Bật khóc vì sự chủ quan biến viêm gan B thành ung thư

Bệnh nhân viêm gan B điều tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương. Ảnh: BVCC.

Tết Nguyên đán 2024, khi bạn bè đồng trang lứa còn bận rộn với những buổi tụ họp đầu xuân, Ngọc Linh (25 tuổi, trồng hoa ở Mê Linh, Hà Nội) bất ngờ gục ngã vì cơn đau tức bụng dữ dội.

Nghĩ chỉ bị rối loạn tiêu hóa, cô vào viện kiểm tra. Nhưng kết quả trả về như “sét đánh”: trong gan xuất hiện khối u đường kính hơn 10 cm.

Khi sự chủ quan biến viêm gan thành ung thư

Ngọc Linh từng biết mình nhiễm viêm gan B nhưng bỏ dở điều trị vì nghĩ cơ thể vẫn khỏe mạnh. Chỉ đến khi phải lên bàn phẫu thuật, cô mới thấm thía cái giá của sự chủ quan.

Cũng với tâm lý xem nhẹ, anh N.V.H. (46 tuổi, Ninh Bình) lại rơi vào bi kịch khác.

Hơn 10 năm kiên trì uống thuốc, tái khám đều đặn, anh tin viêm gan B đã nằm trong tầm kiểm soát. Nhưng một năm trở lại đây, vì bận công việc ca đêm triền miên, thuốc uống ngắt quãng, lịch tái khám cũng bị quên lãng. Cơn đau bụng âm ỉ ban đầu bị anh bỏ qua vì nghĩ chỉ do ngộ độc thức ăn.

Chỉ đến khi đau dữ dội phải nhập viện, người đàn ông mới bàng hoàng biết mình đã bị ung thư gan.

"Giá như tôi khám định kỳ, uống thuốc đều như trước, có lẽ mọi chuyện đã khác", anh H. nghẹn ngào sau ca phẫu thuật.

Anh H. bị ung thư gan sau hơn 10 năm mắc viêm gan B.

Đáng lo hơn, ngay cả chuyện tiêm nhắc lại vaccine của vợ con, anh cũng không hay biết, nghĩ rằng chỉ cần tiêm một lần trong đời. Dù cả nhà đã tiêm đủ liều ban đầu, đến mốc 5 năm cần tiêm nhắc lại, anh lại bỏ qua, không để ý.

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Trường Giang, Phó giám đốc Trung tâm Phẫu thuật Gan mật - Tiêu hóa, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, cho biết không ít người bệnh viêm gan B tin rằng chỉ cần uống thuốc là yên tâm. Nhưng thực tế, thuốc kháng virus không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ ác tính. Nếu không tái khám, không theo dõi sát, ung thư gan có thể ập đến bất cứ lúc nào.

Ung thư lặng lẽ tiến triển, phát hiện thường đã muộn

Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Trường Giang, Phó giám đốc Trung tâm Phẫu thuật Gan mật - Tiêu hóa, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, nhấn mạnh tại Việt Nam, viêm gan B vẫn là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ung thư gan. Chúng còn được gọi là "sát thủ thầm lặng" bởi gan nằm sâu trong cơ thể, không có thần kinh cảm giác, nên khối u giai đoạn đầu gần như không gây triệu chứng.

Gan cũng có khả năng bù trừ rất lớn, bác sĩ có thể cắt tới 70% thể tích nhưng bệnh nhân vẫn sống được. Điều đó đồng nghĩa, khi khối u còn nhỏ, chức năng gan vẫn bình thường, bệnh nhân khó nhận biết bất thường. Chỉ khi khối u chiếm hơn 50% gan hoặc gây biến chứng như vỡ u, xâm lấn mạch máu, chèn ép đường mật… thì bệnh mới bộc lộ, thường ở giai đoạn muộn.

Đáng lưu ý, nhiều bệnh nhân trẻ dù khối u đã chiếm tới 10% thể tích gan vẫn không có triệu chứng, khiến việc bỏ sót càng dễ xảy ra nếu không tầm soát chủ động.

Gan nằm sâu trong cơ thể, không có thần kinh cảm giác, nên khối u giai đoạn đầu gần như không gây triệu chứng.

Bác sĩ Giang nhấn mạnh người nhiễm viêm gan B cần khám sức khỏe định kỳ 3-6 tháng một lần, thực hiện xét nghiệm tải lượng virus, men gan và siêu âm gan để tầm soát sớm.

