Bộ trưởng Bộ Cứu tế với những chính sách an sinh xã hội đầu tiên

(Dân trí) - Trên cương vị là Bộ trưởng đầu tiên của Bộ Cứu tế xã hội, Bộ trưởng Nguyễn Văn Tố đã có những đóng góp to lớn, góp phần quan trọng vào việc củng cố chính quyền cách mạng ngày đầu thành lập.

Sinh ra trong một gia đình nhà nho yêu nước (quê gốc ở tỉnh Hà Đông, nay thuộc Hà Nội), cụ Nguyễn Văn Tố, hiệu Ứng Hòe (1889-1947) là một trí thức lớn với hiểu biết uyên thâm về lịch sử, văn hóa. 

Ngay sau Cách mạng tháng Tám, cụ Nguyễn Văn Tố được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời về làm Bộ trưởng Bộ Cứu tế xã hội trong Chính phủ lâm thời (sau này là Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, nay là Bộ Nội vụ).

Theo tư liệu lưu trữ của ngành, với cương vị Bộ trưởng Bộ Cứu tế xã hội (từ ngày 18/8/1945 đến ngày 2/3/1946), ông đã có nhiều cống hiến to lớn với cách mạng Việt Nam…

Nhiệm vụ cấp bách diệt “giặc đói”

Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi. Ngày 28/8/1945, Chính phủ lâm thời của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra tuyên cáo thành lập 13 Bộ, trong đó có Bộ Cứu tế xã hội.

Chỉ một ngày sau khi Nhà nước cách mạng ra đời, ngày 3/9/1945 Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã họp phiên họp đầu tiên và đề ra 6 nhiệm vụ cấp bách, trong đó diệt “giặc đói”, “giặc dốt” trở thành một nhiệm vụ quan trọng.

Trước đó, chế độ thực dân, nhất là hậu quả trực tiếp của chính sách kinh tế thời chiến của Pháp và Nhật trong thời kỳ chiến tranh thế giới thứ hai đã làm cho nền kinh tế, tài chính của nước ta xơ xác, tiêu điều.

Từ nửa cuối năm 1944, thiên tai, hạn hán, lũ lụt liên tiếp làm cho nạn đói ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ càng thêm thảm khốc, dẫn đến hậu quả 2 triệu đồng bào bị chết đói chưa khắc phục được thì nạn đói mới lại có nguy cơ xảy ra.

Vì vậy, diệt “giặc đói”, “giặc dốt” là vấn đề cấp bách đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả thành viên của Chính phủ lâm thời và sự đồng lòng, đồng sức của toàn dân, trong đó có vai trò quan trọng của Bộ trưởng Bộ Cứu tế xã hội Nguyễn Văn Tố.

Ngày 28/9/1945, trong bức thư gửi toàn thể đồng bào đăng trên báo Cứu quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi: “Lúc chúng ta nâng bát cơm mà ăn, nghĩ đến kẻ đói khổ, chúng ta không khỏi động lòng. Vậy, tôi đề nghị đồng bào cả nước, và tôi xin thực hành trước: Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn 3 bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo. Như vậy, thì những người nghèo sẽ có bữa rau bữa cháo để chờ mùa lúa năm sau, khỏi đến nỗi chết đói”.

Tại Hà Nội, ngày 11/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến Nhà hát Lớn thành phố để đóng góp bát gạo đầu tiên và cử hành lễ xuất phát của “đoàn quân tiễu trừ giặc đói”. Nhân dân khắp nơi tự nguyện thực hiện, cứ 10 ngày nhịn ăn 1 bữa, mỗi tháng nhịn ăn 3 bữa, đem số gạo đó ủng hộ người nghèo.

Kêu gọi tương thân, tương ái

Trên cương vị Bộ trưởng Bộ Cứu tế xã hội, ngày 2/11/1945 Bộ trưởng Nguyễn Văn Tố đã quyết định thành lập Hội Cứu đói.

Ban đầu, Hội được thành lập ở một số tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, sau đó nhanh chóng lan rộng khắp cả nước. Từ các làng, xã, thôn, bản đến các xí nghiệp sản xuất, các cơ quan đều thành lập các hội lớn, nhỏ để vận động đồng bào đóng góp lương thực ủng hộ người nghèo.

Hội có phương pháp hoạt động chủ yếu là tìm nguồn thực phẩm, tiền và vải do các nhà hảo tâm giúp đỡ; phát triển sản xuất, khuyến khích công việc đồng áng và trông nom đê điều; giúp đỡ nhân dân trong việc khai khẩn đất hoang hóa để tăng gia sản xuất.

