Biểu tình ở Los Angeles: Quyền anh, quyền tôi

Việc Tổng thống Donald Trump điều động hàng nghìn vệ binh quốc gia đến Los Angeles - bất chấp phản đối của thống đốc bang California - đã làm bùng nổ cuộc tranh cãi gay gắt về giới hạn quyền lực của chính phủ liên bang và các tiểu bang.

Cuộc biểu tình bắt đầu vào ngày 6-6, sau khi các đặc vụ liên bang mặc đồ ngụy trang xuất hiện tại nhiều khu vực ở Los Angeles (bang California) để truy quét những người bị tình nghi là nhập cư bất hợp pháp. 

Các cuộc đụng độ giữa người biểu tình và lực lượng liên bang nhanh chóng trở nên hỗn loạn với hơi cay, đạn cao su và lựu đạn tràn lan trên đường phố.

Sắc lệnh gây tranh cãi

Ngay ngày hôm sau, ông Trump đã ký sắc lệnh yêu cầu Lầu Năm Góc triển khai ít nhất 2.000 binh sĩ vệ binh quốc gia của tiểu bang California đến Los Angeles nhằm bảo vệ nhân viên và tài sản công trước làn sóng biểu tình phản đối các cuộc truy quét của Cơ quan thực thi di trú và hải quan Mỹ (ICE).

Theo sắc lệnh, các binh sĩ sẽ làm nhiệm vụ trong ít nhất 60 ngày dưới sự chỉ đạo của Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth. 

Ngoài lực lượng vệ binh quốc gia, ông Trump còn trao quyền cho ông Hegseth sử dụng cả quân đội chính quy nếu cần thiết - một bước đi khiến nhiều chuyên gia lo ngại về khả năng mở rộng quy mô quân sự hóa trong nước, theo tờ Washington Post.

Động thái của ông Trump vấp phải phản ứng gay gắt từ Thống đốc California Gavin Newsom - người khẳng định bang này không cần thêm lực lượng an ninh. 

Ông cáo buộc chính quyền liên bang đang "đổ thêm dầu vào lửa" và cho rằng hành động của ông Trump là một sự khiêu khích có chủ ý. 

Nhiều nghị sĩ Đảng Dân chủ cũng lên tiếng đồng tình, nhấn mạnh rằng làn sóng biểu tình leo thang chính là hệ quả từ cách xử lý mang tính phô trương của ông Trump.

Kể từ khi quay lại Nhà Trắng vào đầu tháng 1, vị tổng thống 78 tuổi đã theo đuổi một chiến dịch chống nhập cư quyết liệt hơn bao giờ hết. 

Ông từng tuyên bố sẽ không cần sự đồng thuận của thống đốc bang để triển khai quân đội tại các thành phố như New York, Chicago hay Los Angeles - nơi chính quyền địa phương có xu hướng bảo vệ người nhập cư.

Tuy nhiên điều này làm dấy lên câu hỏi: Liệu chính phủ liên bang có thể đưa quân đội đến một bang để trấn áp người nhập cư mà không cần sự đồng ý của bang đó hay không?

Về mặt pháp lý, Đạo luật Posse Comitatus năm 1878 quy định việc sử dụng binh sĩ liên bang cho các nhiệm vụ trị an trong nước là bất hợp pháp. 

Ngoại lệ duy nhất là Đạo luật Nổi dậy (Insurrection Act) năm 1807 cho phép tổng thống sử dụng quân đội nếu có bạo loạn hoặc chống đối khiến việc thực thi luật liên bang trở nên "bất khả thi". Dù vậy, ông Trump vẫn chưa chính thức viện dẫn đạo luật này.

Thay vào đó, ông viện dẫn một điều khoản của Bộ luật Liên bang Mỹ, cho phép tổng thống giành quyền kiểm soát lực lượng vệ binh quốc gia ở tiểu bang từ tay chính quyền tiểu bang trong trường hợp có nổi loạn chống lại chính quyền. 

Tuy nhiên điều luật này cũng nói rõ các mệnh lệnh "phải được ban hành thông qua thống đốc bang" - điều có thể mở ra cơ hội kiện tụng từ phía California.

Tổng thống vượt quyền?

Theo báo New York Times, điều gây tranh cãi nhất trong sắc lệnh của ông Trump nằm ở việc triển khai quân đội liên bang trên đất Mỹ mà không có sự đồng thuận của chính quyền tiểu bang, hay nói cách khác là ông Trump đang vượt quyền. 

Lần đầu tiên kể từ năm 1965, một tổng thống bỏ qua thống đốc bang để kích hoạt lực lượng vệ binh quốc gia của bang cho mục đích thực thi pháp luật hoặc kiểm soát bất ổn dân sự.

Điểm gây lo ngại lớn khác là lệnh triển khai quân lần này không chỉ giới hạn ở Los Angeles, mà cho phép sử dụng lực lượng ở bất kỳ "khu vực nào có biểu tình phản đối các chiến dịch truy quét người nhập cư của chính quyền".

Điều này mở đường cho việc can thiệp vào nhiều bang và thành phố khác mà không cần yêu cầu từ chính quyền địa phương, đặc biệt nếu ông Hegseth - người nổi tiếng cứng rắn - chọn điều động cả lực lượng từ các bang Cộng hòa vào những bang Dân chủ.

Trên danh nghĩa, các binh sĩ vệ binh quốc gia chỉ được trao quyền "bảo vệ nhân viên liên bang và tài sản" chứ không được phép bắt giữ người nhập cư hay tuần tra đường phố như cảnh sát. 

Tuy nhiên, sắc lệnh của ông Trump không quy định rõ quy tắc sử dụng vũ lực, trong khi ông Hegseth đã nhiều lần chỉ trích các quy tắc hạn chế của luật pháp quân sự, đồng thời gọi các cuộc biểu tình là "bạo loạn ngăn cản trục xuất người nhập cư bất hợp pháp".

Giáo sư Stephen Vladeck từ Đại học Georgetown cảnh báo rằng việc mở rộng nhiệm vụ của quân đội liên bang dưới danh nghĩa "bảo vệ an ninh" rất dễ dẫn đến lạm quyền, đặc biệt khi không có sự giám sát từ tòa án hoặc Quốc hội. 

Ngoài ra, khả năng quân đội từ các bang khác - đặc biệt là những bang do Đảng Cộng hòa lãnh đạo - có thể được điều động đến California, một "bang xanh" (ủng hộ đảng Dân chủ) nổi tiếng, cũng là điều gây lo ngại cho giới quan sát.

Việc này không chỉ làm gia tăng căng thẳng đảng phái, mà còn tạo tiền lệ nguy hiểm về việc chính quyền liên bang sử dụng lực lượng từ bang này để can thiệp vào bang khác, đi ngược lại với truyền thống phân quyền vốn là nền tảng của hệ thống liên bang nước Mỹ.

Các nhà quan sát cho rằng cuộc đối đầu này có thể tác động lâu dài đến mối quan hệ giữa chính quyền liên bang và tiểu bang, đặc biệt trong những vấn đề nhạy cảm như nhập cư, an ninh nội địa và quyền lực hành pháp. 

Nếu không được kiểm soát, tiền lệ mà ông Trump đang thiết lập có thể mở đường cho việc sử dụng quân đội vào mục đích chính trị trong nước trong tương lai.