Bước tiến mới trong thuế đối ứng Mỹ - Việt

Mỹ sẽ xem xét danh mục hàng hóa VN được hưởng thuế đối ứng 0%. Đây là một trong những nội dung nổi bật trong Tuyên bố chung VN - Mỹ về khuôn khổ Hiệp định thương mại đối ứng, công bằng và cân bằng, vừa được công bố cuối ngày 26.10.

Một số hàng hóa có khả năng được giảm thuế

Các doanh nghiệp (DN) đang kỳ vọng thuế quan đối với hàng hóa bán vào thị trường Mỹ sẽ được giảm so với mức 20% hiện nay. Trước đó vào đầu tháng 9, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký sắc lệnh miễn thuế nhập khẩu đối với 45 nhóm hàng hóa. Trong sắc lệnh, danh mục hàng hóa được miễn thuế bao gồm những sản phẩm không thể trồng trọt, khai thác hoặc sản xuất tự nhiên trong nước Mỹ, cũng như những mặt hàng Mỹ không sản xuất đủ để đáp ứng nhu cầu nội địa. Ngoài ra, các mặt hàng như graphite tự nhiên, nam châm neodymium, đèn LED cũng được đưa vào diện miễn thuế…

Theo ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu VN, đồng thời là Phó chủ tịch Hiệp hội Cà phê - ca cao VN, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Intimex, mức thuế nhập khẩu cà phê của VN vào Mỹ trước đây là 0%. Nhưng sau khi Mỹ áp mức thuế đối ứng 20% với mọi hàng hóa từ VN thì cà phê cũng chịu thuế này. Với tuyên bố chung mới nhất, các mặt hàng cà phê và tiêu VN vào Mỹ có thể quay trở lại mức thuế 0% như trước đây. Trong thực tế, với ngành hàng nông sản nói chung, cà phê, tiêu nói riêng, tính cạnh tranh không đến từ chất lượng mà quan trọng nhất là thuế suất. VN đang ở vị trí thứ 2 sau Brazil về xuất khẩu cà phê nên nhìn chung không quá khó khăn về thị trường. Tuy nhiên, với thị trường lớn và đa dạng như Mỹ, cho dù tỷ trọng xuất khẩu chiếm không lớn, song đa số DN đều mong muốn hiện diện hoặc mở rộng tại thị trường này. "Với Tập đoàn Intimex, dù Mỹ chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng giá trị xuất khẩu gần 1,5 tỉ USD năm 2024 của tập đoàn, song tập đoàn cũng xác định đây vẫn là thị trường chiến lược", ông Đỗ Hà Nam nói.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả VN, cũng cho rằng nhiều khả năng Mỹ sẽ xem xét giảm thuế cho các mặt hàng được sản xuất, chế biến 100% tại VN, nổi bật là nhóm hàng nông thủy sản được trồng trọt, chăn nuôi trong nước. Chẳng hạn các loại trái cây như dừa, sầu riêng… vốn được xem là đặc sản của VN mà Mỹ và ngay cả các nước lân cận Mỹ cũng không có. Vì vậy, ông Nguyên kỳ vọng lớn rằng nông thủy sản VN, trong đó có rau quả sẽ được giảm thuế trong đợt này. "Mức thuế được giảm mà tôi kỳ vọng tốt nhất là xuống còn 10% như một số đồng minh của Mỹ ở khu vực Nam Mỹ. Còn để giảm được thuế về 0% thì khó hơn. Trong 9 tháng năm nay, rau quả VN xuất khẩu vào Mỹ đạt 407 triệu USD, tăng 60% so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù kim ngạch tăng cao nhưng tỷ lệ này vẫn rất thấp so với nhu cầu của thị trường Mỹ. Hằng năm, Mỹ nhập khẩu từ 45 - 50 tỉ USD rau quả, trong đó Mexico chiếm khoảng 20 tỉ USD. Vì vậy, nếu được giảm thuế thì rau quả VN vào thị trường này sẽ tiếp tục tăng nhưng cũng không thể đạt kim ngạch lớn ngay được. Bởi sản phẩm rau quả của VN chưa có công nghệ bảo quản cao, cộng thêm chi phí logistics quá đắt khi khoảng cách xa nên cũng khó cạnh tranh với các nước láng giềng của Mỹ mà chỉ bán được một số đặc sản", ông Nguyên chia sẻ thêm.

