Biệt thự 98 năm của bà chủ đồn điền cao su xưa ở TP.HCM ít ai biết

Nhà thiếu nhi TP.HCM vốn là biệt thự của chủ đồn điền cao su, từng là nơi ở của giám đốc Ngân hàng Đông Dương và dinh Phó tổng thống Trần Văn Hương.

Nhà thiếu nhi TP.HCM: Biệt thự cổ gần 100 năm trở thành di tích

Chiều 12.12, phóng viên Báo Thanh Niên có dịp ghé thăm ngôi biệt thự cổ gần 100 năm tuổi nằm giữa trung tâm TP.HCM, ẩn mình trong không gian rợp bóng cây xanh mát.

Để tìm hiểu kỹ hơn về ngôi biệt thự này, chúng tôi lật lở Danh mục kiểm kê di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh trên địa bàn TP.HCM giai đoạn 2016 - 2020, UBND TP.HCM cho biết Nhà thiếu nhi TP.HCM (169 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, phường Bến Thành) nguyên là biệt thự của một chủ đồn điền cao su - bà de la Souchère (Madame de la Souchère).

Theo sách Kiến trúc đô thị và cảnh quan Sài Gòn - Chợ Lớn xưa và nay của tác giả Nguyễn Đức Hiệp, trong những năm đầu thập niên 1930, cao su rớt giá làm nhiều đồn điền phá sản, trong đó có bà de la Souchère. Từ năm 1933, bà phải cho một số nhân vật và đoàn thể mướn tòa biệt thự.

Đến năm 1936, tòa nhà trở thành nơi giám đốc Ngân hàng Đông Dương (Banque de l'Indochine) trú ngụ. Do bị thiếu nợ vì giá cao su xuống thấp, Ngân hàng Đông Dương xiết nợ và phát mãi đồn điền của bà.

Năm 1945 đến năm 1954, tòa nhà được quân đội Pháp trưng dụng, lúc đầu là nhà ở của tướng Philippe Leclerc. Từ năm 1971 đến 1975, công trình trở thành dinh Phó tổng thống Việt Nam Cộng hòa Trần Văn Hương (và là tổng thống vào những ngày cuối trước thời điểm 30.4.1975).

Tòa nhà mang dáng dấp kiến trúc Pháp mái ngói đỏ nổi bật, các hàng cột trắng trang nhã và những ô cửa vòm cân đối. Tông vàng kem tạo cảm giác gần gũi, lịch lãm nhưng vẫn toát lên sự trang nghiêm.

Trước tiền sảnh là tượng đài Bác Hồ trên bệ đá đỏ, góp phần làm tăng giá trị biểu tượng và lịch sử của không gian.

Kiến trúc Pháp độc đáo giữa lòng TP.HCM

Theo thông tin từ Nhà thiếu nhi TP.HCM, công trình được người Pháp xây dựng vào khoảng năm 1926 - 1927. Tòa nhà cao 14 m, có diện tích 1.156 m², gồm 2 tầng và 3 ban công, nằm trong khuôn viên rợp bóng cây, hướng ra 3 mặt đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Võ Thị Sáu và Tú Xương.

Sau ngày đất nước thống nhất, nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, học tập và vui chơi của thiếu nhi trong giai đoạn đầu giải phóng, Câu lạc bộ Thiếu nhi được thành lập nhưng chưa có địa điểm ổn định.

Đến năm 1976, tòa dinh thự được giao cho Thành đoàn TP.HCM làm nơi tổ chức hoạt động cho thiếu nhi và trở thành địa chỉ thân thuộc của nhiều thế hệ suốt hơn 40 năm.

Năm 2015, công trình được cải tạo, giữ nguyên dáng dấp biệt thự cổ và trở thành không gian triển lãm, trưng bày hình ảnh, hiện vật gắn với lịch sử và truyền thống của tổ chức Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.

Hiện nay, nhà truyền thống có nhiệm vụ nghiên cứu, sưu tầm, lưu trữ và trưng bày tư liệu, hình ảnh, hiện vật cùng những tấm gương tiêu biểu trong công tác đội và phong trào thiếu nhi TP.HCM.

Tháng 10.2023, Nhà thiếu nhi TP.HCM chính thức được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp thành phố.

Trải qua gần 1 thế kỷ, Nhà thiếu nhi TP.HCM không chỉ mang giá trị kiến trúc của biệt thự cổ mà còn là dấu ấn lịch sử đặc biệt của thành phố. Việc được xếp hạng di tích càng khẳng định vai trò nơi đây trong đời sống văn hóa và giáo dục nhiều thế hệ thiếu nhi.