận khi tiến vào khu vực đền và rào dây thép gai xung quanh, ngăn cản du khách tiếp cận.

Đền Ta Muen Thom

Đền Prasat Ta Muen Thom, hay còn gọi là Ta Muen Thom trong tiếng Thái, được xây dựng dưới thời vua Udayadityavarman II (trị vì năm 1050 -1066), dành riêng để thờ thần Shiva. Nằm sâu trong núi rừng tỉnh Surin (Thái Lan), công trình là một phần của tuyến đền cổ nối liền Angkor (Campuchia) với Phimai (Thái Lan). Hiện Campuchia tuyên bố chủ quyền dựa trên biên giới thời Đế quốc Khmer, trong khi Thái Lan khẳng định đền nằm trong lãnh thổ nước này.

Ngôi đền xây bằng đá ong và sa thạch, bố trí theo hình chữ nhật, hướng về phía nam - một điểm hiếm thấy trong kiến trúc Khmer vốn ưa chuộng hướng đông. Trong khuôn viên có tượng thần bò Nandi và khối đá tự nhiên tượng trưng cho linga biểu trưng sinh lực sáng tạo của Shiva. Nước thiêng từng được dẫn từ linga ra ngoài phục vụ nghi lễ. Hệ thống nhà phụ và nơi nghỉ chân cho người hành hương cho thấy công trình từng giữ vai trò trung tâm tôn giáo, tín ngưỡng khu vực.

Đền Ta Muen Toch

Nằm cách đền Ta gần 300 m, Ta Muen Toch là điểm dừng chân thứ hai trong cụm ba ngôi đền Khmer cổ nằm sát biên giới Thái Lan - Campuchia. So với đền chính Ta Muen Thom, Ta Muen Toch có quy mô nhỏ hơn, được xây dựng bằng đá sa thạch với kiến trúc đơn giản. Ngôi đền quay mặt về hướng nam - một đặc điểm thường thấy ở các công trình tôn giáo Khmer cổ, nhằm kết nối biểu tượng tâm linh với vùng đất Angkor thiêng liêng.

Ta Muen Toch mang vẻ đẹp của thời gian, với những mảng tường đá phủ rêu và không gian tĩnh lặng gợi cảm giác như lạc bước vào một thế giới bị lãng quên. Du khách ghé thăm thường dừng lại chiêm ngưỡng những đường nét chạm khắc trên đá, trước khi tiếp tục hành trình khám phá đền Ta Muen Thom gần đó.

Đền Ta Kwai

Cách cụm đền Ta Muen Toch khoảng 10 km về phía đông nam, đền Ta Kawai nằm sát đường biên Thái Lan - Campuchia. Không còn nguyên vẹn như những ngôi đền lớn, đền hiện chỉ còn lại vài bức tường đá và nền móng, ẩn giữa rừng.

Tuy vậy, chính sự hoang sơ và tách biệt ấy lại khiến nơi đây thu hút những du khách ưa khám phá và đam mê khảo cổ. Đền từng là một phần trong hệ thống các công trình tôn giáo dọc tuyến đường hành hương nối Angkor với vùng đông bắc Thái Lan. Vì nằm trong khu vực quân sự, hành trình đến Ta Kaeo không dễ dàng, nhưng chính điều đó lại tăng thêm phần hấp dẫn cho những ai yêu thích trải nghiệm khác biệt.

Tờ The Nation mô tả cụm đền Ta Muen như một "vùng đất bị thời gian lãng quên", ẩn mình giữa núi rừng hoang sơ, nơi du khách không chỉ tham quan di tích mà còn có cơ hội kết nối với chiều sâu văn hóa bản địa. Theo số liệu tháng 6/2025, mỗi ngày có khoảng 7.000 lượt khách từ cả hai phía Thái Lan và Campuchia đến tham quan cụm đền Ta Muen Thom và Ta Kwai gần đó.

Đền Preah Vihear

Cách đền Ta Muen Thom khoảng 110 km, Preah Vihear là ngôi đền Hindu thế kỷ 11 nằm trên đỉnh dãy Dangrek, ở độ cao 525 m. Với chiều dài 800 m theo trục bắc - nam, phần đền thượng cao hơn đền hạ 120 m. Vị trí đỉnh đền là một vách đá dựng đứng, từ đây có thể nhìn bao quát toàn bộ vùng đồng bằng Campuchia. Dù bị hư hại khoảng 40% do thời gian, những bức điêu khắc sa thạch còn lại vẫn thể hiện rõ trình độ chế tác tinh xảo của người Khmer cổ.

Nhờ giá trị lịch sử và kiến trúc đặc biệt, Preah Vihear được mệnh danh là "vua của những ngôi đền trên núi" và từng được chuyên trang du lịch Lonely Planet xếp vào danh sách "10 điểm đến không thể bỏ qua khi tới Campuchia". Mỗi năm, đền đón hàng trăm nghìn lượt khách tham quan.

Năm 1962, Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) tuyên bố ngôi đền và toàn bộ khu vực đỉnh núi Dangrek thuộc chủ quyền Campuchia. Tuy nhiên, lối vào thuận tiện nhất lại nằm trong Vườn quốc gia Khao Phra Viharn của Thái Lan. Du khách thường tiếp cận đền từ phía Thái Lan nhờ địa hình bằng phẳng, trong khi đường từ Campuchia hiểm trở và khó đi.

Sau năm 1998, khi Campuchia giành lại kiểm soát khu vực từ quân Khmer Đỏ, hai nước từng phối hợp phát triển du lịch. Theo đó, du khách từ Thái Lan có thể vào đền mà không cần visa, chỉ cần mua vé phía Campuchia, còn Thái Lan thu phí vào cửa vườn quốc gia.

Mối quan hệ hai bên trở nên căng thẳng từ năm 2008, khi UNESCO công nhận Preah Vihear là di sản thế giới. Tranh chấp chủ quyền leo thang thành xung đột vũ trang khiến nhiều người thương vong. Đến năm 2013, ICJ tiếp tục ra phán quyết khẳng định Campuchia có chủ quyền đối với toàn bộ khu vực đền, nhưng Thái Lan không chấp nhận và đề xuất đàm phán song phương. Preah Vihear, ngôi đền hơn 1.000 năm tuổi, từng là điểm nóng của những cuộc đụng độ dữ dội nhất giữa hai nước. Tuy nhiên, lần xung đột hiện nay xảy ra chủ yếu quanh Ta Muen Thom.

Cụm đền Ta Muen và đền Preah Vihear là điểm đến mang tính lịch sử văn hóa trở thành biểu tượng của lòng tự tôn dân tộc và công cụ chính trị nội bộ, khiến tranh chấp giữa Thái Lan và Campuchia chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Tuấn Anh (Theo Hindustan Times, The Nation)