'Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ viết tiếp hành trình khát vọng bằng tư duy đổi mới'

Tại Lễ kỷ niệm 80 năm ngành Bưu chính Viễn thông và 66 năm ngành Khoa học và Công nghệ, chiều 29/9, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng mở đầu bài phát biểu bằng lời tri ân tới các bậc tiền bối cách mạng, những người làm công tác bưu chính, viễn thông, khoa học, công nghệ qua các thời kỳ đã không tiếc công sức, trí tuệ, xương máu để góp phần dựng xây khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Việt Nam hôm nay.

"80 năm một chặng đường đủ dài để gian khó nắn thành cốt cách, để hy sinh hóa thành bản lĩnh, để chiến công trở thành niềm kiêu hãnh. Đó là 80 năm đi trước mở đường, 80 năm phụng sự đất nước, 80 năm đồng hành cùng dân tộc", Bộ trưởng chia sẻ. "Thế hệ hôm nay có sứ mệnh viết tiếp hành trình ấy, bằng khát vọng lớn, tư duy đổi mới và tinh thần phụng sự. Không chỉ làm chủ công nghệ, mà còn tạo ra công nghệ, không chỉ tiếp nhận tri thức, mà còn khai phá tri thức mới, không chỉ xây dựng hạ tầng số, mà còn thúc đẩy chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực, để góp phần đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số và tri thức".

Ông cho rằng tinh thần "thi đua là yêu nước" đã nâng bước các thế hệ cán bộ bưu chính viễn thông, khoa học công nghệ vượt gian khổ, biến thiếu thốn thành sáng tạo, giữ vững mạch máu thông tin và thắp sáng ngọn lửa tri thức. "Những bước chân giao liên lặng thầm, những đôi dây điện báo chắp nối trong gian khó, những lá thư viết vội trong đêm không chỉ chuyên chở mệnh lệnh, mà còn mang theo niềm tin, ý chí và khát vọng độc lập của cả dân tộc", ông nói.

Song hành cùng Bưu chính Viễn thông, Khoa học và Công nghệ đã định hình và khẳng định giữa khói lửa chiến tranh. Bộ trưởng nhắc đến giáo sư Đặng Văn Ngữ cùng cộng sự lặng lẽ nghiên cứu, chế tạo thành công penicillin, cứu sống hàng nghìn thương bệnh binh, hay giáo sư Trần Đại Nghĩa chế tạo súng từ những vật liệu thô sơ. "Đó không chỉ là một công trình khoa học mà còn là lời khẳng định giữa gian khó tri thức vẫn có thể nảy mầm, bén rễ và tỏa sáng", ông nhấn mạnh.

"Ba mươi năm khói lửa chiến tranh bảo vệ độc lập, thống nhất non sông là 30 năm những người giao bưu vượt suối băng rừng, những chiến sĩ thông tin đi trước mở đường, những nhà khoa học biến thiếu thốn thành sáng tạo. Hơn 10.000 cán bộ chiến sĩ ngành Bưu chính Viễn thông, Khoa học Công nghệ đã anh dũng hy sinh", Bộ trưởng bồi hồi chia sẻ.

Ông cũng nhắc đến giai đoạn sau 1975, hạ tầng bưu chính, viễn thông, khoa học, công nghệ bị tàn phá nặng nề, những đường dây đứt gãy, nhiều bưu điện chỉ còn tro tàn, các viện nghiên cứu cạn kiệt cơ sở vật chất, đội ngũ cán bộ khoa học hao hụt sau những năm tháng khói lửa. Trong bối cảnh đó, toàn ngành bắt tay vào công cuộc khôi phục và tái thiết đất nước với tinh thần "biến không thể thành có thể". Sau một thời gian ngắn, đường trục viba bắc nam nối liền, đài thông tin vệ tinh mặt đất Hoa Sen hoạt động nối Việt Nam với thế giới. Công trình thủy điện Thác Bà mang ánh sáng tới hàng triệu hộ dân, mở đầu cho chuỗi công trình thủy điện lớn, khẳng định khả năng làm chủ công nghệ trong xây dựng hạ tầng. Năm 1980, Anh hùng Phạm Tuân bay vào vũ trụ, trở thành biểu tượng truyền cảm hứng mạnh mẽ về khát vọng chinh phục khoa học, vũ trụ và tương lai. Lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu Đà Lạt tái khởi động, các viện nghiên cứu tại Hà Nội, Đà nẵng, TP HCM lần lượt hồi sinh, đào tạo lớp trí thức trẻ, đặt nền móng cho sự phát triển mới trong khó khăn của giai đoạn đất nước bị bao vây, cấm vận.

