Bộ giảm chấn làm 'lá chắn' trên cao tốc: Lời giải cho vụ tai nạn xe tưới cây và xe khách?

Nhiều quốc gia sử dụng bộ giảm chấn như “lá chắn cuối cùng”, bảo vệ cả những xe thực hiện công vụ như xe tưới cây, xe bảo trì cho tới các xe khác trên cao tốc.

Dù đã có biển báo hay chóp nón hỗ trợ cảnh báo từ xa, thực tế cho thấy những biện pháp này vẫn khó ngăn chặn hoàn toàn nguy hiểm. Gần đây, ở Việt Nam đã xảy ra một vụ tai nạn nghiêm trọng liên quan đến va chạm giữa xe khách và xe tưới cây hoạt động trên cao tốc.

Theo số liệu từ Hệ thống Phân tích thống kê tai nạn giao thông (FARS) thuộc Cơ quan an toàn giao thông quốc gia Mỹ, tỉ lệ tai nạn liên quan đến công nhân đi bộ bị xe cộ đâm phải vẫn không ngừng tăng lên từ năm 2015. Tổng số vụ tai nạn giao thông tại khu vực "công trình giữa đường" năm 2022 đã lên đến 891 trường hợp.

Các đơn vị chức năng Mỹ thường sử dụng một xe thứ hai để chắn làn đường, "bọc lót" cho xe chính làm nhiệm vụ, để phòng tránh sự cố.

Tuy nhiên phương pháp này tiềm ẩn nhiều rủi ro. Một sự việc điển hình xảy ra vào tháng 6-2024 khi một xe đầu kéo đã đâm vào xe cứu hỏa của Sở Cứu hỏa Greenwich đang làm nhiệm vụ chắn đường trên I-95, khiến 3 lính cứu hỏa bị thương, tổn thất một xe cứu hỏa trị giá 1 triệu USD, thời gian thay thế kéo dài đến 4 năm.

Sự cố này, cũng như vụ xe khách đâm vào xe tưới cây xảy ra ở Việt Nam gần đây, càng cho thấy tính chất nguy hiểm và khó lường trước của các tình huống trên đường cao tốc.

Do đó, tại nhiều nơi, giải pháp an toàn hiệu quả hơn đã được áp dụng: bộ giảm chấn Truck Mounted Attenuator (TMA). Đây là một tấm đệm hấp thụ va chạm được gắn phía sau xe làm nhiệm vụ. Khi một xe khác va chạm vào tấm đệm này, nó sẽ hấp thụ lực tác động, giảm thiểu chấn thương cho người lái xe gây tai nạn cũng như chiếc xe đang làm nhiệm vụ.

Bộ giảm chấn TMA giảm nguy cơ tai nạn nghiêm trọng như thế nào?

Bộ giảm chấn (TMA) được sử dụng rộng rãi trong các xe làm nhiệm vụ công như kẻ vạch đường, kiểm soát giao thông, vá ổ gà, phun thuốc diệt cỏ, thu gom rác bên đường và tưới cây, cắt cỏ.

Bộ giảm chấn có cấu trúc dạng hộp lớn gắn ở đuôi xe bảo trì cao tốc hoặc xe cảnh báo giao thông, bên trong chia thành nhiều khoang giúp hấp thụ năng lượng. Khi xe va chạm từ phía sau, thay vì đâm thẳng vào thân xe bảo trì, lực va chạm sẽ được bộ giảm chấn phân tán và hấp thụ, hạn chế thương vong cho cả tài xế lẫn phương tiện.

Trong các thử nghiệm, một chiếc xe con đâm vào bộ giảm chấn ở tốc độ 100km/h: phần đầu xe hư hỏng nặng nhưng tài xế vẫn an toàn, trong khi xe bảo trì phía trước gần như không bị tổn hại. Nhờ hiệu quả này, bộ giảm chấn được ví như “lá chắn cứu mạng” trên cao tốc.

Bộ giảm chấn có phát huy hiệu quả?

Trên cao tốc, sự chênh lệch tốc độ giữa xe bảo trì và các phương tiện khác là rất lớn. Trong khi đó, đèn nháy, bảng điện tử hay chóp nón phản quang chỉ cảnh báo từ xa, không thể giảm thiểu lực va chạm khi sự cố xảy ra. Lúc này, bộ giảm chấn trở thành “thành trì cuối cùng”, hấp thụ phần lớn năng lượng cú đâm, bảo vệ cả công nhân trên xe bảo trì lẫn tài xế phương tiện trong trường hợp có va chạm.

Ở Mỹ và nhiều nước châu Âu, bên cạnh xe thi công trên cao tốc, các kỹ sư giao thông thường bố trí thêm một xe “bọc hậu” hộ tống phía sau. Xe này chạy ngay sau khu vực làm việc, cảnh báo bằng bảng hiệu điện tử, hướng dẫn đổi làn và trang bị bộ giảm chấn ở đuôi để hạn chế thảm họa nếu xảy ra va chạm.

Hiệu quả của bộ giảm chấn đã được kiểm chứng. Nghiên cứu đăng trên tạp chí giao thông Journal of the Transportation Research Board năm 2014, cho thấy mỗi vụ va chạm có bộ giảm chấn giúp giảm thiểu chi phí thiệt hại trung bình 196.855 USD so với trường hợp không có thiết bị này.

Báo cáo của nhóm nghiên cứu của Đại học George Mason và Viện Giao thông Virginia Tech công bố trên Future Transportation (2022), cho thấy khi kết hợp bộ giảm chấn với xe “bọc hậu” và bảng điện tử cảnh báo, tỉ lệ xe đi quá gần khu vực thi công trước khi kịp chuyển làn giảm từ hơn 18% xuống còn khoảng 3,6%, minh chứng hiệu quả phòng ngừa va chạm rõ rệt.

Chi phí trang bị một bộ giảm chấn hiện dao động 20.000 - 35.000 USD, tùy cấp độ bảo vệ. Khi bị va chạm trực diện, phần hộp giảm chấn thường biến dạng hoàn toàn và cần thay mới, chi phí mỗi lần khoảng 10.000 - 15.000 USD.

Dù đầu tư ban đầu không nhỏ, so với thiệt hại kinh tế (có thể lên đến cả triệu USD) và rủi ro về nhân mạng tại các khu vực thi công trên cao tốc, bộ giảm chấn được đánh giá mang lại lợi ích vượt trội, xứng đáng triển khai tại những điểm dễ xảy ra tai nạn.