Không chỉ đề ra quyết định thành lập Hội cứu đói, Bộ trưởng Nguyễn Văn Tố còn trực tiếp thực hiện nhiều chuyến đi đến các địa phương như: Thái Bình, Thái Nguyên, Hưng Yên, Nam Định chỉ đạo thành lập Hội cứu đói.

Các biện pháp ông đưa ra đã khơi dậy truyền thống yêu nước, nhân ái, đồng cam cộng khổ, đoàn kết đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau của toàn dân tộc trong hoàn cảnh hiểm nghèo.

Hưởng ứng những chủ trương của Chính phủ và của Bộ Cứu tế xã hội, một phong trào thi đua cứu đói nổi lên khắp cả nước dưới nhiều hình thức khác nhau.

Ở Hà Nội, Nam Định, xuất hiện những xe bò bác ái đi quyên góp khắp các con phố.

Theo đó, nhân dân Hưng Yên nhận đỡ đầu nhân dân Thái Bình; còn đồng bào thành phố Nam Định gửi 2 chuyến tàu gạo đi giúp các tỉnh lân cận...

Để cuộc vận động cứu tế xã hội thành công phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được đề ra ngay từ những ngày đầu thành lập, Bộ trưởng Nguyễn Văn Tố còn phát động nhiều cuộc vận động quyên góp ủng hộ người lao động nghèo. Tiêu biểu là cuộc vận động ủng hộ quỹ cứu đói của nhân dân Bắc Bộ do Bộ Cứu tế phát động.

Cuộc quyên góp ủng hộ của nhân dân Hà Nội đối với đồng bào nghèo ở trại Giáp Bát. “Tiền và thực phẩm nuôi đồng bào nghèo ở trại Giáp Bát, gồm: tiền 13.000 đồng, gạo 2.400 tạ, ngô 82 tạ, khoai 17 tạ, sắn 132 tạ”.

Ngày 29/12/1945, tại xã Phúc Xá và xã Phúc Tân đã diễn ra cuộc phát chẩn tiền cho khoảng 4.000 dân nghèo. Số tiền này do Chính phủ giao Bộ Cứu tế để làm việc nghĩa.

Không chỉ ở khu vực Bắc Bộ, hưởng ứng lời kêu gọi của Bộ cứu tế, phong trào ủng hộ đồng bào để cứu đói diễn ra sâu rộng khắp các tỉnh thành trong cả nước.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Tố thời điểm này còn tiến hành tổ chức nhiều triển lãm về chủ đề “nạn đói”. Thông qua các buổi triển lãm tranh thủ kêu gọi sự ủng hộ lạc quyên của đông đảo đồng bào đối với nhân dân lao động.

Ngoài việc thành lập Hội cứu đói, Bộ trưởng Nguyễn Văn Tố còn trực tiếp kêu gọi các địa phương hưởng ứng lời kêu gọi tương thân, tương ái của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thực hiện các biện pháp như “Hũ gạo tiết kiệm” và “Những ngày đồng tâm nhịn ăn”, kêu gọi đồng bào chia sẻ với những hoàn cảnh khó khăn.

Nhờ có việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động các nhà tư sản, địa chủ bỏ tiền của, thóc gạo cứu đói cũng được chú trọng, có nhiều địa chủ nhiệt tình, hăng hái tham gia đóng góp, có người tự nguyện góp tới 50 tấn thóc, lại có người góp cả số hoa lợi trên 600 mẫu ruộng của họ. Cả nước sôi nổi hưởng ứng, người người tham gia, không phân biệt giai cấp, đảng phái, tôn giáo.

Tại cuộc họp Hội đồng Chính phủ ngày 21/11/1945, Bộ trưởng Bộ Cứu tế Nguyễn Văn Tố đã nêu lên những thành tựu của Bộ Cứu tế trong thời gian từ tháng 9 đến tháng 11/1945.

Chỉ trong thời gian 2 tháng, Bộ Cứu tế đã quyên tiền ở cả ba miền. Tổng cộng tiền ở quỹ cứu tế là 160.000.000 đồng; đồng thời, Bộ Cứu tế đã giao người phụ trách tải gạo từ Nam ra Bắc và giao gạo cho Hội cứu đói.

Có thể khẳng định chỉ trong một thời gian ngắn, Bộ Cứu tế xã hội đã có đóng góp to lớn vào việc giải quyết nạn đói có thể còn tái diễn.