Các doanh nghiệp khai thác cát quây tôn che camera, thuế nói khó kiểm, chính quyền hứa 'kiểm tra'

Với tổng công suất khai thác hơn 200.000m³ và mức thuế, phí bình quân 70.000 đồng/m³, các doanh nghiệp khai thác cát trên sông Krông Nô (tỉnh Đắk Nông) lẽ ra phải nộp trên 14 tỉ đồng mỗi năm, nhưng số thuế nộp thực tế thấp hơn nhiều.

Ngày 3-6, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Nông cho biết tỉnh đã họp, yêu cầu kiểm tra giá vật liệu tăng bất thường và việc doanh nghiệp khai thác cát dựng rào tôn, mở đường phụ để né camera giám sát.

Công suất khai thác cát hơn 200.000m³, thuế nộp ít bất thường

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Đắk Nông, hiện có 7 giấy phép khai thác cát trên sông Krông Nô (huyện Krông Nô) do UBND tỉnh cấp, với tổng chiều dài khoảng 39km.

Tại xã Quảng Phú có 4 doanh nghiệp hoạt động gồm: Doanh nghiệp tư nhân Văn Hồng, Công ty TNHH MTV Hải Khánh Ngân, Công ty TNHH khai thác khoáng sản Quảng Phú, Công ty TNHH MTV KTKS Phước Lộc. 

Các doanh nghiệp còn lại phân bố tại xã Đắk Nang, Đức Xuyên, Nâm N'Đir và Buôn Choah.

Tổng công suất khai thác được cấp là 205.000m³/năm. Tuy nhiên, từ năm 2021 đến tháng 4-2025, tổng số thuế, phí các doanh nghiệp nộp chỉ khoảng 25 tỉ đồng.

Trong đó, Công ty TNHH Xuân Bình (40.000m³/năm) đã nộp 8,47 tỉ đồng; Công ty TNHH Phú Bình (công suất tương tự) nộp 6,13 tỉ đồng. Doanh nghiệp khai thác khoáng sản Quảng Phú (20.000m³/năm) nộp 6,52 tỉ đồng, còn Doanh nghiệp tư nhân Văn Hồng (15.000m³/năm) nộp 3,82 tỉ đồng.

Kê khai gần đây của các doanh nghiệp cho thấy sản lượng khai thác thực tế rất thấp. 4 tháng đầu năm 2025, Xuân Bình khai thác 4.300m³ (11% công suất), nộp gần 180 triệu đồng; Phú Bình 2.200m³ (6%), nộp gần 111 triệu đồng; Văn Hồng 1.700m³ (9%), nộp khoảng 98 triệu đồng...

Cơ quan thuế kêu khó xác minh

Ông Lê Văn Thường - cán bộ Đội thuế cư trú Krông Nô - cho biết mỗi doanh nghiệp khai thác cát phải nộp nhiều loại thuế, phí như: thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, thuế VAT, thuế thu nhập doanh nghiệp, tiền thuê đất và tiền cấp quyền khai thác.

Theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền, thì mức giá tính thuế đối với cát là 200.000 đồng/m³. Với mức thuế, phí khoảng 70.000 đồng/m³, nếu 7 doanh nghiệp được tỉnh Đắk Nông cấp phép thực hiện khai thác đủ công suất, thì số tiền thuế phải nộp mỗi năm trên 14 tỉ đồng. Nhưng tính chung, 7 doanh nghiệp từ năm 2021 đến nay nộp tổng cộng chưa tới 30 tỉ đồng tiền thuế.

Dù khai thuế với mức thấp nhưng giá cát thực tế hiện đã lên đến 700.000 - 800.000 đồng/m³, có nơi tại TP Gia Nghĩa và Đắk R’lấp bán lại tới 1,3 - 1,4 triệu đồng/m³. 

"Doanh nghiệp vẫn xuất hóa đơn hợp lệ nên rất khó xác minh. Muốn điều tra có bán giá cao nhưng kê khai thấp hay không thì phải có công an vào cuộc", ông Thường nói.

Cùng lúc đó, sạt lở bờ sông Krông Nô vẫn diễn ra nghiêm trọng, đặc biệt tại các xã Quảng Phú, Đức Xuyên, Nâm N’Đir, nơi tập trung nhiều điểm khai thác cát.

Trước năm 2017, hai tỉnh Đắk Nông và Đắk Lắk đã phải bồi thường hàng trăm hecta đất bị sạt lở. Thực tế từng có doanh nghiệp bị bắt quả tang hút cát sát chân ruộng dân. Thống kê của ngành chức năng Đắk Lắk cho thấy còn hơn 150ha đất ven sông bị sạt lở chưa được bồi thường.

Trong khi đó, ông Trần Đăng Ánh - phó chủ tịch UBND huyện Krông Nô - cho biết huyện đã phê duyệt phương án hỗ trợ cho hơn 130ha đất sạt lở, ngập úng nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện vì chưa có căn cứ pháp lý rõ ràng.

"Huyện đã kiến nghị tỉnh sớm ban hành hướng dẫn, đồng thời bổ sung quy định ràng buộc trách nhiệm doanh nghiệp nếu hoạt động gây sạt lở, hư hỏng hạ tầng", ông Ánh nói.