Buồn của cường quốc công nghệ Nhật Bản: Vị thế thống trị hàng thập kỷ tại thị trường Đông Nam Á bị lung lay vì Trung Quốc, chậm chân trong việc nắm yếu tố then chốt

Doanh số bán xe điện giá rẻ của Trung Quốc đang bùng nổ, làm lung lay vị thế thống trị hàng thập kỷ của các hãng ô tô Nhật Bản tại Đông Nam Á, đồng thời báo hiệu sự thay đổi này có thể lan sang nhiều thị trường khác trong khu vực.

Theo phân tích dữ liệu của PwC, thị phần của các hãng xe Nhật Bản (dẫn đầu là Toyota, Honda và Nissan) tại 6 thị trường lớn nhất Đông Nam Á đã giảm xuống còn 62% tổng doanh số trong nửa đầu năm 2025. Con số này thấp hơn so với mức bình quân 77% của thập niên 2010. Trong khi đó, thị phần của Trung Quốc tăng từ mức gần như không đáng kể lên hơn 5% trong tổng số 3,3 triệu xe bán ra mỗi năm tại các thị trường này.

Đối mặt với cuộc chiến giá khốc liệt trong nước, các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc đang chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường lân cận có hiệp định thương mại tự do trong khu vực, cho phép xe của họ tiếp cận thị trường miễn thuế.

“Việc các hãng xe điện Trung Quốc thâm nhập thị trường báo hiệu sự kết thúc kỷ nguyên thống trị tuyệt đối của Nhật Bản tại Đông Nam Á”, Chuyên gia Patrick Ziechmann tại PwC Malaysia nhận định.

Cựu giám đốc Nissan tại Thái Lan Ramesh Narasimhan cho rằng các tập đoàn xe Nhật Bản sẽ còn tiếp tục đánh mất thị phần trước làn sóng ồ ạt từ Trung Quốc.

“Với các hãng xe Trung Quốc, việc điều chỉnh giá để tăng sản lượng và thị phần là điều dễ dàng. Xu hướng này đang diễn ra khắp các thị trường trong khu vực”, ông nói.

Tuy nhiên, triển vọng tăng trưởng của các thương hiệu Trung Quốc có thể gặp khó khăn nếu các nước cắt giảm trợ cấp cho xe điện, yêu cầu tăng cường sản xuất nội địa hoặc khi hạ tầng điện trở thành rào cản.

Tại thị trường tiêu dùng lớn nhất khu vực là Indonesia, doanh số xe Trung Quốc đang tăng theo cấp số nhân, ngay cả khi tổng doanh số toàn ngành sụt giảm vì khó khăn kinh tế.

Toyota vẫn giữ vị trí dẫn đầu, song thị phần suy giảm nhanh chóng. Từ tháng 1 đến tháng 8, doanh số ô tô con và xe tải của Toyota giảm 12% xuống còn 161.079 chiếc, trong khi BYD của Trung Quốc tăng gấp 3 lần lên 18.989 chiếc.

Yếu tố quyết định thành công của các hãng Trung Quốc là xe điện có giá phải chăng, khởi điểm chỉ từ 200 triệu rupiah (khoảng 12.000 USD) tại Indonesia.

“Giá cả chính là yếu tố then chốt. Nếu các hãng Nhật không thay đổi, họ sẽ mất thêm thị phần”, ông Jongkie Sugiarto, Phó chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Indonesia, nhấn mạnh.

Hiện có 15 thương hiệu xe Trung Quốc tại Indonesia và dự kiến sẽ có thêm 5 hãng gia nhập. Ít nhất ba hãng đã xây dựng nhà máy sản xuất, số còn lại lắp ráp qua liên doanh với đối tác nội địa.

Các hãng xe Trung Quốc cũng hưởng lợi từ chính sách ưu đãi của chính phủ Indonesia, gồm miễn thuế nhập khẩu cho xe điện chạy pin. Tuy nhiên, ưu đãi này sẽ kết thúc từ năm sau và các hãng chỉ được nhận trợ cấp nếu sản xuất tại địa phương.

Ở Singapore, sự thay đổi diễn ra rõ nét hơn. Năm 2023, Toyota vẫn chiếm 25% thị phần. Năm nay, BYD đã vượt qua Toyota để trở thành thương hiệu ô tô bán chạy nhất. Việc chính phủ thúc đẩy hạ tầng xe điện, cùng sự xuất hiện của nhiều hãng xe Trung Quốc, đã thúc đẩy người dân chuyển sang xe điện. BYD còn đầu tư vào các showroom bắt mắt tại trung tâm thương mại và trung tâm thành phố, đồng thời hợp tác với hàng quán để quảng bá thương hiệu.

Giám đốc điều hành Adam Mirza của Prestige Auto Export nhận xét: “Các thương hiệu Nhật đã thừa nhận rằng họ không thể cạnh tranh với Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện”.

Ngoài giá cả, các hãng Trung Quốc còn khai thác lợi thế về công nghệ phần mềm, lĩnh vực mà các hãng xe truyền thống Nhật Bản phát triển chậm hơn. Xpeng đã xuất khẩu mẫu X9 với tính năng đỗ xe điều khiển bằng smartphone sang Đông Nam Á từ tháng 2.

Theo Phó giám đốc phụ trách ASEAN  Jessada Thongpak tại S&P Global Mobility, bước tiến của xe điện Trung Quốc tại Đông Nam Á có thể lặp lại ở những khu vực khác. Ông dự báo các hãng xe Trung Quốc sẽ chiếm 20% thị phần ô tô Thái Lan vào năm 2032.

Giám đốc kinh doanh khu vực châu Á – Thái Bình Dương Liu Xueliang của BYD cho rằng các hãng Nhật Bản đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển kinh tế khu vực.

“Nhưng cuối cùng, người tiêu dùng sẽ là bên quyết định ai là kẻ chiến thắng”, ông nói.

Theo FT