Yếu tố gia đình cũng quan trọng: Nếu trong nhà có người từng mắc xơ gan hoặc ung thư gan, các thành viên khác sẽ có nguy cơ cao hơn do gene khiến cơ thể nhạy cảm hơn với virus. Ngoài ra, tỷ lệ ung thư gan ở nam giới cao hơn nữ giới vì cấu trúc nhiễm sắc thể nam dễ bị virus tấn công hơn.

Việc tầm soát hiện nay chủ yếu dựa vào siêu âm gan - phương pháp có chi phí hợp lý, thời gian thực hiện nhanh và áp dụng rộng rãi. Tuy nhiên, kỹ thuật này đòi hỏi bác sĩ chẩn đoán hình ảnh phải có kinh nghiệm để phát hiện tổn thương nhỏ, đặc biệt trên nền gan bệnh lý như xơ gan hay gan nhiễm mỡ.

Trong một số trường hợp, dù đã khám sức khỏe và siêu âm, ung thư gan vẫn có thể bị bỏ sót. Khi có nghi ngờ, bệnh nhân cần làm thêm xét nghiệm chuyên sâu hoặc chẩn đoán hình ảnh nâng cao.

"Ý thức chăm sóc sức khỏe trong cộng đồng còn hạn chế là rào cản lớn của tầm soát. Dù biết nguy cơ, nhiều người vẫn xem nhẹ việc khám định kỳ. Bên cạnh đó, hệ thống y tế hiện chưa có chương trình quản lý viêm gan B và tầm soát ung thư gan đồng bộ trên toàn quốc, nên khó triển khai rộng rãi", bác sĩ Giang nói.

Tín hiệu cảnh báo ung thư gan

Bác sĩ Nguyễn Trường Giang cho biết về xu hướng bệnh, số liệu thống kê cách đây 10-15 năm chưa thực sự đầy đủ nên khó đánh giá chính xác sự thay đổi về tỷ lệ mắc ung thư gan. Tuy nhiên, trên lâm sàng, ông nhận thấy bệnh nhân trẻ tuổi mắc căn bệnh này đang có xu hướng tăng.

Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Trường Giang, Phó giám đốc Trung tâm Phẫu thuật Gan mật - Tiêu hóa, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

Ở người trẻ, gan thường khỏe mạnh nên khối u phát triển âm thầm. Chỉ đến khi xuất hiện triệu chứng rõ rệt thì bệnh đã ở giai đoạn muộn. Không ít trường hợp mới ngoài 20 tuổi đã được chẩn đoán ung thư gan tiến triển.

Những dấu hiệu của ung thư gan khá đa dạng và dễ bị bỏ qua. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, suy nhược, đầy bụng, đau vùng bụng trên bên phải hoặc đau lưng, vai. Các biểu hiện khác gồm buồn nôn, chán ăn, sụt cân, vàng da, vàng mắt hay nước tiểu sậm màu.

Khi bệnh nặng hơn, các triệu chứng của gan mạn tính xuất hiện rõ rệt như cổ trướng (bụng đầy dịch), bệnh não gan (thay đổi trạng thái tinh thần), vàng da nặng hoặc xuất huyết tiêu hóa. Những dấu hiệu này làm tăng nghi ngờ về sự xuất hiện của HCC (ung thư biểu mô tế bào gan).

Các nghiên cứu cho thấy 3 yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ung thư gan nguyên phát (HCC) là viêm gan B mạn tính, viêm gan C mạn tính và lạm dụng rượu. Đặc biệt, người nhiễm viêm gan B mạn tính có nguy cơ mắc HCC cao gấp hơn 100 lần so với người không mang virus.

Để phòng ngừa, vị chuyên gia khuyến cáo tiêm vaccine phòng viêm gan B và điều trị viêm gan C. Bên cạnh đó, người dân cần hạn chế rượu bia, tránh các thực phẩm dễ sinh độc tố như ngũ cốc, đậu phộng bị mốc. Chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải, giàu rau xanh, cá, dầu olive, đồng thời hạn chế thịt đỏ và chất béo động vật, cũng giúp giảm nguy cơ.

Một số nghiên cứu còn cho thấy cà phê và trà có tác dụng hỗ trợ phòng ngừa. Quan trọng hơn cả, những người thuộc nhóm nguy cơ cao cần được kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện bệnh sớm, khi vẫn còn cơ hội điều trị hiệu quả.