Tín hiệu lạc quan, kỳ vọng cho xuất khẩu

Theo ông Đỗ Hà Nam, VN là một trong những nhà sản xuất và xuất khẩu cà phê Robusta lớn nhất thế giới, nên giá thành sản xuất loại cà phê này thường thấp hơn so với cà phê Arabica và cà phê từ một số quốc gia khác. Điều này giúp cà phê VN có lợi thế cạnh tranh lớn về giá khi thâm nhập thị trường Mỹ, đặc biệt là trong phân khúc cà phê hòa tan, cà phê pha trộn và các sản phẩm cần số lượng lớn với chi phí hợp lý. Mỹ là thị trường tiêu thụ cà phê lớn của thế giới và cà phê VN đã khẳng định vị thế tại thị trường này. Việc đàm phán các mặt hàng cụ thể về mức thuế quan 0%, cà phê được kỳ vọng sẽ có mức thuế tốt hơn dù mọi thứ chưa nói trước được. "Chúng tôi kỳ vọng vào hiệp định thương mại sắp tới theo hướng tích cực và hy vọng nông sản Việt, nhóm hàng mà Mỹ không sản xuất, sẽ được tạo điều kiện thuận lợi hơn khi vào Mỹ", ông Nam nhấn mạnh.

Các DN ngành may cũng kỳ vọng mức thuế sẽ được giảm so với hiện nay. Ông Phạm Xuân Hồng, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may - thời trang TP.HCM, phân tích Mỹ là nước không có sản xuất dệt may mà chủ yếu mua từ nước ngoài. Đây là nhóm hàng truyền thống và không gây phương hại đến sản xuất tại Mỹ. Nếu được giảm thuế thì không chỉ DN Việt tiết kiệm được chi phí mà người tiêu dùng Mỹ cũng sẽ mua được hàng với giá tốt hơn. Điều quan trọng là VN cần kiểm soát được vấn đề hàng hóa gian lận xuất xứ để tránh bị điều tra hay nâng thuế trở lại.

Đồng quan điểm, TS Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta, cho rằng nhóm sản phẩm nông ngư nghiệp nói chung của VN có nhiều khả năng được xem xét giảm thuế đối ứng vào Mỹ. Cụ thể Mỹ chỉ có tôm biển và nuôi tôm hùm đất, trong khi VN chỉ có tôm nước ngọt là tôm sú, tôm thẻ… Tôm hoàn toàn được nuôi tại VN và chỉ có một số thức ăn thì nhập khẩu nhưng không đáng kể nên không ảnh hưởng gì đến ngành tôm của Mỹ. Nếu được giảm thuế đối ứng thì ngành tôm VN sẽ giữ được thị phần tại Mỹ. So với một số đối thủ chính trong ngành này như Ấn Độ đang bị áp thuế cao hơn, Ecuador thì không có thế mạnh về sản phẩm chế biến, phân khúc khá và cao cấp nên các DN Việt hoàn toàn có thể kỳ vọng gia tăng thị phần ở thị trường này. "Tuyên bố chung VN - Mỹ lần này là tín hiệu cực kỳ tích cực cho các DN đang xuất khẩu hàng nông ngư nghiệp. Điều này sẽ giúp chúng ta giữ được thị trường lớn là Mỹ và còn có cơ hội thúc đẩy gia tăng xuất khẩu trong thời gian tới", ông Lực nhận xét.