Năm 1986, Đại hội VI của Đảng khởi xướng công cuộc Đổi mới - dấu mốc lịch sử trọng đại, mở ra kỷ nguyên đổi mới và hội nhập của đất nước, và cũng là bước ngoặt đối với ngành. Khoa học công nghệ đưa Việt Nam từ một nước thiếu đói thành nước tự chủ lương thực và xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, xây dựng nhiều công trình lớn, như đường dây 500 KV Bắc - Nam, giàn khoan dầu khí tự nâng ở độ sâu 120 m nước, đóng tàu trên 100.000 tấn, xây dựng cầu dây văng, đường cao tốc, ghép tạng và sản xuất vaccine, làm chủ công nghệ mạng viễn thông, vũ khí công nghệ cao, xếp hạng 44 thế giới về chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu.

Về Bưu chính Viễn thông, Việt Nam đi đầu về số hóa mạng viễn thông, phóng vệ tinh, mở cửa thị trường, phổ cập toàn dân về di động, Internet và bưu chính -chuyển phát, đầu tư viễn thông ra nước ngoài, xây dựng hạ tầng số, phát triển công nghiệp công nghệ số Make in Vietnam, thực hiện chuyển đổi số, cơ sở dữ liệu về dân cư, định danh số toàn dân thông qua VNeID.

"80 năm hành trình, tổ chức có thể thay đổi để phù hợp với các yêu cầu của cách mạng từng thời kỳ, nhưng Bưu chính Viễn thông, Khoa học Công nghệ vẫn ngôi sao dẫn lối, như lời dạy của Bác Hồ: Thông tin liên lạc là dây thần kinh, là mạch máu của con người, Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải quay trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng".

Ngày 1/3, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Thông tin và Truyền thông hợp nhất thành Bộ Khoa học và Công nghệ. Theo Bộ trưởng, nhiệm kỳ 2025-2030 là nhiệm kỳ đầu tiên của Bộ hợp nhất, nhiệm kỳ đầu tiên thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; nhiệm kỳ đầu tiên thực hiện đổi mới toàn diện về bưu chính viễn thông và khoa học công nghệ. Đây cũng là nhiệm kỳ đầu tiên, bộ ba chiến lược khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về chung một nhà, nhận sứ mệnh là động lực trung tâm để thực hiện khát vọng Việt Nam đứng dậy trở thành nước phát triển có thu nhập cao.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhắc lại lời Tổng Bí thư Tô Lâm rằng: "Tương lai thuộc về những dân tộc biết ấp ủ khát vọng lớn và chung tay hành động vì lợi ích chung". Trên tinh thần đó, Bộ Khoa học và Công nghệ phát động phong trào thi đua yêu nước lần thứ nhất của ngành trong giai đoạn mới, với định hướng lớn và dài hạn.

Thứ nhất, phát triển nền kinh tế tri thức dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và dữ liệu số. Thứ hai, xây dựng năng lực tự chủ công nghệ trong các lĩnh vực chiến lược theo tinh thần Make in Vietnam, vì không làm chủ công nghệ đồng nghĩa không thể giữ vững chủ quyền quốc gia. Thứ ba, đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực ASEAN, châu lục và thế giới, trở thành quốc gia khởi nghiệp dựa trên công nghệ số và đổi mới sáng tạo.

Thứ tư, xây dựng hạ tầng hiện đại, nhân lực chất lượng cao cho các lĩnh vực của Bộ, bao gồm: khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, bưu chính, viễn thông, hạ tầng số, công nghiệp công nghệ số, chuyển đổi số, sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng và năng lượng nguyên tử, trong đó đặc biệt chú trọng hạ tầng trí tuệ nhân tạo, gắn với chủ quyền số và vị thế số của Việt Nam.

