Brain Rot: Trào lưu giải trí hay nguy cơ ‘thối não’ tư duy?

Chỉ cần gõ từ khóa 'Brain Rot' trên bất kỳ mạng xã hội nào, người dùng lập tức bị bủa vây bởi một loạt video có hình ảnh sặc sỡ, nhân vật kỳ quái cùng những âm thanh lặp đi lặp lại, vô nghĩa nhưng gây nghiện.

Từ tháng 3-2025, mạng xã hội bùng nổ với trào lưu "Tung Tung Tung Sahur" (một nhân vật khúc gỗ có mắt, mũi, miệng), một sản phẩm giải trí ngắn được tạo dựng từ công nghệ AI với đặc điểm nổi bật là âm thanh dồn dập, màu sắc rực rỡ, chuyển động bắt mắt và lời thoại không mang ý nghĩa, thông điệp cụ thể. 

Từ TikTok, YouTube đến Facebook, nội dung này lan truyền với tốc độ chóng mặt, nhanh chóng được giới trẻ Việt Nam hưởng ứng, đặc biệt là trẻ em.

Sức hút "khủng" từ nội dung vô nghĩa

Không chỉ dừng lại ở một video đơn lẻ, trào lưu "Tung Tung Tung Sahur" đã tạo tiền đề cho sự xuất hiện của cả một vũ trụ "Brain Rot", nơi quy tụ những nhân vật hoạt hình với ngoại hình kỳ quặc như Ram Ram Ballerina (vũ công ba lê đầu tách cà phê), Tralelero Tralara (cá mập ba chân mang giày Nike đi bộ dưới biển)… với phong cách tương tự, hình ảnh hấp dẫn, âm thanh lặp lại và ngôn ngữ vô nghĩa.

Cùng với sự nổi tiếng, các nhân vật này còn được thương mại hóa mạnh mẽ thông qua đồ chơi, móc khóa và các thử thách tương tác trên mạng xã hội, đặc biệt là trên nền tảng TikTok. 

Tiêu biểu như thử thách đoán tên nhân vật trong vũ trụ "Brain Rot", thu hút từ hàng trăm ngàn đến hàng triệu lượt xem mỗi video.

Chị Nguyễn Thị Thùy Linh (25 tuổi, ngụ phường Vườn Lài, TP.HCM) chia sẻ chị biết đến trào lưu "Brain Rot" thông qua con trai 5 tuổi. 

"Gần đây, bé thường xuyên lẩm bẩm những cụm từ lạ tai, vô nghĩa bắt chước từ các video. Tôi bắt đầu cảm thấy lo lắng khi tần suất lặp lại ngày càng nhiều. Có lần tôi đưa cho con xem hình ảnh một con cá mập, thay vì gọi đúng tên, bé lại hồn nhiên đáp Tralelero Tralara".

Dù không mang ý nghĩa, thông điệp cụ thể nhưng vũ trụ "Brain Rot" vẫn đang "phủ sóng" khắp các mạng xã hội và thu hút sự chú ý đặc biệt từ trẻ nhỏ, đặc biệt nhóm từ 3-5 tuổi. 

Nhiều video cho thấy một số trẻ nhỏ chưa biết đếm, chưa biết chữ nhưng lại có thể đọc vanh vách tên các nhân vật trong "Brain Rot" và xem đi xem lại không biết chán. 

Đáng chú ý là ngay cả một số phụ huynh sau khi xem cũng khó lý giải vì sao nội dung vô nghĩa ấy lại trở nên phổ biến và hấp dẫn trẻ em đến vậy. Liệu đây đơn thuần chỉ là một trào lưu giải trí ngắn hạn, hay đang tiềm ẩn những ảnh hưởng dài lâu đến sự phát triển của trẻ nhỏ?

Hệ lụy về ngôn ngữ

Theo tiến sĩ tâm lý Đào Lê Hòa An - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách, pháp luật về thanh thiếu nhi, Ủy ban Quốc gia về Thanh niên Việt Nam - sức hấp dẫn của "Brain Rot" đến từ việc đánh trúng vào những đặc điểm tâm lý, sinh học của trẻ em. 

Với nội dung có tính lặp đi lặp lại, giai điệu bắt tai, kích thích giác quan mạnh bởi màu sắc sặc sỡ, điều này tạo ra sự phấn khích tức thì mà không đòi hỏi nỗ lực tư duy, hoàn toàn phù hợp với đặc điểm chú ý còn ngắn hạn của lứa tuổi này.

Nội dung thuộc nhóm "Brain Rot" đang tạo ra một tác động kép nguy hại đến quá trình phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ. 

Thứ nhất, các video này làm xói mòn vốn từ vựng và cấu trúc ngữ pháp của trẻ. Với nội dung đơn điệu, phi logic và thiếu sự tương tác hai chiều, vốn là yếu tố cốt lõi trong quá trình học ngôn ngữ, trẻ chỉ tiếp nhận thông tin một chiều từ những cụm từ vô nghĩa, nghèo nàn và không có hệ thống. 

Thứ hai, chúng khiến khả năng diễn đạt mạch lạc bị suy giảm rõ rệt. Trẻ ngày càng gặp khó khăn trong việc kể chuyện, trình bày ý tưởng hay giao tiếp có cấu trúc. 

Thay vào đó, nhiều em có xu hướng lạm dụng các cụm từ "trend" ngắn, vô nghĩa, hình thành thói quen biểu đạt rời rạc, thiếu chiều sâu và không phù hợp với ngữ cảnh thực tế.

Tiến sĩ Đào Lê Hòa An nhấn mạnh khi trẻ có dấu hiệu "nghiện" nội dung số như các video vô nghĩa thuộc trào lưu "Brain Rot", cha mẹ không nên chọn cách cấm đoán mà cần đồng hành một cách chủ động. Cấm đoán chỉ gây phản kháng, trong khi đồng hành giúp cha mẹ hiểu và điều chỉnh hành vi của con hiệu quả hơn. 

Thay thế nội dung độc hại bằng các chương trình tích cực, vui nhộn nhưng mang tính giáo dục; tương tác cùng con trong quá trình sử dụng thiết bị, qua đó rèn luyện tư duy phản biện. Và tăng kết nối thực tế bằng cách tạo cơ hội cho trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời.

"Mục tiêu cuối cùng của chúng ta không phải là bao bọc con khỏi thế giới số, mà là trang bị cho con một 'hệ miễn dịch số' vững chắc. Đó là khả năng tự nhận biết, tự điều chỉnh và tự bảo vệ mình. Muốn làm được điều đó, người lớn phải là những người đồng hành thông thái, chứ không phải những người giám sát hà khắc" - tiến sĩ Đào Lê Hòa An nói.