Bảo vệ đại dương: Cần hành động

Ngày 9-6, Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ ba (UNOC 3) đã khai mạc với sự tham dự của hàng chục lãnh đạo các nước, trong đó có Thủ tướng Phạm Minh Chính.

Sự kiện nhằm chứng minh cam kết nghiêm túc của các bên trước tình trạng nguy cấp của biển cả.

Trong bài phát biểu quan trọng tại hội nghị ở thành phố Nice (Pháp), Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã kêu gọi các quốc gia hãy "chuyển từ lời nói sang hành động" trong việc bảo vệ đại dương.

Đại dương đang nguy cấp

Tổng thống Macron cảnh báo rằng "cuộc chiến bảo vệ đại dương là trọng tâm của những cuộc chiến kéo dài nhiều năm mà các nước đã thực hiện vì sự đa dạng sinh học, vì khí hậu, vì môi trường và vì sức khỏe của tất cả".

UNOC 3 diễn ra khi chỉ có 2,7% đại dương được bảo vệ hiệu quả khỏi các hoạt động khai thác mang tính hủy diệt, theo Viện Bảo tồn biển có trụ sở tại Mỹ.

Con số này thấp hơn nhiều so với mục tiêu mà hơn 50 nước đã cam kết trong sáng kiến "30x30" được khởi xướng vào năm 2020 nhằm bảo tồn 30% đất liền và biển vào năm 2030.

Ông Callum Roberts, giáo sư bảo tồn biển tại Đại học Exeter (Anh), nhấn mạnh đại dương chính là "người bạn của nhân loại" khi hấp thụ hơn 90% nhiệt lượng bị giữ lại bởi khí thải nhà kính kể từ Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất đến nay.

"Chúng ta có thể sống sót trên hành tinh khá mát mẻ này là vì các đại dương đã giữ lại lượng nhiệt đó. 

Nếu không có sự hấp thụ nhiệt từ đại dương, nhiệt độ trên đất liền có thể tăng thêm khoảng 36°C, chứ không phải mức tăng 1,5°C như hiện nay", ông nói với Hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ.

Tuy nhiên gần đây nhiệt độ đại dương đã tăng cao, tình trạng axit hóa và mất oxy đang làm suy yếu khả năng điều hòa khí hậu của biển.

Những thay đổi về môi trường này, cùng với mực nước biển dâng cao, đang và sẽ gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với cơ sở hạ tầng toàn cầu cũng như sự sống trên Trái đất.

10 phiên họp toàn thể và 10 phiên thảo luận bàn tròn, cùng với nhiều sự kiện bên lề UNOC 3, được kỳ vọng sẽ thúc đẩy nhân loại đưa ra những cam kết quan trọng trước tình trạng nguy cấp của đại dương.

Hai ưu tiên chính

Pháp và nước đồng chủ trì là Costa Rica nêu ưu tiên hàng đầu là bảo đảm có được ít nhất 60 nước ủng hộ và phê chuẩn Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học ở vùng biển nằm ngoài quyền tài phán quốc gia (hiệp định BBNJ) để nó chính thức có hiệu lực.

Cho đến nay chỉ có 32 quốc gia phê chuẩn công ước này, trong khi hạn chót để đạt ngưỡng 60 quốc gia là ngày 20-9-2025.

Mục tiêu thứ hai là hướng tới việc cấm trợ cấp nghề cá gây hại cho môi trường. Mặc dù Tổ chức Thương mại thế giới đã thông qua thỏa thuận về vấn đề này vào tháng 6-2022, nó vẫn cần được 2/3 số thành viên (tức là 111 quốc gia) phê chuẩn để có hiệu lực và cho đến nay mới chỉ có 101 quốc gia thực hiện.

Một trong những minh chứng mạnh mẽ cho cam kết của Việt Nam đối với bảo vệ đại dương vì tương lai chung của nhân loại là việc Thủ tướng Phạm Minh Chính chứng kiến lễ trao văn kiện đối ngoại về phê duyệt hiệp định BBNJ, do Văn phòng Pháp lý của Liên hợp quốc tổ chức.

Kết quả các cuộc thảo luận tại UNOC 3 lần này sẽ là nền tảng để các nước dự kiến thông qua Kế hoạch hành động Nice về đại dương.

Đây là một tuyên bố chính trị với danh sách các cam kết tự nguyện từ nhiều lĩnh vực nhằm thúc đẩy các hành động cấp bách, toàn diện và dựa trên khoa học để bảo vệ đại dương cho các thế hệ hiện tại lẫn tương lai.

"Chúng ta cần hàng nghìn tỉ USD, chứ không phải hàng triệu, tiền đầu tư cho bảo vệ đại dương. Chúng ta cần những cam kết ràng buộc có thể tồn tại qua các cuộc chuyển giao chính trị và áp lực kinh tế" - Phó tổng thư ký Liên hợp quốc Li Junhua, đồng thời cũng là Tổng thư ký UNOC 3, phát biểu tại UNOC 3.

Không khí của UNOC 3 có thể không sôi động như Hội nghị Paris về chống biến đổi khí hậu năm 2015, nhưng hội nghị năm nay được giới quan sát nhận định có tầm quan trọng không kém.

"Hội nghị năm nay cho thấy hiện thực vững chắc về những điều có thể xảy ra ở mặt chính trị và kinh tế trong một thế giới mà địa chính trị đang thay đổi nhanh chóng còn các thách thức vẫn cũ" - trang ITV News của Anh bình luận.