VN thể hiện thiện chí và mức độ mở cửa thị trường

TS Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công, Trường ĐH Kinh tế, ĐHQG Hà Nội, nhận định: Những thông tin trong tuyên bố chung này không phải mới, mà chỉ chính thức hóa hiệp định thương mại về thuế đối ứng công bằng đã được thống nhất từ trước. Tuy nhiên, việc công khai rõ ràng mức thuế đối ứng 20% giúp DN VN "không còn chờ đợi khả năng giảm thuế", từ đó chủ động hơn trong hoạch định chiến lược xuất khẩu. Từ đây, các DN xuất khẩu có thể tập trung vào nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị nội địa, thay vì trông chờ vào ưu đãi thuế quan. Việc khẳng định mức thuế cụ thể cũng giúp các ngành hàng chủ động hơn trong chiến lược đa dạng hóa thị trường và phân bổ rủi ro xuất khẩu trong giai đoạn 2026 và các năm tiếp theo. Việc Mỹ xem xét đưa một số nhóm hàng hóa của VN vào diện hưởng thuế suất 0% cũng nằm trong cơ chế đặc biệt của Mỹ về quy chế "đối tác tương đồng". Đây là chính sách nhằm thúc đẩy hợp tác thương mại với những quốc gia có định hướng phát triển tương đồng và sẵn sàng mở cửa thị trường. Nhưng để được xem xét hưởng quy chế này, VN cần thể hiện thiện chí và mức độ mở cửa thị trường thực chất, đặc biệt thông qua việc giảm hoặc xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng của Mỹ.

"Khi Mỹ đánh giá VN đáp ứng được các tiêu chí về đối xử thương mại công bằng và tự do hơn, một số nhóm hàng xuất khẩu của VN có thể được đưa vào diện hưởng thuế suất 0%, song điều đó sẽ phải trải qua quá trình thẩm định và đánh giá kỹ lưỡng. VN cần thể hiện trước hết ở thiện chí mở cửa thị trường. Khi VN chứng minh được mức độ tự do hóa thương mại thực chất, Mỹ mới xem xét các mặt hàng có thể được hưởng quy chế này", TS Nguyễn Quốc Việt cho hay.

Theo GS-TS Võ Xuân Vinh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh doanh (ĐH Kinh tế TP.HCM), so với thuế đối ứng mà Mỹ áp cho nhiều nước, VN không bị bất lợi và tương đương mức thuế với hàng hóa trong khu vực. Trước mắt, đây là tín hiệu tốt, cho thấy Tổng thống Mỹ Donald Trump đánh giá cao thiện chí của VN trong quan hệ thương mại, đặc biệt nỗ lực của VN tăng mua hàng hóa từ Mỹ. Cụ thể, chúng ta đã ký kết mua máy bay trị giá hàng tỉ USD; các DN Việt cũng có thỏa thuận mua nông sản với tổng trị giá gần 3 tỉ USD. Thông báo chung cũng như hiệp định thuế đối ứng sẽ ký trong tương lai gần tập trung các yếu tố có lợi cho người tiêu dùng Mỹ. Theo đó, những mặt hàng nông sản mà Mỹ không có hoặc nông sản Việt có thể thay thế cho thị trường nào đó ở Mỹ hay khoáng sản sẽ là lợi thế. 

"Tất nhiên, việc rà soát sẽ dựa trên một số tiêu chí, song bước đầu nhìn chung là tín hiệu tốt. Về cơ bản, thời gian tới, VN có nhiều cơ hội để tăng xuất khẩu hàng hóa sang Mỹ", GS-TS Võ Xuân Vinh nói. Tuy nhiên, ông lưu ý tuyên bố chung khẳng định Mỹ tiếp tục duy trì mức thuế đối ứng 20% với hàng có xuất xứ VN và xem xét một số sản phẩm được áp dụng mức thuế 0%; đồng thời, 2 bên cam kết phối hợp xử lý rào cản phi thuế quan ảnh hưởng tới thương mại song phương trong các lĩnh vực liên quan, trong đó có vấn đề về sở hữu trí tuệ. Như vậy, vấn đề về cảnh báo VN bị sử dụng như nơi trung chuyển hàng hóa sang Mỹ là chưa được đề cập hoặc sẽ trao đổi tiếp trong thời gian tới. 

"Bộ Công thương lưu ý vấn đề này trong rà soát, trao đổi để mở rộng không gian, nhóm hàng xuất khẩu hưởng thuế đối ứng tốt. DN cần nâng cao năng lực quản trị, đầu tư vào KH-CN, đổi mới sáng tạo để có công nghệ cao, sản xuất với chi phí thấp. Đặc biệt phải tạo ra được những mặt hàng riêng của chính mình để đủ sức cạnh tranh toàn cầu…", ông Vinh khuyến nghị.