Thứ năm, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải tập trung vào giải quyết bài toán chiến lược của đất nước, hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh, quản trị quốc gia, năng suất lao động, tăng trưởng kinh tế, bảo đảm quốc phòng an ninh, và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, phải đóng góp ít nhất 50% tăng trưởng GDP hai con số. Sự kết nối ba nhà: Nhà nước - Viện trường - Doanh nghiệp, sự vinh danh nhà khoa học và doanh nhân là chìa khóa để hướng khoa học công nghệ tới giải quyết các bài toán của thực tiễn

Thứ sáu, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là công việc của một bộ, không chỉ là sự nghiệp của một ngành, mà là sự nghiệp chung của quốc gia, của toàn dân tộc.

2.700 người tham dự sự kiện quy mô nhất của Bộ

Lễ kỷ niệm 80 năm ngành Bưu chính Viễn thông và 66 năm ngành Khoa học và Công nghệ là sự kiện quy mô nhất kể từ tháng 3 khi Bộ Thông tin và Truyền thông và Bộ Khoa học và Công nghệ hợp nhất thành Bộ Khoa học và Công nghệ mới. Đây là dịp để ngành ôn lại chặng đường lịch sử và tri ân các thế hệ đi trước, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong sự nghiệp phát triển đất nước.

Đại diện thế hệ trẻ, TS Vũ Hoài Nam, giảng viên Khoa Trí tuệ nhân tạo - Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, bày tỏ niềm tự hào khi được tiếp bước những người thầy, đồng nghiệp đi trước đã mở đường. Theo anh, họ đã mở lối để thế hệ hôm nay có cơ hội tiếp cận công nghệ hiện đại và nuôi dưỡng khát vọng chinh phục tri thức mới.

Trải nghiệm học tập, làm việc ở nước ngoài giúp anh tin rằng trí tuệ Việt Nam không thua kém quốc tế, vấn đề là cần cơ chế và niềm tin để phát huy. "Chính niềm tin đó đã đưa tôi trở về, để cùng đồng nghiệp cống hiến cho đất nước", TS Nam nói, cam kết sẽ tiếp tục nghiên cứu, sáng tạo, khởi nghiệp, hội nhập để đưa công nghệ Việt Nam tiến xa hơn.

Sự kiện có sự tham dự và chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ, cùng nguyên lãnh đạo, người lao động Tổng cục Bưu điện, Bộ Bưu chính - Viễn thông, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Khoa học và Công nghệ các thời kỳ.

Không khí ấm cúng và trang trọng lan tỏa từ khu triển lãm trưng bày hiện vật, hình ảnh đến hội trường lớn với màn hình, sân khấu sáng rực. Giữa dòng người đông đúc là những cái bắt tay, nụ cười, biểu cảm xúc động của gần 2.000 cựu cán bộ, kỹ sư, nhà khoa học sau nhiều năm gặp lại, tạo nên bầu không khí sôi nổi và ấm áp của một ngày hội lớn.

Các đại biểu dành nhiều thời gian tham quan khu trưng bày hình ảnh, thành tựu và hiện vật được thiết kế theo từng giai đoạn, cho thấy quá trình trưởng thành của ngành, từ những năm đầu kháng chiến, thời kỳ bao cấp cho đến giai đoạn đổi mới, mở cửa và hội nhập.

Khách tham quan cũng tham gia trải nghiệm bảo tàng số, với cơ sở dữ liệu hơn 162.000 cán bộ của ngành qua các thời kỳ được số hóa, cho phép mỗi người tự tra cứu thông tin về bản thân, đồng nghiệp hay lãnh đạo từng công tác. Triển lãm cũng dành riêng một không gian tưởng niệm các liệt sĩ ngành Bưu chính Viễn thông và Khoa học Công nghệ. Hơn 10.000 liệt sĩ được lưu trữ trong cơ sở dữ liệu, cùng thông tin về các nghĩa trang trên cả nước.

Trọng Đạt