Bức thư tiết lộ điều đặc biệt về người sáng lập Trường Mỹ thuật Đông Dương Victor Tardieu

Những câu chuyện cháu nội của Victor Tardieu kể về ông mình - người sáng lập Trường Mỹ thuật Đông Dương, khiến người nghe cảm động và biết ơn bậc thầy đã mở ra một thời đại mới cho mỹ thuật Việt Nam.

Bà Alix Turolla Tardieu - cháu nội người sáng lập và Hiệu trưởng đầu tiên của Trường Mỹ thuật Đông Dương Victor Tardieu - có mặt tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam ngày 14-11 để tham dự khai mạc triển lãm 100 năm mỹ thuật hiện đại - sưu tập của Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và trao Giải thưởng Victor Tardieu lần đầu tiên.

Tại buổi lễ, câu chuyện của bà Alix về ông nội Victor Tardieu khiến những người quan tâm tới mỹ thuật Việt Nam, đặc biệt là các nghệ sĩ, thật sự xúc động về những nỗ lực của bậc thầy người Pháp để mở Trường Mỹ thuật Đông Dương và dạy dỗ các học trò Việt Nam bằng tình yêu thương của một người cha.

Victor Tardieu - Người thầy Pháp chống lại những người Pháp

Bà Alix kể khi còn trẻ, Victor là một học trò xuất sắc tại Trường Mỹ thuật ở Pháp, trong lớp của họa sĩ Léon Bonnat. Chính tại đó, ông đã thấu hiểu tầm quan trọng của một hệ thống đào tạo bài bản, yếu tố duy nhất có thể giúp những tài năng trẻ phát triển và trở thành nghệ sĩ chuyên nghiệp, có thể sống được bằng nghệ thuật.

Victor Tardieu khi đến Hà Nội năm 1921 là một con người bầm giập sau bốn năm kinh hoàng tham gia Chiến tranh Thế giới thứ nhất. Ông mất phương hướng và cố tìm lại ý nghĩa cuộc sống.

Không lâu sau, ông gặp một số thanh niên Việt Nam, trong đó có Nam Sơn - một thầy giáo trẻ, cũng là họa sĩ, người sau đó trở thành học trò đầu tiên của ông.

"Những cuộc trò chuyện giữa họ thật phong phú và sâu sắc. Mối quan hệ giữa thầy và trò sớm trở thành tình cảm cha con thiêng liêng, gắn bó mãi mãi", bà Alix nói.

Cũng từ những cuộc trò chuyện với Nam Sơn, trong tâm trí Victor nảy sinh ý tưởng cần nâng đỡ, hỗ trợ các nghệ sĩ trẻ Việt Nam đầy tài năng bằng một nền giáo dục nghệ thuật chính thống, như chính ông từng được thụ hưởng thuở thiếu thời.

Dự án thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương được ông bắt tay vào thực hiện với vô vàn khó khăn đến từ chính những người Pháp.

Các tài liệu lưu trữ tại Aix-en-Provence (Pháp) cho thấy rõ những khó khăn mà ông phải đối mặt: sự đố kỵ, nhiều trở ngại vô vàn và đôi khi tàn nhẫn đến từ chính đồng hương của mình.

Ông đã phản hồi một cách mạnh mẽ, bác bỏ từng luận điểm chống đối dự án mở trường của ông. 

Nhờ vậy, nghị định thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương được Toàn quyền Đông Dương ký ngày 27-10-1924; và Victor, người sáng lập, được bổ nhiệm làm Hiệu trưởng vào ngày 24-11 cùng năm đó.

Bà Alix cho biết cách đây vài năm, bà đã quyết định tặng lại các tài liệu lưu trữ của gia đình mình cho Viện Lịch sử nghệ thuật quốc gia Pháp (INHA).

Trong đó có rất nhiều báo cáo do Victor Tardieu ký và gửi cho chính quyền, các văn bản thể hiện nghị lực, uy tín của ông, cùng hàng loạt thư tín từ các học trò thân thiết, trong đó gần gũi nhất vẫn là Nam Sơn.

Victor Tardieu - "người cha" tuyệt vời của các họa sĩ Việt Nam

Bà Alix chọn kết thúc bài nói chuyện của mình về ông nội bằng một đoạn bức thư cảm động mà ông Nam Sơn gửi cho cha của bà ngay sau khi ông nội bà qua đời. Bức thư hé lộ ông Victor Tardieu đã chăm lo cho những học trò Việt Nam của mình tới tận hơi thở cuối cùng. Khi đã bệnh nặng, ông vẫn "đòi" lên lớp dạy học trò và chấm bài.

"Tôi khóc cùng anh, anh Jean (con trai Victor Tardieu), cho người cha tuyệt vời - bởi ông yêu thương tất cả học trò như con; cho người thầy vĩ đại - người đã dạy dỗ chúng tôi bằng lòng nhân hậu và sự kiên nhẫn mà không ai có thể thay thế; 

Một bậc thầy (maitre) theo đúng nghĩa cổ xưa trong các phường hội nghệ sĩ, người đã dâng hiến phần tốt đẹp nhất của mình, mang trí tuệ và tri thức tích lũy được sau nhiều năm trải nghiệm trao tặng cho những người con xứ An Nam; người thầy đã coi công việc của mình như một sứ mệnh thiêng liêng…".

Những dòng thư của Nam Sơn khiến tất thảy người tham dự đều cảm động về người thầy đã có ơn lớn với hội họa Việt Nam.