Các đại gia dược phẩm phương Tây sẽ dựa vào AI Trung Quốc?

Các hãng công nghệ sinh học Trung Quốc ứng dụng AI cho việc phát triển thuốc đang thu hút sự chú ý từ những đối tác dược phẩm phương Tây.

Các hãng dược phẩm hàng đầu phương Tây đang ký kết những thỏa thuận trị giá hàng tỉ USD với các công ty công nghệ sinh học Trung Quốc có ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Điều này cho thấy niềm tin ngày càng tăng vào khả năng của Trung Quốc trong việc phát triển các loại thuốc đột phá một cách nhanh hơn và với chi phí thấp hơn, theo trang Rest of World ngày 7.8.

Vào tháng 6, Reuters đưa tin hãng dược phẩm AstraZeneca của Anh đã đồng ý chi hơn 5 tỉ USD cho Tập đoàn Dược phẩm CSPC ở Trung Quốc để được quyền truy cập vào nền tảng AI và cùng hợp tác phát triển các loại thuốc điều trị ung thư và bệnh tim mạch.

Đây là một trong những thương vụ hợp tác công nghệ sinh học AI lớn nhất từ trước đến nay. CSPC trước đây chủ yếu có doanh thu từ các loại thuốc phổ thông như vitamin C và kháng sinh. Giờ đây, công ty xem các liệu pháp đột phá là mảng kinh doanh cốt lõi, với doanh thu hơn 31 tỉ USD trong năm 2024 và có đội ngũ hơn 20.000 nhân viên.

Vài ngày sau, hãng dược phẩm Pfizer của Mỹ cũng mở rộng hợp tác với XtalPi, một công ty công nghệ sinh học có trụ sở tại Trung Quốc. Hai công ty sẽ cùng nhau phát triển một nền tảng khám phá thuốc dựa trên vật lý lượng tử và được vận hành bởi AI. XtalPi vào năm 2023 cũng đã ký hợp đồng hợp tác với hãng dược Eli Lilly (Mỹ) trị giá 250 triệu USD, cũng như ký quan hệ đối tác với hãng dược DoveTree (Mỹ), ước tính trị giá hơn 10 tỉ USD.

Những thương vụ này phản ánh sự chuyển mình của Trung Quốc từ một nhà sản xuất thuốc generic (thuốc gốc) thành một trung tâm sáng tạo thuốc mới. Từ năm 2018, các công ty khởi nghiệp và các tập đoàn dược phẩm lâu đời của nước này đã đẩy mạnh đầu tư vào nghiên cứu công nghệ tiên tiến và ngày càng có nhiều doanh nghiệp được cấp phép phát triển công nghệ sinh học.

Trong quý 1/2025, các công ty Trung Quốc đã chiếm 32% tổng giá trị các thương vụ cấp phép công nghệ sinh học toàn cầu, tăng mạnh so với mức 21% của cả năm 2023 và 2024, theo báo cáo tháng 7 của công ty đầu tư Jefferies (trụ sở tại Mỹ).

Nghiên cứu AI chính là tâm điểm của nhiều thương vụ hợp tác. Vào tháng 4, hãng dược phẩm Pháp Sanofi đã công bố thỏa thuận 1,7 tỉ USD với Earendil Labs, một công ty con tại Mỹ và thuộc công ty công nghệ sinh học AI Helixon, trụ sở ở Bắc Kinh (Trung Quốc). Thỏa thuận này nhằm cấp phép cho hai sản phẩm kháng thể tiềm năng để điều trị các bệnh tự miễn và bệnh viêm ruột, vốn được phát triển bởi nền tảng AI độc quyền của Helixon.

Bước chuyển mình của Trung Quốc

Trươc đây, các nhà sản xuất thuốc Trung Quốc thường được biết đến với việc sản xuất các loại thuốc truyền thống giá rẻ. Ngược lại, các loại thuốc đột phá hiện nay sử dụng hệ thống sinh học và công nghệ tiên tiến để điều trị bệnh theo những phương pháp hoàn toàn mới, với các tên tuổi lớn đến từ phương Tây. Mỹ đang dẫn đầu về số lượng công ty công nghệ sinh học và nằm trong top 3 thế giới về số lượng bằng sáng chế thuốc, cùng với Pháp và Thụy Sĩ.

Tuy nhiên, các công ty dược phẩm lớn của Mỹ đang đối mặt với sức ép ngày càng lớn trong việc tìm kiếm nguồn doanh thu mới. Họ có thể mất tới 183,5 tỉ USD doanh thu vào năm 2030 khi các bằng sáng chế thuốc hết hạn, theo một nghiên cứu vào tháng 7 của ngân hàng Morgan Stanley (Mỹ).

Ngành công nghệ sinh học Trung Quốc sở hữu nhiều lợi thế để thu hút các hãng dược phương Tây. Các công ty địa phương được hưởng lợi từ sự hỗ trợ của nhà nước, cũng như các quy định ngày càng tinh gọn.

Gần đây, việc sử dụng AI để phát triển thuốc đã được xác định là một ưu tiên trong Kế hoạch 5 năm của Trung Quốc đến năm 2025, thúc đẩy chính quyền tại các trung tâm dược phẩm như thành phố Thượng Hải rót thêm vốn vào các dự án công nghệ sinh học.

Sự phát triển của công nghệ AI tại Trung Quốc, bao gồm cả các mô hình AI như DeepSeek, đã tiếp thêm động lực cho ngành khám phá thuốc của nước này. Điều này đang thu hút sự quan tâm của cả các nhà đầu tư nhà nước và tư nhân.

Bên cạnh các hãng dược truyền thống, các tập đoàn công nghệ hàng đầu Trung Quốc như Tencent, Baidu, Alibaba và ByteDance cũng đang đầu tư vào các công ty khởi nghiệp công nghệ sinh học. Chẳng hạn, Tencent là một trong những nhà đầu tư sớm vào XtalPi, còn ByteDance đã thành lập bộ phận khám phá thuốc công nghệ cao của riêng mình vào năm 2020.