Biến tướng lạm thu đầu năm học nào cũng gây bức xúc, làm sao ngăn chặn?

Đầu năm học mới, những câu chuyện về lạm thu trong trường học đã gây bức xúc cho xã hội. Làm thế nào để ngăn chặn việc lạm thu trong nhà trường?

Tuổi Trẻ ghi nhận ý kiến từ các chuyên gia để gợi mở giải pháp cho vấn đề này.

TS Nguyễn Kim Dung (nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục - Trường ĐH Sư phạm TP.HCM):

Giải pháp phải đến từ nhiều phía

Về nguyên tắc, trường học phải có những quy định về thu chi, những khoản gì được thu và những khoản gì không được thu. Những khoản gì là bắt buộc, những khoản gì là tự nguyện. 

Danh mục các khoản thu phải được thông báo rõ ràng và công khai cho các phụ huynh được biết. 

Bên cạnh đó, các khoản thu tự nguyện theo đóng góp của phụ huynh cũng cần có sự công khai minh bạch trong thu chi thông qua hệ thống kế toán của nhà trường. Tránh trường hợp giáo viên chủ nhiệm hoặc bảo mẫu trong trường phải trở thành người đi thu tiền.

Nhiều phụ huynh ca thán rằng họ đi họp phụ huynh chỉ để nghe hội cha mẹ học sinh kêu gọi đóng tiền. Cho nên chúng ta phải đặt lại vai trò của phụ huynh học sinh đối với nhà trường. 

Ban đại diện cha mẹ học sinh không chỉ và không thể là nơi đứng ra để thu tiền của các phụ huynh như hiện nay. Hội cha mẹ học sinh ngoài việc chăm lo cho đời sống của học sinh trên phương diện vật chất cần tính đến đóng góp của phụ huynh trong vấn đề nâng cao chất lượng học tập của con em.

Trong bối cảnh như hiện nay, khi những tiếng nói của phụ huynh trong các lớp yếu ớt hơn so với ban đại diện cha mẹ học sinh được bầu lên, để chống lạm thu, nhà trường cần mở một kênh riêng để những phụ huynh không đồng thuận hoặc có ý kiến khác với các khoản thu hoặc hoạt động của ban đại diện cha mẹ học sinh lớp trường sẽ có kênh để phản ánh với nhà trường về các tình trạng đó. 

Lúc này nhà trường mới kiểm soát được hoạt động của ban đại diện cha mẹ học sinh lớp có đảm bảo được tính thống nhất với các hoạt động thu chi của nhà trường hay không và với chức năng nhiệm vụ của chính họ hay không.

Tuy nhiên, đó chỉ là những giải pháp quản lý của nhà trường nhằm chống lạm thu tại cơ sở. Tôi vẫn cho rằng giải pháp lâu dài để chống lạm thu trong trường học cũng như biến tướng của các khoản thu vẫn phải cân nhắc đến vai trò của Nhà nước. 

Hiện nay Nhà nước rất chú ý trong đầu tư công cho giáo dục, trong đó có xây dựng trường học. Tôi cho rằng Nhà nước cần có những chính sách phù hợp trong xây dựng và đầu tư công trong lĩnh vực giáo dục. Làm sao cho các trường học phải đảm bảo cơ bản các thiết bị, điều kiện cơ sở vật chất để học sinh sinh hoạt đạt điều kiện cơ bản trong đời sống hiện nay.

Trong bối cảnh hệ thống tư thục đã được đầu tư tốt hơn và mở rộng rất nhiều ở giáo dục phổ thông, Nhà nước đã đỡ rất nhiều trong việc dàn trải đầu tư các trường học, vì vậy Nhà nước cần tính đến những biện pháp lâu dài để hạn chế những tiêu cực trong thu chi tự nguyện ở các trường công lập.

Thạc sĩ luật Nguyễn Thị Thái Thuận (Giảng viên Trường ĐH Tài chính - Marketing):

Thật cần thiết mới thu

Đối với các khoản thu tự nguyện trong trường học, chúng ta phải thấy rằng đó là khoản thu tự nguyện thì không thể và không nên bắt buộc 100% phụ huynh phải đóng góp. 

Vì thế, theo tôi, để giảm các biến tướng của lạm thu, các trường cần phân tích và đưa ra các khoản thu nào thực sự cần thiết mới đồng ý cho ban đại diện phụ huynh các lớp triển khai.

Bức xúc của đa số phụ huynh học sinh trong việc ban đại diện cha mẹ học sinh lạm thu đều nhằm vào các khoản đóng góp chỉ phục vụ lợi ích ngoài nâng cao chất lượng giáo dục học sinh, phục vụ học tập của học sinh. Vì vậy, các khoản thu do ban đại diện cha mẹ học sinh thu phải được thông qua giáo viên cũng như ban giám hiệu nhà trường.

Bên cạnh đó, tôi cho rằng nhiệm vụ của các trường không chỉ dạy học sinh về mặt tri thức mà còn rèn luyện cho học sinh về phẩm chất nhân cách yêu lao động... 

Để tránh những khoản thu không cần thiết và dạy học sinh được tinh thần yêu lao động, đóng góp cho cộng đồng, trở thành người có ích, nhà trường cần phải cân đối để học sinh tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tránh thêm các khoản thu không cần thiết cho phụ huynh.

TS Ngô Xuân Điệp (Giảng viên môn tâm lý học Trường ĐH khoa học xã hội và Nhân văn - ĐH Quốc gia TP.HCM):

Phải minh bạch hóa các khoản thu

Muốn chống biến tướng các khoản thu trong trường học, chúng ta cần một hệ thống các khoản thu được minh bạch hóa. 

Trong điều kiện cơ sở vật chất các trường chưa đồng đều như hiện nay và điều kiện học tập của mỗi học sinh ở mỗi trường khác nhau, nhà trường dựa trên quy định thu chi các khoản được thu chi của Nhà nước để đưa ra các các khoản thu hợp lý và chịu trách nhiệm về các khoản thu đó. 

Nhà trường cũng quán triệt với cha mẹ học sinh để không thu chi không đúng quy định.

Các khoản thu tự nguyện phải được giới hạn về mức trần đóng góp và dựa trên sự tự nguyện thực chất trong điều kiện của mỗi phụ huynh học sinh. Những trường hợp phụ huynh đóng góp nhiều hơn sẽ đóng góp theo dạng tài trợ. 

Nhà trường phải chịu trách nhiệm với tất cả các khoản thu và khi phát hiện những trường hợp phụ huynh tự lấy danh nghĩa ban đại diện cha mẹ học sinh để thu tiền ngoài những khoản quy định sẽ phải "tuýt còi" để quản lý.